КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Скотнпа — не то слово, Гутман, — сказал Волошші, усажнвая собаку рядом. — Ну, пе скотшіа, конечно. Собака! Собачка что надо. Откуда-то нз-за высоты немецкнй пулемет выпустнл длннную очередь, часть пуль, ударнвшіісь о землю, с пронзнтелыіым внзгом разлетелась в сторопы. Раненные бойцы встревожешю поглядывалн в небо. — Так, Гутман! — сказал Волошлн, переходя на свой обычный командлрсклй прнказной тон. — Ведлте раненых. — А вы что? — Я остаюсь. — Остаетесь? — неопределенно переспрослл Гутмал, молча замер в двух шагах от Волошлла. — Да. Пока остаюсь. — Ну что ж. Тогда до свлдаішя. — До свнданмя, Гутман, — вставая, сказал каплтан. — Сласлбо за службу. М за дружбу. — Да что... He за что, товарліц каллтал. Дай бог еіце встретлться, — потолтался ііа месте Гутмал н поверпулся к бойцам: — Ну что? Ша-агом марш! Олл быстро пошлн віліз ію лзрытому млпамл склону... А Волошнн, проводнв лх взглядом, віювь оглянулся на холмлк могллы іі постоял так мллуту. Будто поннмая состоялле хозялла, Джлм проскуллл, тлхолько н ласково потерся о его саіюгл... — Ах, Джнм, как хорошо, что ты прншел... — ле отрывая взгляда от могнлыюго холмлка, тлхо говорлл Волошлл. — Это не первая моя зарытая могнла, ію, поішмаешь, как всегда, ее влд вызывает горькое чувство тоскл по тем, кто остался там, л почему-то больше всего — ію себе самому... Хотя, еслл разобраться, в моем положенлл я скорее мог быть обгьектом завлстл, чем сострадалля... что ж, лошлл, Джлм, в свой батальон. Н лусть я для іілх уже ле комбат, что это меняет? Я — лх товарліц... Главіюе — быть, Джнм, с темл, с кем в муках сродлллся, іюглбал, воскресал л, как умел, делал свое солдатское дело! Ол устало шагал за собакой вдоль разрытого траншейіюго бруствера, обходя разверзшлеся воролкл, держа луть к недалекой вершлле высоты, лз-за которой мелькалл в лебе огненные светлякл пуль л доіюсллось отдалеллое рычанле лемецклх «машллеіігеверов». Войла лродолжалась... На стол-кадре тлтр: «Комалдлр 294-го стрелкового лолка Герой Советского Союза майор Волошлл Нлколай Нваіювлч ублт 24 марта 1945 года л іюхороііеіі в братской моглле, лаходяшейся в 350 метрах северо-заладлее пулкта Штайлдорф (Восточлая Пруссля). Слравка лз архлва. 1987 г. НА ЧОРНЫХ ЛЯДАХ Літаратурны сцэнарый мастацкага фільма паводле апавяданняў «На Чорных лядах» і «Перад канцом» Вечар. Бераг ракі. Зусім блізка к берагу прымыкае лес. Чутны доўгія кулямётныя чэргі... У адказ — толькі рэдкія віптовачныя стрэлы... Кулямёты сякуць у бок лесу... У цемры мільгаюць нейкія цені з вінтоўкамі ў руках... У невялікую лагчыну адзін за другім цяжка звальваюцца зверху людзі... Апошнім скочваецца Камандзір... — Усё! He дадуць, свалата, праз раку, на той бераг!.. — Трэба назад, Камапдзір, праз балота... Можа, праскочым, — адказвае яму Мяцельскі, ягоны памочнік, мажны, хоць і малады яшчэ чалавек са святлява аброслымі шчэццю пашчэнкамі, апрануты, як і Камандзір, у доўгі, са скарэлымі поламі шынелак. — Ззаду таксама яны... Аблажылі, бы ваўкоў на ііаляваіші! — гаворыць Камандзір. На параненай шыі ў яго нейкая брудная ануча, мокрая ад крыві і гпою. Відаць, што яму балюча і ён паварочваецца ўсім целам. — Колькі засталося? — пытаецца ён у Мяцельскага. Той у цемры разглядвае твары застаўшыхся ў жывых: — Так... Казак... Дзед... Кажухар... А там хто? А, гэта