КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Pod koniec 1936 r. w Oddzialc II Ministerstwa Spraw Wewnqtrznych zapadly decyzje w sprawie przyspieszenia procesu asymilacji narodowej Biaiorusinow. Sukcesy miano osi^gn^c poprzez powazne ograniczenia lub likwidacjq wybranych organizaeji bialoruskich. Efektem tych ustalcn bylo zawieszenie 2 i 4 grudnia 1936 r., a 22 styeznia rozwiqzanie Towarzystwa Szkoty Bialoruskiej i Bialoruskiego Instytutu Gospodarki i Kultury dwoch najpowazniejszych instytueji walczqcych о szkoty bialoruskie47 . Nic nowego w zakresie polityki polskiej wobec Biaiorusinow nic wnioslo wyst^pienie w sejmie premiera Slawoja-Skladkowskiego. W glosach krytykujqcych go, ktore padty z trybuny sejmowej, znalazlo siq sformulowanie”... rz^d nie ma programu w sprawach narodowosciowych, a jesli ma to go nic ujawnil48 . W rzeczywistosci oznaczalo to pozostawienie rozstrzygniqcia sprawy bialoruskiej wojewodom49. Od styeznia 1938 r. starostwo grodzkie w Wilnie zawiesilo prace Bialoruskiego Komitetu Narodowego, bqdqcego najwazniejsz^ reprezentaej^ polityczn^mniejszosci bialoruskiej w Polsce. W uzasadnieniu decyzji podano, ze dzialalnosc BKN byla skierowana przeciwko interesowi publicznemu, sile obronnej i catosci panstwa polskiego. Dzialalnosc ta prowadzic miala do oderwania od Rzeczypospolitej czqsci ziem polnocno-wschodnich. W rzeczywistosci byl to jeden z przejawow polityki asymilacji narodowej wobec Biaiorusinow. Po zawieszeni, a nastqpnie rozwiqzaniu BKN ruch bialoruski zostal pozbawiony instytueji reprezentuj^cej ealose interesow Biaiorusinow. Senator Zygmunt Beczkowicz, wczesniejszy wojewoda wilenski, zaproponowal powolanie w miejsee BKN organizaeji polsko-bialoruskiej. Jednakze propozycjQ Ц nie zaintcresowala siq zadna ze stron50. Chwilowe polepszenie stosunkow polsko-bialoruskich wywolalo przyjqcic delegacji bialoruskiej przez Ministra Oswiecenia Publiczncgo i Wyznan Rcligijnych Wojciecha Swiqtoslawskiego (maj 1939 r.). Delcgacja zdobyla zapewnienie ministra, 199 Палітычныя рэпр.эсіі на Беларусі ў XX стагоддзі . iz w niedalekiej przyszlosci rozpocznq si? rozmowy na temat szkolnictwa bialoruskiego51 . Jcdnakze wieloletnia polityka asymilacji narodowej prowadzona przez wladze polskie wobec Bialorusinow osiagnyla pewne rezultaty. W przededniu wybuchu II wojny swiatowej ruch bialoruski pozostal rozbity i slaby i nie zagrazal on dccydujacej pozycji Polski na tcrenach zamieszkalych glownie przez lud bialoruski. Wladzom polskim udalo si? usunac z^danie utworzenia niepodleglego pahstwa bialoruskiego. Tez? ta udowodnilo sprawozdanic sporz^dzone przez Glowny Inspektorat Sil Zbrojnych za lipiec 1939 r., w ktorym czytamy: „Bialorusini nie przejawiali zadncj powaznej dzialalnosci. Postawa spoleczenstwa bialoruskiego wobec zagadnicn polityczno-paiistwowych nie daje powodow do zarzutow. Ludnosc biaioruska wzi?la powazny udzial, w miar? swych mozliwosci, w subskrypcji na FON52 . Stanowisko to odzwierciedlalo ogolna lini? polityczna polskich k61 rzadzacych, do wrzesnia 1939 r., ktora zaklada, iz Bialorusini jako najslabsze ogniwo wsrod mniejszosci narodowych nie sq w stanie sami wytworzyc sily, ktora by zagrazala panstwu polskiemu, a ich biemosc i slabosc oraz mala swiadomosc narodowaa takze sprzecznosc interesowbytyczynnikami tamujacyini i przeciwdzialajacymi trwalej wspdlpracy z innymi narodami. 1 R.Wapinski, Endecka koncepcja polityki wschodniej w latach 1917-1921, Gdansk 1967, s. 48. 