Развагі
Зянон Пазьняк
Выдавец: Беларускія Ведамасьці
Памер: 315с.
Нью Йорк, Варшава, Вільня 2007
В прессе было чтоннбудь об этом?
Было. Только счачала в центральйой. А нашн две молодежные газеты, русская й белорусская, далй обшйрную йнформацйю о мйтннге в лесопарке, проййлюстрнровав ее фотографйямй, сделаннымй... на плошадй Леййна. Мало того, что онй ййформацлю сокрылй, так еше й йзвраталй ее. Какаято люмпенпсйхологйя.
А что было на офйцнальном мнтннге?
Рассказывают, он тоже прошел неплохо. Правда, сначала по бумажкам чйталн ветн йзвестные, затертые. А потом очень крнтнческн выступйлй несколько ученых. Людй йачалй говорйть нежелательное властям о том, что обманывают народ, что нет йнформацйй й так далее. В обіцем, устромтелй элементарно просчйталнсь. Повйдймому, онн полагалй, что от радйацш может умереть только Народный Фронт. Увы! Смертны все, не спасут й спецкормушкй. Но бюрократйя прежде всего й всегда думает о себе. Еслй на карту будет поставлена жйзнь народа й мйнймальйые ййтересы бюрократйй, она, не колеблясь, будет спасать свой йнтересы. Это особенно ярко показал Черйобыль. Но прймеров мйожсство, нх бессчетное колйчество. Разве йарод это не понймает?
Нногда кажется, что мы жйвем в какомто фантастаческом театре абсурда, где „Кафка становйтся былью”. Кто бы мог предположйть, что во время скорбной медйтацйй тысяч людей й чернобыльского молчанйя на плоіцадй народ старательно снймэлй всякйе „органы”. Потом завелн ,, дела” й посыпалйсь повесткй в мйлйцйю Московского района, й началнсь массовые допросы, й пйсанйе протоколов, й угрозы й т.п. Даже спецкора журнала „Дружба народов“, йзвестного пнсателяпублйцйста Евгенйя Будйнаса, вызвалй повесткой (молчал на плошадй). Будйнас человек любознательный, прйехал. „Откуда узнал о меропрйятйй?“, „Как очутйлся на плоіцадй?" допрашнвал „товарніц“капйтан.
„Где взял свечу?“, „Откуда спйчкй?“, „Нмеется лй у вас жена?“ (Надо же. Кстатй, жена у Будннаса ,,нмеется“.) Впрочем, для Мйнска это уже баналыцнна. В городе Бобруйске, где также состоялся „Час скорбй й молчанйя“, участййков его пыталйсь арестовать, оскорбйлй девушку, йз6йлй юношу за то, что те фотографйровалй скорбявдйх.
Сейчас в Мйнскс готовйтся совершеййо необычный аттракцнон процесс над участнйкамд Первомайской демонстрацйй за участне... в этой демонстрацнй. Уже готовы фотографйй демонстрантов, в массовом порядке разослайы повесткй, ведутся допросы, строчат протоколы. Суть в том, что в демонстрацйй участвовала отдельная колонна Народдого Фронта. Прй этом горнсполком колонну „запретал”, Совет Мйнйстров „разрешйл”, а „штаб” демонстрацнй (ой же горком партан), когда все собралйсь, снова „ запретйл”, даже выстройл доблестные ряды мйлйцйй, преградйв путь к родному правйтельству. Прншлось йдтй в обратном направленнй через город в Курапаты. Так уж получается неоднократно, что там, где сталннпійна, дорога одна, в Курапаты. Сймволйческая традйцня.
Вы убеждены, что этот „ прцесс”состонтся?
„Процесс” срывают судьй. He решаются брать „дело” к проязводству. He знаю, йлй с непрнвычкй, йлй еце не „перестройлнсь”, как надо. Вопрос решается в „высшйх йнстанцнях”.
Ваш рассказ подобен страшному сну. Хочется очнуться, чтобы убеднться: это наважденне.
Я почтй не сомневаюсь, что в Эстонйй не поверят в эту реальность. П напрасно. Стэлйнйзм сам по себе абсурд, тем более, в релйктовом состояййй, в каком он сохранйлся в БССР. Все это, должен сказать, стамулйрует чувство юмора у нашях сограждан (нацнональная особенность). Но прй всем прй этом не следует забывать, что этот „неорелйктовый” стялйнйзм умеет убйвать не хуже „классйческого”, даром, что дубвной й саперной лопатой. Поэтому отнесемся к нему серьезно.
* Маецца на ўвазе Камітэт „Дзеці Чарнобыля”. (З.П.).
** „Гадзіна смутку і маўчаньня” зрабіла незвычайна моцнае ўражаньне на менчан. Людзі былі ўзрушаныя і салідарныя з Фронтам. (З.П.).
