КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
сц. Э. Валадарскага, рэж. М. Скуйбін), «Одна ночь» (1991, Беларускае тэлебачанне; сцэнарыст і рэжысёр У. Колас), «Пойтп іі не вернуться» (1992, к/с «Беларусьфільм»; сцэнарый А. Карпава, рэжысёр М. Князеў)1. экраішзацнн (передслкн) пройзведеішя» ад 18 красавіка 1987 г. за подпісамі дырэктара к/с «Бсларусьфільм» У. Гарбачова і В. Быкава: БДАМЛМ. Ф. 112. Воп. 3. Адз. зах. 996. Арк. 79. 1 У фопдзе к/с «Беларусьфільм» захоўваецца машыпаіііспая копія літаратурнага сцэнарыя фільма «Пойтн п не всрнуться» (1-я і 2-я серыі: БДАМЛМ. Ф. 112. Воп. 3. Адз. зах. 1649. Арк. 1-54; Ф. 112. Воп. 3. Адз. зах. 1650. Арк. 1-54), на 1-м аркушы пазпачана: «Васнль Быков», «ПОЙТН Н HE ВЕРНУТЬСЯ», «Сцепарнй двухсернйного тслсфнльма», «Мннск1988 г.», злева ўнізс: «Вх. № 31 10.04.89 г.»; на апопшім аркуіпы: «В. Быков», «Мпнск, 1988 г.». Сярод інпіых дакумснтаў таксама захоўвасцца «Предувсдомлснпе к наішсанному сценарйю двухсерййного тслевйзйошюго фнльма “ПОЙТН Н HE ВЕРНУТЬСЯ”» (2 машынапіспыя аркуіпы ў 2 экз.; БДАМЛМ. Ф. 112. Воп. 3. Адз. зах. 1653. Арк. 33-36) лібрэта літаратурнага сцэнарыя, якое заканчваецца настушіым чынам: «Еслн эта тема свосй гражданствешюй й правствсппой познцпсй заннтерссуст вас, мы, автор сценарня п рсжйссср, готовы к работе по се осуіцествленйю как государствснный заказ. Автор сценарпя Васлль Быков, режпссер Алексапдр Карпов». Аднак ёсць падставы мсркаваць, піто «Прсдуведомлеіійе» было напісапа выключна А. Карпавым. У лісце ж мастацкага кіраўпіка студыі «Кадр» В. Нікіфарава і галоўпага рэдактара студыі М. Шэлехава да в. а. гспералыіага дырэктара «Союзтелефйльма» Г. Тараненкі адзначалася, іпто «сценарнй “Пойтн н нс вернуться” авторамп задуман как заверпіенне трнлогнп йсторнко-ііатрнотпчсской темы “Чсловск й войпа”» (3 ліста ад 11 красавіка 1989 г. Машынапіс. Копія. Тамсама, арк. 30). У наступным лісце В. Нікіфарава і М. Шэлсхава павсдамлялася пра ўключэішс «Пойтіі н нс всрпуться» ў тэматычны план вытворчасці тэлсфільмаў па 1990 г. студыі «Кадр» к/с «Бсларусьфільм», аднак пры гэтым адзначалася, піто «по прнчннам нежслателыюстй нронзводства двухссрййпых картші для телеэкрапа [...] былн даны рекомепдацйй создать одііосерпйную телекартнну» (3 ліста да галоўпага рэдактара ТПА «Союзтелефлльм» Г. Гропіава, бсз даты. Машынапіс. Копія. Тамсама, арк. 28). Між тым у «Заключенйй художествспного совста студші “Кадр" па ліітсратурный сцспарпй односерпйпого телевйЗйонного фйльма “Пойтн й пе всрпуться”» ў якасці аўтара пазначаны ўжо пс толькі В. Быкаў, але і А. Карпаў (Тамсама, арк. 26-27), а ў заключэнпі на рэжысёрскі сцэпарый А. Карпаў пазваны і рэжысёрам-пастаноўпічыкам, і адзіпым аўтарам