КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Яны абодва змоўклі... Камандзір зірнуў у яму... Відаць, што Валодзька прытаміўся, рыдлёўка ледзь-ледзь трымаецца ў руках... Камандзір заве: Забела! Давай падмяні. Забела з яўнаю неахвотай лезе ў яму, бярэ ў Валодзькі рыдлёўку і пачынае без усякага запалу капаць... Валодзька выбіраецца з ямы, адыходзіць убок і садзіцца на імшанік... Сарок на дрэвах прыбавілася. Яны сакочуць усё болей, бы прадчуваючы тое страшнае, што тут неўзабаве адбудзецца. Іх ужо ніхто не адганяе... Да Камандзіра падсаджваецца Казак: Вось усе начальнікі казалі, і ты таксама, што да зімы мы пераможам, вернемся дадому, падзелім панскую зямлю і зажывем па-людску, па справядлівасці ды ў згодзе хто б не хацеў. Я б не супраць. Абы ўдалося. На жаль, не ўдалося! He толькі сваёю сямейкай, але і наогул жыць... Ды што ж... Я не разумнейшы за іншых і, канешне, не шчаслівейшы. Калі вось ты, Камандзір, кажаш, што іначай нельга, значыцца, і праўда, нельга. Значыць, нявыкрутка атрымалася. Прыйдзецца паміраць... Але як усе, так і Казак... Вось толькі б паесці чагонебудзь. Перад смерцю... Камандзір здзіўлена зірнуў на Казака: Паесці?.. і раптам ён зарагатаў: Паесці!... Казак спачатку збянтэжана глядзіць на яго, а потым таксама зарагатаў разам з Камандзірам... Камандзір гаворыць скрозь смех: Паесці!.. Слуцкую турму памятаеш? Чрэзвычайку? Казак у адказ матае галавой... 3 размытага малюнка ўзнікае цёмны падвал... Дзверы рэзка расчыняюцца, і ў іх моцна штурханулі нейкага чалавека, адзетага ў афіцэрскі шынель са зрэзанымі гузікамі і хлясцікам, босага. Спатыкнуўшыся, чалавек паваліўся на нечыя целы. Нехта пад ім злосна, па-блатняцку, вылаяўся. Прабачце, выціснуў з сябе чалавек у шынялі. Ён неяк узгрэбся на босыя ногі, не ведаючы, куды ступіць ад дзвярэй. Ля яго ног варушыцца чалавек, нешта бурчыць. Hi чорта не бачу... кажа чалавек у шынялі, і цяпер мы пазнаём яго. Гэта Камандзір. I не ўбачыш. Мы тут, бы краты, адказаў яму нехта глухім шапялявым голасам. Вайскоўцы ёсць? Наўрад. Будзеш першым, кажа той жа голас. I, можа, апошні, буркнуў той, з-пад ягоных ног. Гэта Блатняк Хай так, болей бадзёра сказаў Камандзір і апусціўся там, дзе стаяў, плячамі да самых дзвярэй. Ягонае з’яўлеіше ў гэтай цеспай, падобнай па катух камеры, відаць, кагось зацікавіла: — Адкуль будзеце? — зважліва папытаўся, мяркуючы па ціхманым голасе, немалады чалавек, што мясціўся недзе ў куце. — 3 вакзала, — проста адказаў Камапдзір. — Го, з вакзала! — нядобразычліва адазваўся Блатняк. — На вакзале япы і бяруць! — Чакаў цягніка... — працягвае Камандзір. — Ну і дурань! Чакаць па вакзале... Ля семафора трэба чакаць і на хаду садзіцца. Цяпер так робяць. — Наўрад ці ў іх ёсць якая заканамернасць, яны ўсюды бяруць! Мяпе, напрыклад, узялі дома. 3 пасцелі падпялі, — сказаў з кутка Пажылы. — Яны і з магілы паднімуць, — прашапялявіў недалёкі сусед. — Чэка! — Чэка! Гэта табе не царская паліцыя, што спала на хаду, — сказаў Блатпяк. У яго голасе разам з бояззю чулася стоеная павага да ЧК. — Ну, не заўжды спала. Бывала, давала і яна дыхту Асабліва на катарзе, — кажа Шапялявы. — Хіба што на катарзе... — згаджаецца Блатняк. — Такога яшчэ не было ў Расеі! — пакутна загаварыў у куце Пажылы. — Былі смутпыя часы, бязладдзе. Але такога ачмурэішя не было! Бедная, няшчасная Расея... — Рэвалюцыя, што ж вы