• Газеты, часопісы і г.д.
  • Поўны збор твораў. Том 9 Кінасцэнарыі Васіль Быкаў

    Поўны збор твораў. Том 9

    Кінасцэнарыі
    Васіль Быкаў

    Памер: 684с.
    Мінск 2012
    166.37 МБ
    1 Быкаў В. Поўпы зб. тв.: у 14 т. Т. 8. С. 180, 181.
    2 3 ліста ад 14 снежпя 1963 г. Аўтограф. Арыгіпал. Аддзел рэдкіх кніг і рукапісаў Цэнтральнай павуковай бібліятэкі імя Я. Коласа Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (ЦНБ НАНБ). Ф. 31. Воп. 1. Адз. зах. 299. Арк. 3.
    3 Говар В. Суд высокай чалавечпасці // Чырвопая змена. 1963. 28 верасня.
    ’Гілевіч Ніл Сымонавіч (нар. у 1931) — беларускі паэт, фалькларыст, літаратуразнавец, драматург, публіцыст, перакладчык, грамадскі дзеяч; народны паэт Беларусі (1991).
    53 ліста ад 8 верасня 1963 г. Арыгіпал. Архіў Н. Гілевіча.
    6 Згодна з «Тнповым сценарным договором (для художествепных фнльмов)» ад 31 студзеня 1962 г. за подпісамі I. Дорскага і В. Быкава пісьменніку выплочвалася ўзпагарода ў памеры чатырох тысяч рублёў (БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 371. Арк. 65-66), але пазней, 13 сакавіка 1962 г., быў падпісаны новы «Тшіовой сценарный договор (для художествепных фнльмов)» (за подпісамі таксама I. Дорскага і В. Быкава), у якім фігуравала іншая сума шэсць тысяч (БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 371. Арк. 55-56).
    7 Паводле «Учетной карточкн». БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 371. Арк. 1.
    неаднаразова гучалі перасцярогі ў «натуралізме» і «пацыфізме», што даволі дзіўна, паколькі кіраўніцтва СССР (ЦК КПСС разам з саюзным КДБ) угледзела матывы «пацыфізма-натуралізма» ў творчасці В. Быкава толькі ў 1966 г. у сувязі з выхадам на старонках «Нового млра» аповесці «Мёртвым не баліць», беларускія ж кінематаграфісты праявілі «зайздросную пільнасць» на чатыры гады раней, яшчэ пры абмеркаванні літаратурнага сцэнарыя «Третья ракета»:
    «ФРАЙМАН' Сценарный отдел рекомендует запустнть сценарлй в режлссерскую разработку. Сценарлй создан по очень ннтересной повестм. Сценарнй своеобразно, лнтересло, правдпво рассказывает об одном маленьком эшізоде, в котором раскрывается большая человеческая тема. Достоннство сценарпя в том, что в нем очень оіцутлмы людн герон повествовання. Онл нарлсованы с очень точным знаннем жлзнл. Рассказ траглческлй, но в этом геролзме правда, суровая л мужественная. Сценарлй по проблеме очень человечен л с беспоіцадной нелавлстыо разоблачает подлость. Этлм он нам бллзок л современен. Флльм на военном матерлале будет звучать по-новому. Это флльм о солдатах. Онл очень хорошо показаны, раскрыты. [...]
    КОРШ-САБЛНН2 Есть 2 вопроса: 1. Все лл наплсанное воспрлнпмается как достолнство? Все лл нормально? Надо лл так делать режлссерскпй сценарлй, не внося поправок? 2. Дорабатывать лл ллтературный сценарлй ллл пускать в режлссерскую разработку?
    Меня насторожлло несколько веіцей. Есть небольшой леребор натураллзма сказал Фраймач. Ллтературное пролзведенле нельзя целлком перенослть на экран. Здесь очень много натураллстлческлх эплзодов. [...] Правдлво звучлт прл чтенлл, а с экрана правдлвость переходлт в другое качество. Я чувствую лнтонацлю Ремарка3 ужасы войды. А это уже переплетается с пацлфлзмом. Эплзод с немцем. Слтуацля лнтересная. Но ладо абсолютно точно определлть отношенле к немцу. [...]
    ЛУЖАННН4 Образ Лозяяка должен быть усллен бытовы.мл деталямл, чтобы нам ясно было, кто же такой Лозняк. П друглм
    1 Фрайман Міхаіл Паўлавіч (нар. у 1921) — беларускі сцэпарыст; заслужаны дзсяч мастацтваў БССР (1974). 3 1948 г. старшы рэдактар сцэнарла-рэдакцыйнай калегіі к/с «Бсларусьфільм».