сцэнарыя («Заключсшіс (пронзводственнос) на рсжнссерскйй сценарнй односернйпого телсвйзноіііюго художествешюго фйльма “Пойтн н не верпуться” (по мотйвам одпонменпой повестн В. Быкова). Студня “Кадр”» ад 25 студзеля 1990 г. за подпісам старіпага рэдактара па вытворчаму рэдагаваіппо сцэнарыяў Л. Чыжэўскай. Мапіынапіс). Арыгінал. БДАМЛМ. Ф. 112. Воп. 3. Адз. зах. 1654. Арк. 34). I тады ж, у студзсні 1990 г., А. Карпаў, як аўтар сцэнарыя, падпісаў дамову («Тйповой сценарный договор На пачатку XXI стагоддзя былі зняты кароткаметражныя кінастужкі «Мать» (2003, відэаальманах «Террнторня сопротпвленля» (Беларусь); сцэнарыст і рэжысёр Я. Сяцько; студэнцкая праца па матывах апавядання «Сваякі» і аповесці «Знак бяды»; прыз журы Міжнароднага кінафестываля (далей МКФ) «Славянская юность: мечты н надежды» (Масква, Расія), 2004; Галоўны прыз МКФ «Золотой Вмтязь» (Чалябінск, Расія), 2005), «Отраженне» (2003, Беларуская акадэмія мастацтваў, сцэнарыст і рэжысёр А. Голубеў; па матывах апавядання «Адна ноч»), «Пойтп н не вернуться» (2004, сцэнарыст і рэжысёр Я. Сяцько (Беларусь), дыпломная праца), «Обреченные на войну» (2009, «Кннопродвпженііе» (Расія), сцэнарый В. Жулінай, А. Ісаевай, рэжысёр В. Жуліна; экранізацыя аповесці «Пайсці і не вярнуцца»; прыз актрысе Н. Лашчынінай за лепшую жаночую ролю на VII Міжнародным фестывалі ваеннага кіно імя Ю. М. Озерава (Растоў-на-Доне, Расія, 2009). Але не ўсе намеры кінематаграфістаў былі ажыццёўлены. Так, яшчэ ў 1966 г. В. Быкаў атрымаў з Творчага аб’яднання «Юность» кінастудыі «Мосфнльм» тэлеграму з прапановай аб экранізацыі «Мёртвым не баліць»'. Аднак ужо праз месяц пачалася шматгадовая кампанія шальмавання пісьменніка, і, відаць, таму гэтае пытанне больш не ўздымалася. Таксама не дазволілі экранізаваць гэтую аповесць на «Беларусьфільме» Л. Мартынюку2 ні ў 19661967 гт., ні пазней у 1990 г. Па сведчанні Л. Мартынюка, у 1966 г. ён перадаў для художествеппых многосернйных телсфнльмов» № 26 за подпісамі дырэктара к/с «Беларусьфільм» У. Гарбачова і А. Карпава. БДАМЛМ. Ф. 112. Вон. 3. Адз. зах. 1653. Арк. 22-24), В. Быкаў жа заключыў дамову на ўступку права экранізацыі («Тпповой сценарпый договор об уступке права экрапнзацші (псределкн) пронзведепня» № 25 за подпісамі У. Гарбачова і В. Быкава. Тамсама, арк. 25; пазней з А. Карпавым была заключана новая аналагічная дамова: «Тнповой сценарный договор для художсственных многосернйных телсфнльмов» ад 29 лістапада 1991 г. за подпісамі У Гарбачова і А. Карпава. Тамсама, арк. 1416; 2-і экз. арк. 1719; 3-і экз. арк. 7-9). Зыходзячы з гэтага можна зрабіць вывад, што В. Быкаў не з’яўлясцца аўтарам сцэнарыя «ІІойтн н не вернуться». Гэта ж пацвярджас і сын рэжысёра А. Карпава