хочаце? — даволі бадзёра шапялявіць іншы. — Рзвалюцыя без ахвяр не бывае. — Пайшла япа па хер, твая рэвалюцыя! — рэзка кінуў у адказ Блатняк. — Ад яе адзін сіфіліс, ад вашай рэвалюцыі! Шапялявы: — He скажы! Калі ёю правілыіа распарадзіцца... Блатняк: — Хто, хто правільна распарадзіцца?.. Троцкі?.. Ленін?.. Шапялявы: — Ат, што ты разумееш?.. У камеры наступае цішыня... Камандзір, абапершыся плячамі да сцяпы, моўчкі слухае гэту спрэчку, нарэшце пытаецца: — Даўпо вы тут? — Як хто, — адказвае Пажылы ў куце. — Я чацвёрты дзень. Ён во — два, іншыя — хто колькі. — Тут доўга не трымаюць! — са значэішем сказаў Блатпяк. — Што — адпраўляюць? А куды? — пытаецца Камавдзір. — Гэ — куды? Вядома, куды!.. У Гунькін роў! — адказвае Блатняк. — Толькі ж, мабыць, павінны хоць дапрасіць, вынесці нейкі прысуд, хай сабе і фармальны, — сказаў Камандзір. — Які прысуд? Які прысуд? — гаворыць Шапялявы. — Цяпер могуць і без усякага прысуду, у імя рэвалюцыі! Камандзір трохі памаўчаў... Потым кажа, як быццам сам сабе: — Вось... прыехаў! А адсюль да маёй станцыі шэсцьдзясят вёрст... Пасля нядоўгага маўчання са змроку зноў пачуўся ўпэўнены шапялявы голас: — А што ж вы хацелі, грамадзяне? Пралетарыят абараняе сваю ўладу. А кожная ўлада павінна ўмець сябе абараніць! — Яно, можа, і так, — не адразу, мякка пагадзіўся Пажылы ў куце. — Тое вядома з часоў Французскай рэвалюцыі. Толькі вы мне скажыце, чаму гэткая неадэкватная абарона? Напрыклад, я не выступаў супраць іхняй улады. Я нейтралыіы чалавек, абывацель. — Вы не абывацель! — запярэчыў Шапялявы. — Вы прадстаўнік чужога варожага класа! — Ну, добра, я — чужы клас! — памяркоўна сказаў Пажылы. — Вы ж, пэўна, пе чужой клясы чалавек? — Затое, я чужой партыі! — адказвае Шапялявы. Пажылы: — Але ж таксама сацыялісты? Шапялявы: — Сацыяліст-рэвалюцыянер! Заўважце розніцу! Пажылы: — Невялікая, аднак, розніца, як я разумею. I тыя, і другія супраць мапархіі. Шапялявы: — У тэарэтычным сэнсе так. Але ў тактычным — мы як неба і зямля! Мы, эсэры, нязгодны з бальшавікамі. Пажылы ўсміхаецца: — Даволі сумніцельна... Камандзір некаторы час нрыслухоўваецца да іх размовы, потым пытаецца: — А за што вас, прабачце, сюды? Шапялявы: — А ні за што! Выйшла непаразуменне... — Гэ, непаразуменне! — нервова заварушыўся ля ног Камапдзіра Блатняк. — У іх непаразумеішяў не бывае. Ім трэба як мага больш шлёпнуць! — Шлёшіуць, гэта, канешне, — пагадзіўся Шапялявы. — Можа, толькі спярша пакормяць. ГІавінны ж яны карміць! Блатняк: — He кормяць і не страляюць! Чакаюць, калі самі ногі выцягнем! Шапялявы: — Такога царскія сатрапы не даііускалі! Я катаріу прайшоў, ведаю. — He кормяць, значыць, трэба думаць, не зацікаўлены ў нашым жыцці! Усё надта лагічна, — уздыхнуў Пажылы. — У іх там „япраўка выйшла — аўтамабіль сапсаваўся, — зазначыў Блатняк. — Як адрамантуюць, напэўпа, адразу... У Гунькін роў... Тым часам недзе недалёка ў калідоры пачуліся галасы: «Выходзь! Быстра, тваю маць!..» I брыдкая салдацкая лаянка... Падобна, там усчалася тузаніна ці нават бойка... Чуецца тупат шматлікіх ног... Нешта моцна выцяла ў сцяну — аж здрыгапуліся прыхінутыя да дзвярэй плечы Камандзіра... Усе пасцярожана прымоўклі, чакаюць... Потым тунат і тузаніна сталі чуваць далей... — Цяпер ці не наша чарга... — паныла сказаў Шапялявы. Яму ніхто не адказаў, усе маўчаць... Пасля маркотнае паўзы першы загаманіў Блатняк: — А я, якраз перад тым... Ну, у ранку, як сцапалі, не даеў гуляш... — паведаміў ён, як пра нешта важнае. — Такі быў смачны гуляш!.. Вялікая талерка... А я не даеў, дурань! — А я дык галадаў болей! Каб што не даесці, такога не памятаю... Асабліва хлеб... Найлепшы прысмак! — сказаў Шапялявы. — Ды і сухар пяблага! Калі з квартай кіпятшо... Ахвіцэр, у цябе там сухарыка не завалялася? — павярнуўся да Камандзіра Блатняк. Камандзір усміхнуўся: — He завалялася... — Трэба было даваць дзёру, я ж казаў! — сцішана буркпуў Блатпяк, звяртаючыся да іпшых. — A то давядуць, што ног пе пацягнеш!.. Калі да таго не стрэльнуць... — Я не супраць, — адгукнуўся Шапялявы. 3 кутка разважна азваўся Пажылы: — Вы думаеце, гэта магчыма? Гэта ж вельмі рызыкоўна, мабыць... Яму ніхто не адказаў... Зноў наступіла цішыня... — А што? Як адчыняць дзверы... Каго прывядуць... — кажа са змроку Шапялявы. — Кінуцца і — за вінтоўку! А тут астатнія... — Хто кіпецца? Я чалавек пажылы... Ды суставы хворыя, — сказаў Пажылы. — Я б сам кінуўся, — кажа Шапялявы, — ды у мяне рука вывіхнутая. Як вялі, дык білі, сапсавалі руку. Бо ўсё роўна — у расход!.. Чуе мая душа — не даюць есці, значыць — прыгавор! Камандзір маўчыць. Ён нешта ўзгадняе ў сабе — прымае рашэнне... — Дык вось жа ў нас, вайсковец! — падказвае Блатняк. — Ты ж вайсковец, ага? — звярпуўся ёп да Камапдзіра. — Вайсковец... — Ахвіцэр? — Афіцэр... — Дык чаго чакаць? Самы раз будзе! Я ў помач! — кажа Блатняк. — Ага, тут трэба, каб усе разам! — па-змоўніцку, ціха, нрашамкаў Шапялявы. — Ламануць — і ў калідор! А там — каму пашанцуе... — Калі б паспець... A то могуць на золаку вывесці. Яны заўсёды на золаку возяць! — паведамляе Блатняк. Камапдзір моўчкі думае... Нарэшце кажа: — Я зразумеў... Але ці ўсе згодны? — Я згодны! — лёгка сказаў Блатпяк. — Я тожа, — пацвердзіў Шапялявы. У куце, чутпа было, трохі паўздыхаў Пажылы. — Што ж, калі ўсе парашылі, дык... Адмаўляцца не пахрысціянску будзе. Ужо як-небудзь... — Во і добра!.. А ты, маўчун, што? — звяртаецца Шапялявы да кагосьці ў цемры. — Ці ўсё спіш? — Я не сплю, — прагучаў з цемры незнаёмы басавіты голас. — Дык ты чуў? Ты згодны? — пытаецца Шапялявы. — Ды я вось... Бегчы я не магу, во якая справа... — чуецца з цемры. — Тады што ж — застанешся? — пытаецца Шапялявы. — Мабыць, застануся... — голас з цемры. Ноч тым часам, мабыць, нераваліла за поўнач, у сутарэнні памалу рабілася цішэй, галасы за сцяной і ў калідоры патроху глухлі... Стала ціха... — Галоўпае — не кормяць! — сказаў Шапялявы. — Значыць, штосьці ўдумалі. — А што — тут і дурню вядома! — пагадзіўся Блатняк. — А калі ў іх усё ж які іпшы план? — усумніўся Пажылы. — Калі, напрыклад, сапсаваўся аўтамабіль, дык, мабыць жа, пяма і падвозу? Шапялявы: — Няма падвозу, дык на плячах прынеслі б. У мяшках. Хлеба ці бульбы. А калі тры дні не нясуць, значыць... — Зпачыць — Гунькін роў! — перабівае яго Блатняк. Камандзір моўчкі слухае... Потым пачынае расціраць схаладзеўшыя босыя ногі... Блатпяк паглядзеў па камандзіра, потым звяртаецца ў цемру: — Ты, калі пе пабяжыш, аддай боты ахвіцэру! Ён босы! — Дык бярыце, — проста пагадзіўся Казак. Трохі пасапеўшы, ён здзёр з пог боты, перадае іх Блатпяку. Той, у сваю чаргу, перадае боты Камандзіру. — Во, абувайце! — Ну, дзякуй, — кажа Камандзір. Боты вялікія, растаптапыя, і ён лёгка пасунуў іх на свае босыя погі.