Вам слова, Джон Ячмень!
Роберт Бёрнс
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 125с.
Мінск 1983
I ў паход на ўсіх чарцей пад барабан!
Рэчытатыў
Ахрып і замоўк нечакана.
I зноў у карчме гамана;
Хтось стукнуў спарожненым збанам, Хтось плача над песняй сп’яна.
* Э л і о т — шатлапдскі ваеначальпік, нацыянальпы герой.
А шум вырастас ў пагуду — Такая гулянка пайшла!.. Аблезлы пацук з перапуду Сігнуў у куток з-пад стала.
Вальшшчык фальцэцікам выгукнуў: «Біс!» I хітра маргнуў музыкантам, Ды голас яго, як мышыны піск, Быў зрэзан жаночым дыскантам.
П е с н я
He прыпомню, калі я дзяўчынай была
I каму я дзявоцтва сваё аддала.
Дагаджаю усім — маладым, нежанатым, А найболей гусарыкам нашым, салдатам.
Мая маці калісь зарабляла ў палках, I дачка ўслед за маці пайшла па руках. Быў мой псршы дружок барабаншчык вусаты, Я так шчыра, так моцна кахала салдата!
Спакусіў мяне д’ябал — стары капелан —
На ружанец змяніць палкавы барабан; Ён малітвай плаціў — невялікая плата, Я плаціла сабой — і ўцякла ад салдата.
Ды ці ж мог не абрыдзець слінявы папок?
I тады пацяшаць пачала я ўвесь полк —
Ад бязвусых юнцоў да капралаў вусатых... Я так шчыра, так моцна кахала салдата!
Але войны і бітвы мінаюць, вядома,— Адслужыўшы, вяртаюцца хлопцы дадому. Я — кіёк у руку і жабрачыць па хатах, I вось тут папаткала, сустрэла салдата.
Ах, мой мілы, мой слаўны, забыты дружок! На баку кацялок, за плячамі мяшок, На мундзірыку латы, дый, сам ты памяты, Я так шчыра, так моцна кахала салдата!
I каханне сплыло, як вада пад зямлю,— He шкадую, не плачу, слязы не пралью.
Лепей кубкі яалью ўсім і выгукну ў лад: — За былых, адстаўных, але добрых салдат!
Рэчытатыў
Дурны ў кутку гняздзечка звіў Каля сцягна сваёй суседкі;
Яхідна кпіў і многа піў, Зліваючы чыесь паследкі.
Нарэшце ўстаў — нагою ў гразь, I ці сп’яна, ці то з імпэту Пад стол гліняны кубак бразь —
I з хрыпам выпаліў куплеты:
К у п л е т ы
«Цяпер круцялёў, як таго варання, На кожнай нарадзе і сесіі.
Ды дзе там нялуплены блазан раўня Са мною — дурным па прафесіі!
Мне бабка з маленства дзяўбла аб адным: Асёл мусіць ведаць свой жолаб.
Калі ты радзіўся, мой хлопчык, дурным, Дык будзеш да старасці ёлуп.
Гарэлку я жлукціў з біклажкі ўзасос, 3 суседкай пагульваў пяблага.
3 гадамі падрос — дык і посуд падрос I стаў таўстапузай біклагай.
За п’янства мяне нейкі злыдзень ліхі Цап-лап і, як чыжыка, ў клетку, А тут яшчэ non мне прыпомніў грахі, Што я абцяжарыў суседку.
Я — блазан, паяц. За маю весялосць, Дальбог жа, нядорага плацяць.
Аднак гаварылі, што ў Лондане ёсць Двайнік мой у іхняй палаце!
Папок дзеля нашых духоўных патрэб Што хочаш распіша за грошы.
Клянуся, ён грабіць жабрацкі наш хлеб 3 ялейпаю мордай святошы.
Мой доўгі каўпак і рабыя штаны Збіраюць на хлеб і на кварту. А хто бескарыслівы, проста дурны, Той сцёртага пенса не варты!»
Рэчытатыў
Услед за блазнам на калодку Узнялася грузпая малодка, Зірнуўшы збоку — як кадушка, А грудзі — ясік і падушка, 3 азызлым васпаватым тварам,— Дачка старога півавара, Які залеташняй вясною Дзесь захлынуўся з перапою.
Над лямцамі чупрын, патыліц, Над частаколам палак, мыліц,
Над п'яным гулам і садомам Яна ўзнялася... Ёй вядомы Дарогі ў свет, лугі, туманы, Крутыя сцежкі і паляпы, Лясоў дрымотных веліканы — Яліна, дуб, выносны ціс, Разбойнікаў разбойны свіст, Бярлогі, вываратні, норы — Усё, чым так адметны горы Шатландыі, краіны роднай, Зпяволенай і ўсё ж свабоднаіі.
