Вам слова, Джон Ячмень!
Роберт Бёрнс
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 125с.
Мінск 1983
Дзе ў верасах і Старк, і Твід Да мора коцяць хвалі, Там сёння гаспадарыць брыт, Купцы запанавалі.
Знайшлі братоў, апекуны, А хто ж забыцца зможа, Што ваш злачынпы меч вайны Суседзяў век трывожыў?
Хто б верыў, што надыдзе час
I вольны край загіне, ПІто здрада чорная ўсіх нас За грошы ў яму кіне!
А колькі ж раз — і не пытай — Мы іх, драпежных, білі!
I вось — за стэрлінгі наш край Брытапцы прыкупілі.
ІПатландыя, спягоў абрус, Чаму я ў ратным полі He згінуў за цябе, як Брус, Як сын твой верны Ўолес?
Пакуль не ўмосцяць у труну
Мой труп, праз леты, зімьі Я праклінаў вас і кляну, Прадажнікі радзімы!
* * *
Між гор маё сэрца... Вандруе між гор, Дзе марам раздолле і волыіы прастор Высочваць аленя, зайздросціць арлам... Між гор маё сэрца. Любоў мая там.
Да стрэчы, Шатландыя! Поўнач, бывай! — Калыска герояў і мужнасці край.
Куды б ні прыбіў мяне лёсу прыбой, 3 табой маё сэрца, навекі з табой!
Бывайце, снягі на вяршынях гарбатых, Бывайце, лугі па далінах і скатах, Бывайце, лясныя крыніцы і гаці, Бывайце, хваёвыя нетры,— бывайце!..
Між гор маё сэрца... Заўсёды між гор, Дзе думам — раздолле і вольны прастор Сачыць за аленем, зайздросціць арлам... Між гор маё сэрца, а ўнізе — я сам.
ЗАКЛІК БРУСА
ДА ШАТЛАНДЦАУ
Вы, бясстрашныя мужчыны, Што з Уолесам аіічыну Баранілі чын па чыну
I мяпе віталі,—
Знайце! Меч брытанскай змовы Ўзняты зноў, і мы гатовы Бой прыняць, каб іх падковы Край наш ые тапталі.
Нашы сёлы, нашы нівы Вораг люты і пыхлівы, Вераломны Эдвард хцівы, Заняволіць можа.
Час настаў! За агароджай Мужна стрэнем стан варожы
I ў баі — ці пераможам, Ці галовы зложым!
Той, хто з бітвы можа збегчы I рабом на плаху легчы, Хай пры печы грэе плечы I не ганьбіць строю.
Хай жа стануць у страі Тыя, што ў цяжкім баі Будуць біцца за траіх 3 мужнасцю герояў!
За гпакой далін шатландскіх, За жніво ў палях сялянекіх, За пітво ў харомах панскіх Дружнымі радамі
Бурным рушымся прыбоем На захопнікаў і з боем Абаронім ад разбою Волю нашу самі!
Хата ў паселішчы Алаўзп, пепадалёку ад г. Эіір, дзе нарадзіўся Роберт Бёрпс
Агу.іыіы пакой у хаце Бёрнса; у пішы —ложак і пад ім пад столлю крук, на якім вісела калыска будучага паэта
Вокладка першага зборпіка вершаў паэта, выдадзепага ў Кільмарноку (Шатландыя) у 1786 г.
ГОРСКІ ХЛОПЕЦ
Хлопец скроены як след, Нібы вытачаны 3 дубу.
На плячы — клятчасты плед. Пройдзе — глянуць люба.
Шапка-брыль, з-пад шапкі чуб.
Слаўны хлопец,
Статны хлопец, Ец аб здрадзе і не чуў, Мужны горскі хлопец.
Чусш, даль пяе трубой?..
Што ж,— бывай, Мая дзяўчына!
Кліча нас труба на бой, Кліча нас айчына.
Зброі звон і звон падкоў...
Юнакі — ў паход Бараніць ад чужакоў
Волю і народ!
He бывала, каб сычы Засланілі сонца, I брытанскія мячы He епужаюць горца.
Стрэнеш карнікаў — карай, Слаўны хлопец, Статны хлопец,
I праслаў шатландекі край, Слаўны горскі хлопец!
МАКФЕРСАН ПЕРАД
ПАКАРАННЕМ СМЕРЦЮ
Ен развітаўся 3 кратамі — Сваё перацярпеў I раптам перад катамі, Танцуючы, запеў:
Бывайце, турмы караля, Дзе ўсе сябры мае!
Сягоння вітая пятля Мне шыю абвіе.
На ратным полі быў не раз Я ў смерці на віду.
I зараз у смяротны час Я духам не ўпаду.
Калі б не гэты груз акоў
Ды меч мне — сведкам бог,—
To й дзесяць вашых смельчакоў Я ў схватцы б перамог.
