КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
18 Zur Biographie: Knorin: Izbrannye stat’ti, S. 3-24. ” Ebenso wie die Generationsunterschiede im Sog des Terrors verschwimmen muBten, bewiesen Einzelbiographien auch weiBrussischer Historiker, daB die unter Sowjetbedingungen heranwachsende Hochschulintelligenz eine uniforme Anpassungsbereitschaft zeigt. Die Biographie M.M. Ulascyks (1906-1986) bewies das Gegenteil. 1930 wurde der BDU-Absolvent als Archaologe und Historiker bereits von der ersten Verhaftungswelle erfaBt und bis 1955 vom Repressionsapparat nicht mehr losgelassen. Nach Verbannungszeit in Sibirien kehrte er erst 1948 an die Moskauer Universitat zuriick und gehorte fortan auf dem Sektor der Quellenkunde zu den wichtigsten Forschem der weiBrussischen Historiographie. Wenngleich er nie wieder in Minsk arbeitete, hat der bis zu seinem Tod parteilose Ulascyk in zahlreichen intemen kritischen Wortmeldungen und in einem regen Briefkontakt mit verschiedenen Historikem der AN BSSR die Fortentwicklung der Minsker Geschichtswissenschaft stets begleitet. Vgl. die zahllosen Wiirdigungen nach seinem Tod und vor allem nach Untersuchung seines Nachlasses. Zuletzt das Ulascyk gewidmete Sonderheft des BHA 3 (1996) 1. P. ЛІНДЭР (Гзрлінгер, Нямеччына) НАВУКА ПРЫ СТАЛІНІЗМЕ: Інстытут гісторыі АН БССР Резюме Сутнасць кулыурнай і навуковай палітыкі 20-х і пачатку 30-х гадоў у адной з нярускіх рэспублік прадстаўляе магчымасць звязваць такі «імперыялістычны фенамен», як сталінізм з канкрэтнай гістарычнай мясцовасцю і дазваляе прасачыць ідэалагічныя, партыйныя, палітычныя і кадравыя паслядоўнасці ў адносінах паміж цэнтрам і правінцыяй. Гісторыкі БССР адносіліся да тлумачальнікаў і распаўсюдж-вальнікаў партыйных ідэй, у той час, як цэнтр ажыццяўляў нагляд. Дакументы не пакідаюць сумненняў, што паўстаючая беларуская партийная і адукацыйная эліта магла ўжо ў 20-я гады усталяваць сістэму цэнзуры і даносаў у адпаведнасці з тым, як вымагаў гэта маскоўскі цэнтр. Новае пакаленне гісторыкаў атрымала шанец зрабіць кар’еру, дзякуючы выкарыстанню партыйнай ідэалогіі. Большасць з іх выкарыстала гэтую магчымасць, аднак не засталася ў баку падчас рэпрэсій 30-х гадоў. Фаза неканфліктнага суіснавання буржуазнага і новасавецкага пакаленняў гісторыкаў, калі ў 20-я гады «буржуазныя вучоныя» займалі пасады ў новаствораных універсітэтах і акадэміях, прадэманстравала прадуктыўнасць беларускай гістарыяграфіі. Але гэты 215 перыяд доўгім не быў, паколькі накіраванасць раннесавецкіх даследчыкаў на беларусізацыю і нацыянальную карэнізацыю навукі і культуры не адпавядаў стратэгіі савецкага кіраўніцтва. Наяўнасць у беларускай гістарычнай літаратуры нацыянальнагістарычных інтэрпрэтацый падзей была ў меншай ступені наступствам праведзенай нацыянальнай культурнай палітыкі, а ў значна большай ступені ўплывам папярэдняга пакалення вучонных. Інстытуту гісторыі БАН ЦК удзяляў асобую ўвагу, але наладжванне дысцыпліны і смерць Усевалада Ігнатоўскага не прывялі да пажаданага эфекту. У лістападзе 1932 г. Вучоны сакратар ІнстытутаВ. Карніенка на запыт аддзела культуры ЦК прад’явіў даклад для службовага карыстання аб палітычнай і навуковай сітуацыі ў Інстытуце, ў якім намаляваў «небяспечную сітуацыю на гістарычным фронце» і распавёў пра беднасць магчымасцей навуковай установы. Галоўную прычыну такога становішча Карніенка бачыў у дзейнасці караўніцтва Прэзідыума Акадэміі, каторае не дае належнай ацэнкі «палітычнаму значэнню Інстытута гісторыі». Толькі 6 з 22 супрацоўнікаў (27,3%) былі ў 1932 г. сябрамі партыі. Канешне, такі склад не змог надежным чынам выканаць патрабаванні партыі. У дакладзе была прапанова прыцягнуць усіх камуністаў да працы над «Нарысамі гісторыі Беларусі» і вызваліць іх ад усіх абавязкаў забараніўшы працу над іншымі тэмамі. Гэтай паперай характарызуецца палітычны клімат у гуманітарных інстытутах на пачатку 30-х гадоў. Задачы палітызацыі і ідэалагізацыі навукі вырашался «новымі кадрамі», якія выкарастоўваліся як паслухмяны інструмент для штодзённага ўжывання. Даклад Карніенкі пералічыў сапраўдных камуністаў (Горын, Шчарбакоў і інш.), здольных на верную службу (Нікольскі, Дружчыц) і цвердалобых бунтаўшчыкоў (Рыўлін, Паташ, Гэсен, Сербента, Вальфсон). Пасля паспяховай чысткі Акадэміі і Наркамасветы ЦК з вялікай рашучасцю ўзяўся за знішчэнне варожага элемента ва ўсіх культурных установах (так сама ў школах, вышэйшых навучальных установах). Пачаўся моцны пераслед цэнзурай. Людзі з ліку сяброў партыі, якія выконвалі функцыі вучоных, не шкадавалі сябе для «актыўнай працы ііа даносах», але не дачакаліся ніякіх прывілеяў. «Перакананні», якія Карніенка і іншыя распаўсюджвалі, узмацнялі сталінізм знізу. Барацьба за якасныя змены ў Акадэміі працягвалася з дапамогаю узмоцненага кантролю, які па сутнасці з’яўляўся памесячным даносам. Аддзел па культурных зносінах і прапагандзе ЦК КП(б)Б павінен быў Р. Ліндэр. Навука пры сталинизме: Институт истории... дакладаць свайму кіраўніцтву ў Маскве ў снежні 1934 г. пра далейшае ўзмацненне абароны ад «контррэвалюцыйных інтрыг супраць вучоных і навучальных устаноў БССР». Неаднойчы Бюро ЦК панракала камуністаў Інстытута гісторыі ў адкрытай падтрымцы класавых ворагаў. ЦК расчаравалася нават у аўтарах, якія пісалі «на марксісцкай аснове» і самі складалі пашыраны каталог грахоў гісторыкаў і нацыянальнай гісторыі. Нават праца Шчарбакова засведчыла, што вялікая папраўка курса ў 1934 г. не паўплывала на накірунак зменаў у Інстытуце гісторыі. Іспыт на навуковую трываласць навукоўцы трымалі ўжо перад НКУС, які інфармаваў пра свае «назіранні» і принятия ЦК меры. Абвінавачванні станавіліся ўсё больш жорсткімі. Прыклад Інстытута гісторыі павінен быў дэманстраваць усю ненадзейнасць інтэлігенцыі. Хутка з’явіліся абвінавачванні ў агульнай шпіёнскай дзейнасці на карысць Польшчы. Да 1938 г. у шэрагі ворагаў савецкай ўлады былі залічаны амаль усе беларускія гісторыкі. 3 529 супрацоўнікаў АН БССР толькі 21 % уваходзілі ў партыю альбо камсамол. У нараўнанні з Масквою альбо Кіевам нра Мінск не магла ісці гаворка, як пра горад, які мае «партый-ную навуку». Таксама такі паказчык, як колькасць акадэмікаў і старших навуковых супрацоўнікаў (8,527) не мог сведчыць аб высокім навуковым узроўні; мелася вялікая колькасць асісітэнтаў (91), інжэ-нераў (11) і навуковатэхнічных служачых (342). Нацыянальны склад сунрацоўнікаў дазваляе даведацца, што да пагалоўнай русіфікацыі не дайшло (гл. табліцу). У 1937 г. Акадэміі быў нанесены «адчувальны ўдар» — 45 арыштаў. Але НКУС лічыла, што там ёсць як мінімум 22 «носьбіты антысавецкіх ідэй». Калі былі арыштаваны наступныя 27 супрацоўнікаў, з навуковаіа патэнцыялу Акадэміі не засталося амаль нічога. Калі сістэма гэра-рызму пачала мацнець з кожным днём, ніхто не мог больш заставацца ў небяспецы. У цэлым назіраецца супадзенне лёсаў гісторыкаў, нягледзячы на ўзрост, паходжанне, уклад у навуку і г.д. РЭПРЭСІПСУЧАСНАСЦЬ Л. ВОЛЧОК (Минск, Беларусь) БЕЛОРУССКАЯ АССОЦИАЦИЯ ЖЕРТВ ПОЛИТИЧЕСКИХ РЕПРЕССИЙ: ЦЕЛИ, ПРОБЛЕМЫ Белорусская ассоциация жертв политических репрессий (БАЖПР) является общественным объединением, неправительственной, неприбыльной организацией, т.