Даўно вярзлі-плялі ў народзе, Што гэта дзеўка — добры злодзей, ІПто ў дні вясковых кірмашоў Яна магла паркаль і шоўк Сцягнуць у крамніка з-пад носа.
Яе дубасілі атосай, Прывязвалі за конскі хвост, Спіхалі ў проламку пад мост, Саджалі ў яму і ў астрог, Але сам чорт яс сцярог.
Калісь — таму гадоў нямала — Хлапчыпу з гор яна кахала.
I вось цяпер, спыніўшы п’янку, Запела пра свайго каханка:
П е с н я
Пад засенню елак, пад шатамі дуба
Вісела калыска ягоная з лубу
У нашай ПІатландыі вольнай і любай...
3 маленства свайго ненавідзеў закон
Мой статны, мой здатны, прыгожы мой Джоп.
Сябры мае, успомнім Джона Вясёлаіі песняй, чарак звонам! ІІазло каронам і законам, Сябры, спяём пра Джона!
Даліны, і горы, і гай, і лясок, Сцяжынкі глухія, дзе ціша і змрок, Аб’ездзіў, аблазіў мой горны стралок. Як люты мядзведзь на дубовы ражон, Грудзьмі на чужынцаў абрушваўся Джон,
Мой слаўны, імклівы, У баі нсцярплівы, Мой рыцар, мой воін, Мой Джон!
У пледзе клятчастым на дужых плячах,—
I страх ён і помста папам па начах,—
He прывід — жывы ён стаіць у вачах: Рука на прыкладзе, на ўзводзе курок — Мой храбры, мой зграбпы, моіі горпы стралок
Жанчыны, вып’ем за яго, Напоўнім кубкі за яго! Мы за адважных, за бясстрашпых — За Джопа п’ём майго!
Сцямнелі абшары над рэчкаю Твід, Гарыеты, празрысты, як дым, краявід Смугою, тугою спавіт...
На гэтых нагор’ях, дзе ясень і клён, Грымеў сваёй славай і доблесцю ёв,
Мой лгобы, мой мілы, Лятуп легкакрылы, Алень быстраногі —• Мой Джон!
«Разбойнік! — у стапе варожым крычаць.— Злавіць, абязброіць, звязаць і саслаць На востраў бязлюдны, за водную гладзь!» Злавілі, саслалі — і след не відзёп, А верас зацвіў, і вяртаецца ёп,
Мой стройны, мой збройны, Душой неспакойны, Шатлапдскі падворлік, Мой Джон!
Нядоўга любімая паша зямля Насіла, таіла ад слуг караля Свайго вальналюбца — дагнала пятля.
Пагоня, аблавы і ўночы і ўдзень — Палонен Шатландыі вольпы алень. Суд. Вісельная. Кат і вяроўкі маток. Ах, дзе твая воля, мой вольны стралок!..
Бывайце, азсры і хвойныя нетры, Бывайце, прасторы, прадзьмутыя ветрам, Бывай, незабыўпай радзімы паветра!.. Паветра... Паветра... Адзін бы глыток!.. О Джон мой, о боль мой, мой горны стралок!
Праславім жа Джона, Хвала табе, Джоп! Каропы, законы, Я шлю вам праклёп!
Рэчытатыў
I за прыціхлаю малодкай
Раўнуў натоўп ільвінай глоткай: «Біс, брава! Льём і п’ём за Джона! Адважным слава! Смерць законам!»
Кіпіць папойка, а тым часам, Як кот за мясам, вокам ласым Скрыпач цікуе за кабетай;
Знявечаны — шкілет шкілетам — Празмсрнай выпіўкай і часам, Ён перад пышнаю матронай, Як верабей перад варонай,— Чырык-чырык!
Бародку рэдкую падрэпаў,
I да малодкі ашчарэпам Увесь прынік.
I вочы у яго гарэлі...
Ён выціснуў на скрыпцы трэлі Двух серэнад.
Пасля расчулсна і млява Заціўкаў голасам пісклявым Да скрыпкі ў лад:
П е с н я
Пачцівая, чароўная, пакінь сваю тугу,
Твайго даўнеіішага дружка я замяніць магу. Прыцэнімся, пажэнімся — чаго там гараваць!
Калі ёсць сіла ў мужыку, На іншае — пляваць!
Скрыпач, цацарачка мая,— мужчына нарасхват;
Гульня без скрыпкі не гульня, мне кожны ў хаце рад,— Пілікаю, цілікаю. Чаго там выбіраць?
Бяры мяне, любі мяне,
На іншае — пляваць!