МйнскТаллйнн
Надрукавана: („ Молодежь Эстонйй”, 1989, 20мая)
214
„M^t^Y^^^^^ ЛЎ <|«^uaPC I^Ut. N^4u^1Wj
Чалавек, які не оаіцца сістэмы
Зянон Станіслававіч Пазняк балаціруецца ў народныя дэпутаты БССР па Ангарскай выбарчай акрузе № 9
' ІМЯ гэтага чалааека сёння аедаюць многія. Яго вымаўляюць побач з назваю Курапаты — месцам жудасных злачынстваў сталіншчыны, дзе каты ў форме НКУС знішчылі па падліках 3. С. Паіняка каля чвэрці мільёна сваіх ахвяраў. Ен здолеў сказаць гэтую страшную праўду Беларусі і ўсяму чалавецтву.
Зянон Станіслававіч Пазнян нарадэіўся ў перадапошні год вайны. Тады ж, у 1944м п«йшо» на фронт і эагінуў яго бацька. За пяць гадоў да гзтага, яшчэ ў 1939м, быў закатаваны ў сталінскіх эасценках Зянонаў дэад Ян, адзін з актыўных дэеячоў беларускага нацыянальнага руху ў Заходняй Беларусі.
Зянон — археолаг, кандыдат мастацтвазнаўства, старшы навуковы супрацсўнік Інстытута гістормі Акадэміі навук БССР. Ен — аўтар кнігі «Рэха даўняга часу», найлепшай, на наш логляд, кнігі пра старадаўнюю менскую архітжтуру. Камусьці можа здацца, што, як бы лрабачаючы за трагічную долю дзеда і бацьді, лёс слрыяў унуку... Алв бліэкія Зянона Паэняка ведаюць, чаго каштавала яму кожная прыступка яго грамадскага і творчага ўзыходжання. У час студзнцтва яго, неўтаймоўнага змагара за слравядлівасць, двойчы выключалі з інстытута. Сваю дысертацыю па гісторыі беларускага тэатру, ён вымушаны быў абараняць у Ленінградэе: рыцары застойнага часу пазбавілі яго магчымасці зрабіць гэта на Беларусі.
У 70я гады ён быў сярод прадстаўнікоў беларускай інтэлігенцыі, якія ў тагачаснай эадушлівай атмасферы мужна паднялі свае галасы сулроць мэтанакіра
ванага знішчэння нацыянальнай культуры, сулроць дыскрымінацыі нашай мовы і фальсіфікацыі гісторыі. Тыя, хто трымаў у сваіх руках уладу над падманутым народам, адпомсцілі Паэняку ганеннямі, выгнаннем з працы, пагрозамі.
Калі гуляеце па ўтульных вулачках Траецкага прадмесця, успомніце добрым словам Зянона Пазняка. Гэта ён з нешматлікімі тады прыхільнікамі бараніў помнікі старажытнага Менска і гатовы быў легчы пад бульдозеры, якімі пад сцягам псеўдаінтэрнацыянал і з м у руйнавалі нашы нацыянальныя святыні сучасныя гера. страты.
Слова кандыдату
МАЯ праграма — парламентская бврацьба эа ржальны суверзнітзт Беларусі на аснове я« поўнай жанамічнай самастойнасці.
Хачу падкрвсліць першачарговую важнасць лрыняцця эаконаў пра ўласнасць I пра зямлю, неабходнасць скасавання 6га артыкула Канстытуцыі БССР аб кіруючай ролі КПСС. Я выступаю за двмантаж сіствмы партыйна двмакратычнай наменклатуры з усімі яе прывілеямі, за свабоду ўтварзння I дзейнасці розных партый I незалежных прафсаюзвў.' ’■. ■* ‘’'"’,
Вялікае месца ў маёй перадвыбарчай праграме займае праблема выратавамнв насельніцтва рзспублікі ад радыяцыйнай небяспекі. Расцэньваючы трохгадовае ўтойванне праўды
Ен — адзін з арганізатараў рэспубліканскага гістарычна асветніцкага таварыства памяці ахвяраў сталінізму «Мартыралог Беларусі» і Беларускага народнага фронту за перабудову «Адраджэнне». На першым з’ездзе БНФ Зянон ПазнЯк быў абраны яго старшынёй.