    2 Корпі-Саблін Уладзімір Уладзіміравіч (19001974) бсларускі рэжысёр; пародны артыст СССР (1969); лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1950), Дзяржаўнай прэміі БССР (1967). 3 1926 г. ла к/ф-цы «Совстская Бсларусь» трэста «Белгоскшіо»; у 19451960,1969-1974 гг. мастацкі кіраўпік к/с «Беларусьфільм»; з 1957 г. старшыпя аргбюро СРК БССР; з 1965 г. першы сакратар праўлепіія СК БССР.
    3 Рэмарк Эрых Марыя (18981970) пямецкі пісьмеішік, прадстаўнік літаратуры «страчанага пакалення», якая ўзнікла ў 1920-я гг. пасля трагічнага вопыту Першай сусветнай вайпы.
    4 На гэтым пасяджэіші М. Лужанін выколваў абавязкі старшыні мастацкага савста.
    дать такне деталн. Оставнть днкторскпй текст только в необходпмых местах. Разговор о Ремарке возннкает нменно нз-за незрелостм дпкторского текста. Натуралнзм это дело режнссера. О немце. Образ в некоторой степенн заданный. Но враг умнраюіцнй уже не враг. Отношенне Лозняка к немцу должно быть более тактнчным. Отношенне Лозняка к Люсе это любовь. Свомм прнходом н своей гпбелыо Люся стала товаріпцем. II Лозняк мспіт н за Люсю, н за остальных товарпіцей. [...]».*
    Між тым прэтэнзіі адносна «пацыфізма-натуралізма» будуць галоўнымі і ў прынятай услед за тым пастанове калегіі Міністэрства культуры:
    «1. Прннять представленный клностудней “Беларусьфлльм" лптературный сценарнй В. Быкова “Третья ракета”.
    2.	Рекомендовать клностудлп прл разработке режпссерского сценарня: найтп деталн, более четко раскрываіоіцпе бнографпн главных героев флльма; устраннть элементы натураллзма в отдельных эплзодах; в дналогах лсключлть возможное проявленме пацнфнстскпх настроенлй л сократпть до мнннмума днкторскнй текст2.
    3.	Счптать целесообразной консультацпю по сценарню у военных спецлаллстов»3.
    Адзначым, што ў справе матэрыялаў па фільму «Третья ракета» захаваліся два машынапісы літаратурнага сцэнарыя абодва маюць аднолькавую колькасць старонак (96) і адрозніваюцца толькі тым, што
    1 Паводлс «Протокола зассданпя художсствепного совста» ад 13 сак. 1962 г. Мапіыпапіс. Копія за подпісам Р. Раманоўскай. БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 371. Арк. 57, 58-60.
    2 Згодна са «Справкой о выполнеплн решснлй коллсглл Млнлстсрства культуры ЁССР no сценарпям, запуіцсппым в пролзводство в 1962 г.» падчас здымак фільма «Трстья ракста» «учтсны следуюіцне рекомепдацлл коллсглл Мшшстерства культуры БССР. [...]
    б) В отдельпых эпнзодах устранены элемепты натураллзма.
    Это замечанле будет также учтсно прн монтаже картнны.
    д) Длалог ряда сцен перссмотрсны с целыо уточнснля взалмоотпошсннй дсйствуюіцлх ллц» (Маіііынапіс. Копія. БДАМЛМ. Ф. 112. Воп. 1. Адз. зах. 371. Арк. 40).
    3 Паводле «Постаповлспля коллсгнп Мнпнстерства культуры Белорусской ССР № 30 от 19 апреля 1962 г. о ллтсратурпом клносценарлл В. Быкова “Третья ракста”» за поднісам старшыпі калсгіі міністра культуры БССР Г. Кісялсва. Маіпынапіс паафіцыйным бланку з гербам БССР, увсрсс: «Мшшстерство культуры Бслорусской ССР»; ніжэй службовая памста ад рукі: «Сценарный отдсл, т. Лужапшіу A. A. Н. Дорскйй»\ унізе штамп: «Кінастудыя “БЕЛАРУСЬФІЛЬМ” Атрымана 20/IV. Уваходзячы № 728». Подпісы аўтограф. БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 371. Арк. 52.
    ў адным машынапісе1 рукой В. Быкава зроблены алоўкам нешматлікія праўкі, якія носяць стылёва-лексічны характар і былі ўлічаны ў другім машынапісе2. Да істотных змяненняў можна аднесці наступныя:
    Стар. 8. Ндй сюда. Другую работу дам. У першай рэдакцыі далей ідзе, але закрэслена: «Малость почтце».