Аляксандр Карпаў (Паводле іутаркі аўтара каментароў з А. Карпавым. Спежапь 2011 г.). Дададзім таксама, што 6 лютага 1990 г. фільм быў пастаўлены на кансервацыю (Згодна з загадам № 73 У. Гарбачова ад 6 лютага 1990 г. Мапіыпашс. Арыгінал. БДАМЛіМ. Ф. 112. Воп. 3. Адз. зах. 1654. Арк. 29). Здымкі карціны пачаліся ў лютым 1992 г., але з прычыны хваробы А. Карпава новым рэжысёрам-пастаноўшчыкам «Пойтн п пе вернуться» стаў М. Князеў. 1 Тэлеграма дырэктара ТА «Юность» Ю. Салдаценкі ад 17 сакавіка 1966 г. Арыгінал. Архіў В. Быкава. 2 Мартынюк Леапід Уладзіміравіч (нар. у 1932) бсларускі рэжысёр, сцэнарыст, журналіст. М. Лужаніну’ аўтарскі экзэмпляр машынапісу «Мёртвым не баліць» з просьбай аб пастаноўцы аповесці (В. Быкаў сказаў па тэлефоне: «Леанід, пішы сцэнарый. Сучасны сюжэт выкінь. Я згодзен. Веру ў цябе. 3 богам!»2). Адмоўны адказ атрымаў праз некалькі тыдняў ужо ад дырэктара «Беларусьфільма» У. Іваноўскага. Далейшыя спробы Л. Мартынюка экранізаваць «Мёртвым не баліць» таксама нічым не скончыліся, нават на пачатку 1990-х іт., але цяпер ужо з-за адсутнасці фінансавання’. ГІраз дзесяцігоддзе не атрымаў дазвол на экранізацыю «Мёртвым не баліць» ад Міністэрства культуры Беларусі і В. Панамароў4, якому пісьменнік дазволіў у 1999 г. паставіць дзве свае аповесці, у тым ліку «У тумане»5. А яшчэ ў 1973 г. не дазволілі экранізаваць «Сотнікава» I. Дабралюбаву6, хоць сцэнарый В. Быкавым быў не толькі напісаны, але нават перароблены мяркуючы па ўсім, з прычыны прэтэнзій кінематаграфічнай цэнзуры. Тады ж не атрымаў дазвол ад Дзяржаўнага камітэта СССР па кінематаграфіі на напісанне сцэнарыя па «Круглянскаму мосту» і Э. Валадарскі7. А на пачатку 2000-х ужо зноў не пашчасціла I. Дабралюбаву, калі ён задумаў зняць апавяданне «Жоўты пясочак», тагачасны міністр культуры Беларусі Л. Гуляка спаслаўся на адсутнасць грошай8 (што, ' Лужанін Максім (Каратай Аляксандр Амвросьсвіч; 1909—2001) беларускі пісьмснпік, крытык, псракладчык. 3 1959 г. члсп сцэнарнай калсгіі «Беларусьфільма»; у 1967-1971 гг. галоўны рэдактар кінастудыі. 2Тут і ў падобпых выпадках далсй каментары даюцца паводле гутаркі аўтара камептароў з Л. Мартыпюком. Люты 2010 г. 3 У асабістым архіве Л. Мартынюка (далсй Архіў Л. Мартыпюка) захоўваюцца два малюнкі В. Быкава, всрагодпа, 1989 г., на якіх пісьменнік схематычна нарысаваў асноўпыя месцы падзей аповесці «Мёртвым не баліць», а таксама «Проект сметы затрат па пронзводство к/к “Мёртвым не болыю”» і «Заявка на войска н техннку на 1990 год по студнн “Дналог"» ад 7 всрасня 1989 г. за подпісам дырэктара «Дналога» Л. Баталавай. За кінасцэнарый (напісаны Л. Мартыпюком, але аўтарам пазначаны В. Быкаў) пісьменнік атрымаў гапарар, адпак палову грошай аддаў рэжысёру у адрозпсшіе ад усіх ішпых літаратараў, з кім нрацаваў Л. Мартышок і ад імя каго пісаў сцэнарыі. 