Я вернасць краю апраўдаў Адвагай у баях, Але прадажнік нас прадаў — I прыйдзе смерць мая.
Журба, а не жьівёльны страх, Душу мне скалане, Што некаму ў маіх гарах Адпомсціць за мяне.
Бывай, мой край! He забывай, Што мне ў чужыне прэць.
Труе толькі той, хто рвецца ў бой, А смерць баіцца стрэць.
Так весела, Пад перастук Штыблета аб штыблет, Сын з роду Ферсанаў, Дзяцюк, Пакіпуў гэты свет.
ЗА ТЫХ, ХТО ДАЛЁКА
Абсядзем застолле, сябрынай абсядзем I перш за адсутньіх мы чокнемся шклом — За тых, хто не з намі за гэтым сталом.
Хто ж справе свабоды Шатландыі здрадзіў, Хай слёзы глыне з палыном.
За чэсць і адвагу спарожнім біклагу. Вясёлым і мудрым — дабра!
Сумленным, праўдзівым — дабра!
Братам нашым, верным шатландскаму сцягу, Шатландыі пашай — ура!
За тых, хто далёка, яшчэ па адным, За тых, хто не прыйдзе,— не грэх па другім. За Чарлі-выгнапца і жмепьку паўстапцаў, Адданых і мужных, пры ім!
Свабодзе — лаўровы вянок і акраса, Хай Розум патроіць ёй сілы!
А ўсю тыранію з тыранамі разам Хай чэрці падхопяць на вілы!
За тых, хто ў няволі капае пясок, За тых, хто ў прадзілыіях насуквае ўток, За слаўнага Джымі, любімага ўсімі, Што педзе ў цямніцы гібее,— глыток!
Глыток — за свабоду без страху чытаць, Свабоду пісаць і свой лёс вырашаць, Бо праўда святая такіх і пужае, Якім яе страшна народу сказаць.
За тых, хто далёка ў снягах Са зброяй стаяць у руках, За пашых шатландцаў — Бясстрашных паўстанцаў Нацэдзім з кляновых біклаг!
I вып’ем за гэтым сталом За ўсіх з пепакорным чалом, А ўсёй чорнай здрадзе Хай хлеб перасядзе
Ў іх горле кастрывым зялом!
ДРЭВА ВОЛІ
Цудоўны ясень вырас, брат, У горадзе Парыжы;
Пад засень ясеневых шат Бяжыць чарнявы, рыжы,
Стары, малы, усякі люд, Хадзячы і бязногі.
Спяшаюцца, як на салют
У гонар перамогі.
Раней стаяла там турма, Тыранаў абаронца.
Цяпер Бастыліі няма, На плошчьі смех і сонца.
I што ні год, то новы плод
На гэтым дрэве спее.
I хто той плод хоць раз у рот Паклаў, той разумее,
Што не скаціпа чалавек, Што і плебеі — людзі, Што рабства аджывае век
I болей так не будзе.
3 усіх багаццяў даражэй Французскі гэты плод нам.
Ен прыдае, як чарадзей, Моц, веру ўсім галодным.
Натхняе мужнасцю ён, брат, Усіх сяброў краіны, А здрадніку ён горш чым яд: He пражыве гадзіны.
Хвала і слава, брат, таму, Хто спагадаў народу, Прынёсшы ў гальскую турму Той парастак свабоды.
Ен разагнаў маркотны цень I ў глыб пайшоў, у ход, брат, I праяспіў, нібы прамень, I захад, і усход, брат!
Хацелі ж загубіць жыццё Майстры ліхой расплаты.
Тачылі кволае лісцё Пілаты і прэлаты.
Гвіль, вусень, трутні, чэрві, тля Губілі і марылі;
Згрызала бубачкі з галля Прыдворных камарылля.
Падкоп злачыннаю рукой Рабілі слугі трона, Ды пахавалі ў яме той I слугаў, і Бурбона.
Давала клятву пры двары Пражорлівая зграя, Што дрэва згіне без пары Да першага ўраджаю.
I наляталі гругапы
На край фрапцузскі грозна, Ды... мусілі мяняць штаны, Агледзеліся — позна!
— Ратуй Свабоду ад бяды! — Быў заклік да народа.
I ўстаў стары і малады
Насустрач зграям зброду.
Працоўпы люд — шаўцы, касцы — Грудзьмі сустрэў навалу.
I вось: найміты, як зайцы, Бягуць куды папала.
Мой краіі! I твой пе ссечап лес, Дуброў, гаёў — не жмепя.
Былі часы — і ты не лсз
Па слова у кішэпю.
Табе ў нядаўнія гады
Ўсяго было даволі.
Што ж ты не вырасціў тады
I нам хоць дрэўца волі?
Нам без яго пямілы свет,
А хлеб — з чужога мліва, I доля — горкі пуетацвет
На полі веўрадлівым.
Сваім крывавым мазалсм
Мы кормім крывасмокаў, А самі, бедныя, жывём
I скокам, брат, і бокам.