2 Archiwum Akt Nowych (dalej AAN), Komitet Narodowy polski (dalej KNP), t. 7, protokol 149. ’ M.K.Dziewanowski, Joseph Pilsudski, A.European Federalist 1918-1922. Stanford 1969, s. 28, K.Grunberg, Polskie koneepcje fcderaiistyczne 1864-1918, Warszawa 1971, s. 214. 4 A.Tupalski, Stanowisko polskie na Bialej Rusi i kwestia agrarna, Kurier Litewski nr 189 z 15.9.1906; J.Jurkiewicz, Rozwoj polskiej mysli politycznej na Litwie i Bialorusi w latach 1905-1922, Poznan 1983, s. 35 5 A.Tupalski, Stanowisko polskie na Bialej Rusi i kwestia agrarna, Kurier Polski nr 189 z 15.9.1906; Na temat krajowcow pisze rownicz J.Bardach, О dawnej i niedawnej Litwie, Poznan 1988, s. 265-270. 6 Szcrzej temat zostal opracowany w artykule K.Gomolki, Pilsudski wobec kwestii bialoruskiej a wschodnia granica Polski w latach 1918-1922, w: Narodziny Polski Niepodleglej, Wizje-Realia-Opinie, Warszawa 1988, s. 196216. 7 AAN, Archiwum Leona Wasilewskiego, t. 68, Oswiadczcnie J.Moraczewskiego w imieniu rz^du 20.11.1918; t. 57, Konferencja Ministra Spraw Zagranicznych z przedstawicielami prasy z 17.12.1918. * AAN, KNP, t. 9, Radiogram S. Grabskiego z Warszawy do KNP z 16.12.1918. ’ AAN, Adiutantura Belwederu, t. 311, Sztab Glowny NDWP w sprawie wyasygnowania 175 tys Mk dla shjzby wywiadowczej. 10 Tamze. 11 Szerzej na temat K.Gomolka, Ignacy Paderewski wobec kwestii bialoruskiej w К. Gomolka. Polityka rzadOw wobec bialorusinOw... okresie konferencji wersalskiej, w: Studia i Szkicc z Dziejow Najnowszych, Warszawa 1987, s. 88-89. 12 AAN, KNP, t. 9, Notatka w sprawic bialoruskiej. 13 K.Gomolka, Paderewski...op.cit., s. 90. 14 Tamze. l5Szesc listow Jozefa Pilsudskiego do Stanislawa Szeptyckiego z okresu wojny polsko-radzieckiej, oprac. W Stankiewicz, Dzieje Najnowsze 1971, z. 3, s. 63. 16 K.Gomolka, rozmowy polsko-bialoruskie w marcu 1920 r., Dzieje Najnowsze 1988, z. l,s. 3-15. 17 Taze, О poiskosci kresow wschodnich czyli rzecz о Towarzystwie Strazy Kresowej, Tygodnik Polski nr 30 z 23.8.1989. 18 Sejm RP I kadencji, pos. 7 z 19.1.1923; pos. 40 z 25.5.1923. ”AAN, PRM, Rektyfikaty, t. 21, teczka 3, Uchwala Rady Ministrow z 6 pazdziemika 1921 г. о ustanowieniu Komitetu Politycznego Rady Ministrow. 20 Wspolny Front, Przegl^d Wilenski nr 17 z 14.10.1923. 21 S.Grabski, Wspomnienia, Warszawa 1989, t. 2, s. 221. 22 W sprawie ustaw kresowych, Dziennik Wilenski nr 148 z 3.7.1924. 23 Ustawa dla ziem wschodnich, Glos Wilenski nr 148 z 3.7.1924 r. 24 Sejm RP I kadencji, pos. 255 z 25.10.1925; A.Skrzynski, Polska a pokoj, Warszawa 1925, s. 53. 25 AAN, PRM, t. 54, Protokol z posiedzenia RM z 18.8.1926. Tekst dyskusji opublikowal C.Madajczyk, Materialy w sprawie polityki narodowosciowcj wiadz polskich po przewrocic majowym, Dzieje Najnowsze 1972, z. 3, s. 143147. Podobne projekty przedstawili: J.Osmolowski, Zadania wobec zicm wschodnich, Dziennik Wilenski nr 140 z 20.6.1926; T.Hoiowko, Mctody z drogi sanacji stosunkow we wschodniej Galicji i wojewodztwach wschodnich, Droga 1926, nr 6-7, s. 46-58. 26 AAN, PRM, t. 54, Protokol z pos. z 18.8.1926. 27 Slowo nr 245 z 25.11.1926. 28 AAN, MSW, t. 20172, Protokol ze zjazdu starostow wojewodztwa nowogrodzkiego w dniach 9-10.12.1926. Podobne ustalenia podj^to na zjezdzie starostow z wojewodztwa poleskiego 17.12.1926, MSW, t. 20182. 29 Projekt przest^pcow politycznych, Dziennik Wilenski, nr 10 z 14.1.1927. Wyj^tek stanowi^krajowcy demokraci, ktorzy stanqli w obronie Hromady; Analiza rzeczywistosci, Przegl^d Wilenski nr 1 z 16.1.1927. 30 Ar. MSW, Wilenski Urz^d Wojewodzki t. 978/7, Protokol z konferencji odbytej 27.1.1927. 31 Najnowsze zarz^dzenie ministra Dobruckiego, Dziennik Wilenski nr 91 z 22.4.1927. 