е. типичным представителем так называемого третьего сектора. В то же время наша организация на фоне других организаций имеет свои специфические особенности, в значительной степени определяющие ее жизнедеятельность, перспективы, пути развития и проблемы. БАЖПР объединяет членов общества, пострадавших не по воле судьбы или несчастного случая, не от преступных элементов или нашествия врагов, а от своего же государства, действия которого длительно, планомерно и органи-зованно были направлены на подавление и физическое уничтожение своих граждан, в основном лучших представителей общест ва. Хотя государство, под влиянием происходящих демократ ических перемен, и вынуждено было признать невиновность сот ен т ысяч репресси-рованных им же людей, провести реабилитацию их, однако по-прежнему не признает от крыто, гласно виновность правящего тогда большевистского режима, а порой даже не скрывает к нему своих симпатий. В этой ситуации, следовательно, ожидать признания каких-либо обязательств морального или материального плана перед оставшимися в живых жертвами со стороны государства по меньшей мере наивно. Вполне естественным поэтому является то, что с трудом завоеванные льготы для реабилитированных, установленные Верховным Советом, указами отменяются, предаются забвению на государственном уровне страницы нашей истории, связанные с репрессиями, вновь и вновь ставятся под сомнение “Куропаты”, выходят в све г кем-то заказанные публикации, оправдывающие действия преступных карательных органов и чудовищную, бесчеловечную философию о так называемой “высшей револю-ционной целесообразност и”, убийства людей. Высказываемые членами нашей Ассоциации мысли о существующей позиции правительства по отношению к репрессированным полны обиды, возмущения, чувства жестокой несправедливости к ним. Конечно, никто не ставит под сомнение отношение властей к ветеранам войны, узникам фашизма, афганцам, чернобыльцам, которые, как известно, окружены почетом, вниманием, пользуются моральной и материальной поддержкой. Безусловно, они 218 Л.Волчок. Белорусская ассоциация жертв политических репрессий... это внимание заслужили. Но кто ответит жертвам политического геноцида, почему они, не уступающие по численности и масштабам страданий, по-прежнему находятся в положении политических изгоев общества, почему не заслуживают величественного памятника мемориала, подобного афганскому, чтобы положить цветы к нему (ведь места захоронений до сих нор скрываются), почему на них не распространяется призыв клятва “каждый погибший должен быть найден и похоронен”, почему, наконец, нет признания чьей-то вины, христианского раскаяния, осуждения политической системы, породившей преступный режим, как это сделала у себя послевоенная Германия. Вопросы! Вопросы! Ответов на них, откровенных и исчерпывающих, добивается Ассоциация жертв политических репрессий, каждый пострадавший. Конечно, ответ логически может вытекать сам собой, ибо четко просматриваются силы, которые неумолимы в стремлении реанимировать все былое, рассчитывая на слабую память и всепрощение народа, ностальгию у значительной части населения по “великой могучей державе”. Не случайно поэтому в дни государственных праздников все чаще мелькают портреты “любимого отца народов”. В этой связи святым делом Ассоциации жертв политических репрессий является напоминать о себе народу, обществу через любые законно доступные средства информации: лекции, конференции, печатные издания, выставки, создание памятников мемориалов. Эти и другие, предусмотренные Уставом Ассоциации и законом об общественных объединениях, действия не только в какой-то мере приносят моральное удовлетворение за попранные честь и достоинство десятков тысяч униженных и оскорбленных живущих еще жертв, но также помогут преодолеть стереотип тоталитаризма в сознании народа, послужат профилактикой от возможного рецидива — возврату к прошлому, нашего, объявившего уже себя демократическим, общества.