Алс я веру — прыйдзе дзень, I ён не за гарамі, Калі Свабода, як прамень, Разгоніць змрок над намі.
I ўсе народы, ўсе краі, Здабыўшы дрэва волі, Паладзяць, бы ў адной сям’і Браты шчаслівай долі!
* * *
Багатым долю бог аддаў, А нам — вядолю ў хаты. Браты, да зброі!
Дзень настаў.
Вялікі дзень расплаты.
Царква сцвярджае: на зямлі
I каралі, і суддзі —
Усё ад бога, каб жылі У любві і згодзе людзі.
Гаворыць: трон — святы закон, А хто ж даў трону згоду Загнаць, як быдла, у загон Душу жыцця — свабоду?
Зрабілі гэта ўсё без нас, Ды іхнія стварэнні — Часовы выраб, што ў свой час He ўнікне разбурэння.
Праз каралёў і суддзяў тых Людзей мільёны гінуць, I абавязак наш святы — Трон каралёў нізрынуць!
Браты, настаў рашучы час
Асэнсаваць сябе як клас!
Сем раз адмерай, раз адрэж: Я тут, і гэта — мой рубеж.
Я стрэльбу ўзяў — салдат свабоды,— 3 тыранамі ніякай згоды!
Няхай на ўсім мацерыку Прыгнёт у вечнасць кане, I працаўнік працаўніку Навечна братам стане.
Хай моладзь наша давядзе Сваёй любоўю к людзям, Што чалавек ні ў чым, нідзе Падлюгаю не будзе;
Што па сваёй прыродзе ён He сквапны і харошы I што драпежнікам здавён Яго рабілі грошы.
Няхай жа клінам стане свст
Агіднаму куміру.
Браты, наперад!
Наш прывст Свабодзе, Дружбе, Міру!
ЗА ДРУЖБУ!
ЗАСТОЛЬНАЯ
Старую дружбу і любоў Забыць і не тужыць? Старую дружбу і любоў Забыць, а з чым нам жыць?
За дружбу даўпюю, мой госць,— Па браціне віна, I за былую маладосць Падымем — I да дна!
За стол, у круг, мой даўні друг, I кубкі — да краёў.
Мы п’ём за шчырасць сэрцаў двух, За даўнюю любоў.
За дружбу даўпюю, мой госць, Дабаў, дабаў віна.
За ранне наша — маладосць Падымем — I да дна!
Крутой сцяжынап за парог Вяло маленства нас.
А колькі ж мы крутых дарог Прайшлі за гэты час!
He раз плылі цераз заліў
Упоплеч ты і я, Але з табой нас раздзяліў Разлучнік-акіян.
I вось сустрэліся мы зноў — Злёт сівых галубоў.
За дружбу двух старых сяброў, За вернасць і любоў!
За дружбу даўнюю, мой госць, Па браціне віна!
За лепшы час наш — маладосць — Па поўнай — I Да дна!
ВЯРТАННЕ САЛДАТА
Вайна сабрала умалот Паўзводна і паротна: Дзе ні пачуеш — плач сірот I плач удоў гаротных.
Ішоў салдат пад родны дах Праз ячмяпі, праз жыта, Ішоў, і ў сумцы на плячах Увесь яго пажытак.
Пе назавеш ні багажом, Hi грузам лёгкі клунак: Салдат не ганьбіў грабяжом Старэнькі свой падсумак.
Пракаратаўшы ў сене ноч, Шыбаў сабе і марыў Аб іскарках блакітных воч На незабыўным твары.
Вось і знаёмы вадапой, I млын стары ля гаю, Дзе пад вярбою, за капой, Прызнаўся ёіі — кахаю.
Былв... А колькі лет і зім Прайшло сваёй дарогай!
...За ўзгоркам дом, і перад ім — Яна каля парога.
Прагнаў слязу з вачэп салдат, Храбрыцца, як умее.
ІПтось запытаўся неўпапад, А сэрца млее, млее...
Гаворыць: — Так воеь пехатой Іду я з поля бою...
А ты, як цвет. Шчаслівы той, Хто будзе жыць з табою.
Хоць і няёмка турбаваць I хата не багата, А ўсё ж дазволь заначаваць Бяздомнаму салдату.
Яна ў адказ: — Прытулак дам. У цеснаце — не ў крыўдзе.
I мой таксама недзе там...
А прыйдзе ці не прыйдзе?..
Ці ён жывы, ці дзе памёр — He знаю, не пытаю.
Чакаю і штораз на двор Выходжу, выглядаю...
0, божа! Дык жа гэта — ён, А я і ве пазнала...
Мой дарагі, мой любы Джон! — I да грудзей прыпала.
— Так, гэта — я, мая любоў!
I ты мне ўзнагарода За чэсць, і доблесць, і за кроў, Пралітую ў паходах.
КНІГІ ОНЛАЙН