БНФ дагэтуль не зарэгістраваны, не мае ні памяшкання, ні статуса юрыдычнай асобы. Але, нягледэячы на неспрыяльныя ўмовы, Фронт паспеў ужо нямала зрабіць і ў першую' чаргу — сарваць Заслону сакрэтнасці з Чарнобыльскай трагедыі, прымусіць вырашаць гэтую праблему як праблему фізічнага выжывання беларускай нацыі. БНФ бу
пра Чарнобыль вк злачынства супроць чалавецтва, буду патрабаввць прыцягнуць вінаватых у гзтым кіруючых асобаў да крымінвльнай адказнасці. Лічуг што ўлады СССР павінны тзрмінова кампенсаваць БеларусІ звязаныя э катастрофай страты.
Патрзбны сацыяльныя гарантыі для найменш забвспечаных слаёў насельніцтва.
Лічу, што трзба скараціць тэрмін вайсковай службы I даць грамадзянам Беларусі лрава адбываць вайсковы абавязак на тзрыторыі рзспублікі.
Я — за дзідвалагізвцыю і дзмілітарызацыю адукацыі, за выратаванне I адраджзнне нашайроднай мовы, эа вызваленна рвлігіі ад партыйнадзяржаўнага дыктату.
215
дзіць людзей ад палітычнага сну, рыхтуе рэальныя ўмовы для пераходу ўлады ў Беларусі ў рукі самога народа. Ва ўсе справы Фронту ўкладзена энергія і праца 3. Пазняка.
Яго грамадская дзейнасць выклікала шалёную нянавісць ворагаў дэмакрытызацыі. Кожны э нас памятае, колькі беспардоннае хлусні і бруду вылілі на яго пасля стварэння «Мартыралогу Беларусі». Цяпер тыя, хто не зможа існаваць у чыстмм паветры сапраўднае галоснасці, усімі сіламі імкнуцца не дапусціць абрання Зямона Пазняка ў народныя дэпутаты. Ужо ёсць факты, калі ў час яго сустрэчы э выбаршчыкамі пашыраюцца правакацыйныя аркушоўкі, дзе Пазняка і іншых лідэраў БНФ беспадстаўна абвінавачваюць не толькі ў спробах раэваліць эканоміку і распаліць нацыянальную варожасць, але і ў імкненні аднавіць экеплуатацыю чалавека чалавекам і нават у закліках да эахопу ўлады шляхам ваеннага перавароту, Ананім.
ныя аўтары гэтых фальшывак, якія падпісваюцца як «группа неформальных стороннмков перестройкм», не саромеюцца зневажаць і памяць знішчанага сталіністамі Яна Пазняка.
Мяркуем, што еыбаршчы кі разбяруцца, хто кажа праўду: «неформальные перестройідчкн», што баяцца назваць свае імёны, або Зянон Пазняк.
Як сказаў пра яго Васіль Быкаў, «Зянон Паэняк — гэта чалавек, які не баіцца сі. стэмы». Хочацца дадаць, што ён не толькі не баіцца яе, але і актыўна працуе дзеля таго, каб не бяздуйіная адміністрацыйна камандная сістэма, а сам народ вырашаў свой лёс. Дык будзем жа верыць словам Васіля Быкава.
Уладэімір АРЛОУ, член Саюза пісьменнікаў СССР.
Юрый ДРАКАХРУСТ, кандыдат фізіка матэматычных навук, супрацоўнік Інстытута матэматыкі Аквдэміі навун БССР.
Д2. („Автозаводец”, 1990, 24 февраля).
216
Д3. („Навіны БНФ”, 1990, 23 красавіка).
217
РЕШЕННЕ НСПОЛКОМА МННСКОГО ГОРОДСКОГО
СОВЕТА НДРОДНЫХ ДЕПУТАТОВ ОТ 20 МАРТА 1990 Г.
^Лб ЗАЯВЛЕНММ
граждан Позняка 3. С.,
Ходыко Ю. В. н Марочкмна A. А.
Нсполком Мннского городского Совета народных депутатов, рассмотрев заявленне гр. Позняка 3. С., Ходыко Ю. В. н Марочкнна A. А. о проведеннн 25 марта 1990 года праздновання «Дня незавнснмостн Белорусснн, посвятенного 72й годовтнне провозглашення БНР», в внде массовых шествнй, мнтннга на плоіцадн нм. В. й. Леннна н художественных выступленнй отмечает, что, согласно ■ заключенню Академнн наук БССР, Ннстнтута мсторнн партнн прн ЦК КПБ н Мнннстерства юстнцнн БССР, дата 25 марта 1918 года не может расценвваться как день нацнональной незавнснмостн белорусского народа. Провозглашенная в этот день в условнях немецкой оккупацнн Белорусская народная рсспублпка (БНР) ннкогда не являлась государственным образованнем. Это была лншь ндея буржуазной государственностн, которую стремнлнсь воплотнть в жнзнь представнтелн белорусскнх нацнональных партнй н другнх полнтнческнх теченнй. не прнзнававшнх Совстскую власть.
КНІГІ ОНЛАЙН