1 Паламароў Валерый Дзмітрыевіч (нар. у 1943) беларускі рэжысёр, сцэнарыст. 5 «Доверешюсть» ад 9 мая 1999 г. Машынапіс. Подпіс аўтограф. Арыгінал. Архіў В. Панамарова. 6 Дабралюбаў Ігар Міхайлавіч (1933-2010) беларускі рэжысёр, сцэнарыст; народны артыст БССР (1985); лаўрэат прэміі ЛКСМБ (1970); прафссар Іпстытута сучасных всдаў імя A. М. Шырокава. 7 Валадарскі Эдуард Якаўлевіч (нар. у 1941) рускі пісьменнік, драматург, сцэнарыст. 8Гл.: Добролюбов 14. Осколкн памятіі. Мннск: Харвест, 2006. С. 215219; Шанран С. Кнна нс будет?: У Мннкультуры не находнтся денег па аднак, не перашкаджала з’яўляцца новым стужкам «Беларусьфільма», але не «па Быкаву»). У 2000 г. без адказу засталася і заяўка ў адрас кіраўніцтва беларускай кінастудыі ад рэжысёра В. Нікіфарава, які меркаваў экранізаваць аповесць «Ваўчыная яма», яго заяўка на «Беларусьфільме» нават не разглядалася, хаця пісьменнік даваў В. Нікіфараву сваю згоду на «псключнтелыюе участае в органнзацнн фннанснровання, пронзводства н постановкп фнльма»1. Між тым, праблемы ўзнікалі і раней яшчэ са «Знаком беды», калі супраць яго выступіў сакратар ЦК КПСС Я. Лігачоў (услед за ім і ЦК КПБ у асобе загадчыка аддзела культуры ЦК КПБ I. Антановіча). Фільм быў выратаваны толькі дзякуіочы таму, што спадабаўся сям’і Генеральнага сакратара ЦК КПСС М. Гарбачова2. Аднак яшчэ адна экранізацыя В. Быкава карціна «На Чорных лядах» (1995) на шырокі экран так і не выйшла. 3 іншага боку такі «дзіўны» факт: у 1974 г. сцэнарый адной з серый тэлефільма «Долгне вёрсты войны» В. Быкаў напісаў па матывах «Праклятай вышыні»3 адной з трох яго знакамітых «новомнрскнх» аповесцяў, якія пасля часопіснай публікацыі апынуліся пад забаронай. Хоць у гэты ж са.мы час аўтару не дазволілі ўключыць «Праклятую выпіыню» ў двухтомнік’, і ўперпіыніо ў кніжным фармаце яна выйшла толькі ў 1982 г„ у перакладзе на рускую у 1986-м. Пры падрыхтоўцы чаргорвых тамоў ГІоўнага збора твораў Рэдкалегія сутыкнулася з пэўнымі цяжкасцямі. Па-першае, пэўная складанасць палягала ў вызначэнні суаўтарства некаторых кінасцэнарыяў. Напрыклад: хоць у выпадку з фільмам «Западня» ва ўсіх дакументах і фільмаграфіях к/с «Беларусьфільм» В. Быкаў пазначаны як адзін з суаўтараў сцэнарыя (разам з рэжысёрам-пастаноўшчыкам Л. Мартынюком), аднак, як вынікае з цытаванага ніжэй ліста пісыменніка ды іншых крыніцаў, сцэнарый ён не пісаў. Але паколькі, па сведчанні Л. Мартынюка, В. Быкаў меў непасрэднае дачыненне да стварэння другога варыянта сцэнарыя, Рэдкалегіяй Поўнага збора твораў было прынята рашэнне ўключыць літаратурны сцэнарый «Западнн» ў адпаведны том.