32 Centrum censeo, Kurier Wilenski nr 267 z 22.11.1927. 33 Wybory parlamentame 1928, Warszawa 1928, s. 320-323. 34 Sejm RP II kadencji, pos. 44 z 4.2.1929 35 AAN, MSZ, t. 2270, Memorial „Ruch bialoruski” 36 Sejm RP II kadencji, pos. 76 z 8.2.1930. Patrz rownicz: Bialorusini, Kuner Wiienski nr 196 z 27.8.1930. 37 Sprawozdanie z zycia mniejszosci bialoruskiej, sprawy Narodowosciowe 1927, z. 4, s. 407. ” Niezlozona recepta, PrzegUd Wiienski nr 15-16 z 19.9.1930. ” AAN VI Oddzial, MSW, t. 706/1, Materialy nadeslane do MSW przez wojewod? poleskiego. 40 AAN, MSW, t. 1097, Pismo wojcwody poleskiego do ministra spraw wewnQtrznych. 4 lAr. MSW, Wojewddzki Urz^d Nowogrodzki, t. 795/40, Wystapienie wojewody Stefana Swiderskiego na zjezdzie starostow. 42 PRM, t. 78, pos. 8 z 4.5.1935; MSZ, t. 5, Raporty Komisji d/s Kresow wschodnich. 43 AAN, Komenda Glowna Policji Paiistwowej, t. 44, Opracowanie dotyczace mniejszosci narodowych. 44 Sprawozdanie z zycia mniejszosci narodowych za III kwartal 1935, Warszawa 1935, s. 35. Biblioteka Narodowa (dalcj BN), G.Szymanowski, Dwanascie lat wspomnien, mkfilm 47234, strona 118. 45 Sejm RP IV kadencji, pos. 10 z 17.2.1936. 46Wojewoda Swidcrski za swe postqpowanic zostal usuni^ty po wyborach 1935 r.; G.Szymanowski, op. cit, s. 118; AAN, MSW, t. 802, Tezy w dziedzinie polityki narodowosciowej. Uwagi do expose premiera M.ZyndramaKoscialkowskiego (1936 r.). 47 Sprawozdanie z zycia mniejszosci bialoruskiej, Sprawy Narodowosciowe 1937,1 kwartal, s. 115. 48 Sejm RP IV kadencji, pos. 69 z 15.2.1938. 49Centralne Archiwum Wojskowe (dalej CAW), Generalny Inspektorat Sil Zbrojnych (dalej GISZ), sygn. 302.10.21, Tygodniowy komunikat z zycia mniejszosci narodowych z 17.10.1938.; P.Wandycz, Polska MiQdzywojenna w: Uniwersalizm i swoistosc kultury polskiej, Lublin 1990, s. 284. 50 G.Szymanowski, op. cit, s. 243. 51 Slowo nr 127 z 10.5.1939. 52 CAW, GISZ, t. 302.10.21, Sprawozdanie z zycia mniejszosci narodowych z 17.7.1939. R. LINDNER (Gerlingen, Deutchland) WISSENSCHAFT IM STALINISMUS: DAS INSTITUT FUR GESCHICHTE DER AN BSSR Die Wesensbestimmung der Kulturund Wissenschaftspolitik der zwanziger und friihen dreiBiger Jahre in einer nichtrussischen Republik stellt eine Moglichkeit dar, das „imperiale Phanomen” Stalinismus an einen konkreten historischen Ort zu binden und die ideologischen, parteiund personalpolitischen Konsequenzen der Zentrum-Provinz-Beziehung deutlich zu machen. Die Fachhistoriker der Republiken gehorten als Sinndeuter und Sinnvermittler zu den von der Partei peinlich observierten Gruppen, wobei das Zentrum die Aufsichtspflicht uber seine Subzentren vor Ort wahmahm. Die Zeitund Archivdokumente lassen keinen Zweifel daran, daB die aufgestiegene binnenweiBrussische Bildungsund Parteielite schon in den zwanziger Jahren ein ungleich subtileres Zensurund Denunziationssystem installieren konnte, als es das Moskauer Zentrum je vermocht hatte. Hinzu kam, daB der jungen Historikergeneration durch ideologische Anpassungsleistungen erhebliche Aufstiegschancen zuwuchsen, die sie mehrheitlich zu nutzen verstand. Dennoch blieb auch sie nicht von den Repressionen der spaten dreiBiger Jahre verschont. Die Phase der konfliktarmen Koexistenz biigerlicher und neusowjetischer Wissenschaftlergenerationen, in der die „biirgerlichen Gelehrten” die Rektorenamter an den neugegriindeten Universitaten und Akademien der zwanziger Jahre einnahmen, hatte zuvor eine grofie Innovationskraft und Produktivitat der weiBrussischen Historiographic befbrdert.