    Стар. 37. А-а! Ты-ты! Заряжай! У першай рэдакцыі: «А-а! Трусншь! Заряжай!», але папраўлена.
    Стар. 43. ...познав ее во всей жестокостй, мы проклйнаем ее. У першай рэдакцыі: «Познав ее во всей жестокостп, гадостп н радостн, мы проклпнаем ее», але папраўлена.
    У далейшым мастацкім савета.м «Беларусьфільма» абмяркоўваўся ўжо рэжысёрскі сцэнарый, аднак, як бачна з пратакола чарговага пасяджэння, прысутныя зноў і зноў вярталіся да першакрыніцы літаратурнага сцэнарыя В. Быкава.
    Рабочая версія фільма была гатовая на пачатку 1963 г. Яна таксама абмяркоўвалася падчас пасяджэння мастацкага савета «Беларусьфільма». Хаця гутарка ішла, уласна кажучы, пра кінематаграфічны прадукт, аднак прэтэнзіі тычыліся, па сутнасці, зноў жа працы сцэнарыста В. Быкава, так, да прыкладу, К. Губарэвіч3 убачыў у «Третьей ракете» як «ремаркнзм, но в лучшем смысле», так і «ремаркнзм худшего толка»:
    «[...] ГУБАРЕВІ4Ч Картнна, конечно, получается, н будетннтересная н своеобразная. 14 автор н режпссер скрупулезно нсследовалп быт войны. 14 меня не смушает, что вначале мы неспеша всматрлваемся в ллцо каждого человека.
    Смушает несколько, когда начпнается закадровый голос Лозняка, н до самого него доходнт камера позже.
    Для нашего кнно это новая струя. Здесь есть ремарклзм, но в лучшем смысле.
    Что меня не устранвает. Жаль, что в этом матернале ушла тема Ліосл. По повестм мы помнлм, какой свет она вноснла. Была тема большой нераскрытой любвл л Лозняка, л Крлвенка. А здесь верх взял Лешка. 14 ллрлческая тема ушла в песок.
    Смушает увлеченле красотой смертл. 14 нужно лл показывать каждую смерть? Это уже ремарклзм худшего толка.
    1 Машынапіс. Аўтарызаваная копія з нязначнымі праўкамі алоўкам. Злсва ўвсрсе на псршай стар. памста ад рукі: «7/ІІІ.62 г>. БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 371. Арк. 165-260.
    2Машынапіс. Копія. На неріпай стар.: «ВАСШШЙ БЫКОВ. ТРЕТЬЯ РАКЕТА (кнносценарнй)»; унізе: «1962 год “Беларусьфнльм”». БДАМЛМ. Ф. 112. Bon. 1. Адз. зах. 371. Арк. 68-164.
    ■Тубарэвіч Кастусь (Канстапцйі Лявонцьсвіч; 1907-1987) бсларускі драматург, сцэпарыст, крытык, рэдактар к/с «Беларусьфільм»; заслужаны дзеяч мастацтваў БССР (1966); лаўрэат прэміі ЛКСМБ (1968), Дзяржаўнай прэміі БССР (1972).
    В отношенмн стрельбы. Здесь секрет режнссерского прнема. В сочетанпп co звуком этот прмем доспігнет целн. Это нагнетает такую экспрессшо, что этот момент может явнться кульмннацпей картнны. Кусок этой пальбы тяжелейшпй солдатскнй труд.
    Я не понял, что за блнк в фннале? Это солнце? Непонятно. А есть прекрасный кадр для концовкн: он лежнт н глазамп прнслушнвается к победному наступленню.
    МАКАЁНОК' [...] Фнльм не о том, что как это было. Это рассказ о том, что я уже пережнл во время той войны. Я запомннл не бой, не гром пушек, а тех людей, к которым я по-разному относнлся. Н это настроенне, давно мною пережнтое, должно быть в закадровом голосе. Пока этого не хватает. [...] Мне все время хочется вннмательно прпсмотреться к людям. Этого не получплось. Длннноты есть во многнх кадрах. Об эпнзоде co стрельбой. Звук во многом восполннт, но все-такн длннно. Сейчас это просто работа. А должна быть работа на предельном напряженші нервов. После этого я ожвдал увндеть человека в полном нзнеможенпн. А этого нет. Он снднт абсолютно спокойно. Может быть, можно доснять крупный план?
    Музыка тут очень нужна. He хватает мнтнма. [...] Я не говорнл о достоннствах картнны. Онн говорят самн за себя.