ты, Аўстрыяк? — Я, — коратка ў цемры адказвае Аўстрыяк, ужо немалады чалавек, з густой, даўію няголенай шчэццю на шчоках, апрануты ў шызы, з двума радамі гузікаў, аўстрыйскі шьшель. — Забела... Сулашчык, — працягвае далей Мяцельскі, — Курбыка... Адказу няма... Мяцельскі ўглядваецца ў цемру: — Курбыка! — Няма яго... I Аксяневіча таксама няма... Яны там засталіся, каля ракі, — чуецца з цемры голас Валодзькі Сулашчыка, зусім маладога хлопца, гадоў 14-15. — Параненыя? — усім целам крутануўся ў бок Валодзькі Камандзір. — He, — адказвае той, — забіла іх. Я сам бачыў. Камандзір моршчыцца ад болю, кранае анучу на шыі: — Гэта добра, што забіла... — ён крыху памаўчаў. Стала зусім ціха... I толькі педзе за лесам зрэдку цішышо ўспорваюць кулямётныя чэргі... — Відаць, роту Улашчыка дабіваюць, — ён звяртаецца да Мяцельскага: — Трэба зірнуць, што там, каля ракі? Мяцельскі моўчкі вылазіць угору... Ля ракі гараць вогнішчы... Каля іх мітусяцца чырвонаармейцы... Мяцельскі звальваецца ўніз: — Вогнішча расклалі! He палохаюцца, свалата! Камандзір усміхнуўся: — А чаго ім палохацца? Ведаюць, што нас засталося трошкі, патронаў няма. А ззаду балота... Вось яны раніцы і чакаюць. Тактыка простая... Крыху падумаўшы, ён нягучпа кліча: — Дзед, а дзед! Да Камандзіра з цемры падсоўваецца Дзед, дужа чорнабароды, з чорнымі густымі брывамі, шараговец... — Слухай, Дзед, ты гэтыя мясціны ведаеш? — Так, — адказвае Дзед. — Што скажаш? — пытаецца Камандзір. Дзед трошкі падумаў: — Трэба праз балота наспрабаваць. Толькі не пазад, адкуль мы ішлі, а ўзяць улева, у бок Янаўкі. Можа, і пройдзем... Камандзір устае з зямлі, зноў моршчыцца ад болю... Дзед аглядае шыю Камапдзіра: — Трэба перавязаць цябе, а тое шыя зусім згпіе. Камандзір: — Абыдзецца! Ды і няма чым. Да яго з цемры праціскаецца Валодзька, выцягвае з торбачкі, што звісае ў яго з пляча, нейкі скрутак: — Вось, Камандзір! Ён разгортвае даматканы ручпік... Камандзір разглядае ручпік: — He, не трэба... Прыгожы! — Бяры, бяры, Камандзір! — Валодзька працягвае ручнік. Камандзір моўчкі бярэ ручнік... А на беразе ракі гараць вогнішчы... Мітусяцца вакол іх чырвопаармейцы... Чутпы галасы, пейкія камапды... Нізка пад балотам сцелецца туман... Досвітак... У цішы недзе чутна чвяканне балотнай жыжкі... Зверху мы бачым балота... Над ім сцелецца туман... Камера апускаецца ўніз, мы бачым, як прабіраюцца праз балота з палкамі ў руках людзі... Восем чалавек... Наперадзе ідзе Дзед... За ім, след у след, ідуць: ...Камандзір... ...Казак... ...Аўстрыяк... ...Забела... ...Кажухар, з тоўста абматанай анучай правай рукой... ...Валодзька... Апошнім ідзе Мяцельскі... Туман патроху рассейваецца... У цішыні ўжо дзе-нідзе чуюцца галасы прачнуўшыхся птушак... Нечакапа Мяцельскі, які ішоў ззаду, паслізпуўся і правальваецца ў густую балотпую жыжку... — Валодзька, — здаўлена хрыпіць ён. — Валодзька! Валодзька аглядваецца... Ён бачыць, як Мяцельскі тоне ў багне... Валодзька разварочваецца і асцярожна робіць некалькі крокаў да Мяцельскага, працягвае яму сваю палку: — Трымайся! Той хапаецца за Валодзькаву палку... Усе, хто ішоў наперадзе, замерлі, спыніліся... Нарэшце Мяцельскі патрошку выбіраецца да Валодзькі... Камандзір звяртаецца да Дзеда: — Наперад! I зіюў зверху мы бачым людзей, якія прабіраюцца нраз балота... Сонца ўжо пачало ўсходзіць угору... Шумяць хвойныя вяршаліны... Нарэшце людзі выходзяць з балота... Дзед, які ішоў наперадзе, прыпыняецца каля паваленай сасны... Да яго падыходзіць Камандзір, за ім усе астатнія: ...Казак... ...Аўстрыяк... ...Кажухар з параненай рукой... ...Забела... ...Валодзька... ...Апошнім падыходзіць Мяцельскі... — Усё! Далей — Янаўка... Курбыка з гэтай вёскі. Тут у яго бацька з маткай і жонка з дзецьмі... — Прывал! — коратка кідае Камандзір і садзіцца на паваленую сасну. Людзі стомлена садзяцца па зямлю... Здалёк даносіцца царкоўны звоіі... Дзед прыслухоўваецца: — Здаецца, у Япаўцы нешта здарылася. Звон у царкве звоніць. Камандзір разглядае палеглых на зямлю паўстапцаў... — Некаму трэба ў вёску ісці. Паглядзець, што там робіцца. Аўстрыяк прыўзнімаецца з зямлі: — Камандзір, я схаджу. Камандзір аглядае Аўстрыяка: — He, табе нельга. Ад цябе за вярсту відаць, што ты паўстанец! Дзед схіляецца да Камапдзіра: — Валодзьку трэба ісці. Ён яшчэ малы, а гэткіх у вёсцы хапае. Валодзька, ііібы пачуўшы, што размова ідзе аб ім, прыўзнімаецца з зямлі... Камапдзір уважліва глядзіць на Валодзьку: — Валодзя... — Ужо іду, камапдзір! — Валодзька ўзнімаецца з зямлі, папраўляе на плячы віптоўку і робіць некалькі крокаў наперад... -Стой! — Камапдзір устае з паваленай сасны і падыходзіць да Валодзькі, здымае ў яго віптоўку. — Паліто здымі, і боты таксама. Валодзька здымае паліто і боты... — Ну, цяпер ідзі. ГІаслухай, што людзі кажуць, пра паўстанне, пра нас. Ідзі! — Камандзір позіркам праводзіць Валодзьку... Валодзька асцярожна ступае босымі нагамі, ідзе ў бок вёскі... Наступае цішьшя... I толькі недзе непадалёку чуецца трывожнае сакатанне сарок... Вёска. Плошча каля вясковай царквы. Пасярэдзіпе плошчы стаіць падвода. На ёй ляжаць, прыкрытыя шынялямі, Курбыка і Аксяневіч... Вакол падводы стаяць чырвонаармейцы з вінтоўкамі. Побач стаяць мясцовыя жыхары... Чырвонаармейцаў відаць і ў іншых месцах плошчы... Стаяць асядланыя коні... На краі плошчы стаяць камандзір чырвонаармейцаў і чалавек у скуранцы, з маўзерам на баку... Да плошчы, з усіх бакоў, чырвонаармейцы зганяюць вяскоўцаў... Паступова плошча вакол падводы запаўняецца людзьмі... Да Камандзіра і чэкіста падыходзіць чырвонаармеец: — Ніхто не пазнае! Відаць, не мясцовыя. — У горад трэба везці, можа, там хто апазнае, — кажа камандзір чэкісту. — Пачакаем трохі... He ў гэтай, дык у суседняй вёсцы апазнаюць. Таму што яны заўсёды толькі каля сваіх хат ваююць! — адказвае чэкіст, робячы сабе самакрутку. Валодзька цераз людзей разглядае падводу. I, раптам, ён увесь напружваецца... Адкрывае рот і ледзь не крыкнуў... Хуткі наезд камеры на твары Курбыкі і Аксяневіча... Рэтраспекцыя. Бераг ракі. Цемра. Водблескі стрэлаў... Трымаіочыся рукамі за жывот, крычыць Курбыка: — Да лесу, Валодзька! Бяжы да лесу!.. Валодзька адрывае позірк ад падводы. Асцярожна аглядаецца па баках... Камера плаўна ідзе па тварах вяскоўцаў... Яны нераглядаюцца паміж сабой спадылба... Пазналі... I раптам, у цішыні, пачуліся дзіцячыя галасы: — Мамка, мамка, там татка!.. Татка там!.. Татка! Ад натоўпу да падводы бягуць дзеці: дзяўчынка (5-6 гадоў) і хлопчык (7-8 гадоў). — Татка, татка!.. Мамка!.. Татка тутака ляжыць!.. Яны хапаюцца за абвіслую руку Курбыкі... Чэкіст рэзка павярнуўся да камандзіра: — Ну, вось! Дзеці ёсць дзеці! Ён хутка напраўляецца да падводы, праходзіць скрозь натоўп. За ім ідзе камандзір...