Мы будзем жыць адпым куском, піць з копаўкі адной, Спаць пад капою камячком, а ранпяю вясной
За струначкі, за клуначкі — і пойдзем вандраваць, I песеньку сваю спяём:
«На іншае — пляваць!»
Пакуль жыты ў палях растуць, бушуюць ячмяні, А людзі жэпяцца і мруць, са мною дзснь пры дні Ты будзеш жыць, ды пажываць, ды дзетак гадаваць. Дазволь разок пацалаваць.
На іпшае — пляваць!
Рэчытатыў
«Прэч, пэцкаль!» — гаркпуў галасіпа, Якісь мужык высокі.
I наш скрыпач, нібы асіна, Затросся ды наўцёкі.
«Пакінь спяваць сваю нуду!
Знайшліся кавалеры!..» Стары каваль, мужчыпа-дуб, Абмазгаваў намеры
I ў наступ рушыў. Малайца Ен згроб худое цельца I быў гатоў, як селядца, Працяць тупым відэльцам,
Але стрымаўся — бог сцярог.
Рукамі-абцугамі
Шпурнуў ёп скрыпача ў парог
I выштурхнуў нагамі.
Турнуўшы ў закутак сталы і услопы, Расчысціў праход, падышоў да матроны, Прыпаў да пляча, а руку неўзаметку Пусціў па глыбокіх тылах у разведку...
Стаяць уабдымку, адменная пара, Як два манументы: тытан і гаргара. Ен шчыпе яе і тым часам спявае, А ў лад яго песні яна пазяхае.
П е с н я
Я з вашай ласкі
Тую дрэнь
Пусціў старчма за дзверы. Падумаць: спарахнелы пень, А строіць кавалера!
Хоць я ні госць, ні гаспадар, А ўсё ж рашыў адразу Шчанё адвадзіць...
Я бляхар, Каваль і меднік разам.
3 капца ў канец, Як пасланец, Хаджу, нашу кавадла. Таму скляплю, Таму зраблю, Ёсць грошыкі — і ладна!
Той шалахвост
I гол і бос —
He мела ты пачвары.
А я, кума,— Мяркуй сама — Табе якраз да пары.
Ну, будзе лад? Пе трэба сват — Я выбіраю екора.
Табе — спяваць, Л мне — каваць, I зажывём без гора!
Рэчытатыў
Ці ад любві, ці ад віна, 3 маўклівасцю каровы, Ахвотна падае яна У абдымкі кавалёвы.
Скрыпач тым часам з-за дзвярэй Шмыгнуў у качарзжнік I выпіў кубак, каб скарэіі Пашчасціла ім, грэшным, На маладое — Адразу двое!
Ды, мусіць, чорт яго дурыў I казытаў каленкі, Ен асмялеў і заюрыў Каля другой паненкі.
А неўзабаве пад шумок ІГадпітых пастаяльцаў Ен паманіў яе ў куток I хітра шчоўкнуў пальцам.
А у тае быў муж паэт, I ён у пэўнай меры Ураз разнюхаў іх сакрэт I выгнаў кавалера Пад зорпы дах Па біты шлях.
Паэт! Хто ў нас і за мяжой He творыць па разліку!
Ен быў без гроша за душой, Але душы вялікаіі.
Hi ўзнагарод, ні барыша
He проеячы за песні, Ен пеў — і пела ў ім душа, Яму быў свет не цесн'.і
У той стадоле, Што сярод поля.
II е с н я
Купчына-туз не любіць муз, He бачыць у тым рацыі.
А я, бядняк, пяю сяк-так Усёй бяздомнай браціі.
Бадзёрыць люд любой парой — Вось стыль мой і манера;
I ўслед за мной — пчаліны рой, Як за сляпым Гамерам.
У позні час прыводзяць нас Натруджаныя ногі
К табе, жабрачы мой Парнас,— Карчма каля дарогі.
Ніколі я не піў вады 3 Кастальскае крыніцы. Мой ідэал — бакал бурды Ад дзеўкі-чараўніцы.
I так прыкінь, I сяк прыкінь—
Адна і тая ж доля:
Твой дабрабыт — жабрачы кій, Прыстанішча — стадола.
Цячы ў збанок, шыпучы грог!
Гэй, налівайце кубкі!
Давайце вып’ем за жанок!..
За вас, мае галубкі!
За вас, княгінь, і гаспадынь, I прадаўжальніц роду!
Апошні кубачак... амінь!
За шчаеце ўсіх народаў!
Рэчытатыў
Ен скопчыў, стукнуўшы бакалам, I выбух воплескаў абвалам Пранёсся па застоллі.
Крычалі ўсе: «Давай далей!
Уклей што-небудзь весялей Аб нашай горкай долі!
Аддзячым жа яму, еябры, За песню дарагую!..»
Пайшоў па крузе потны брыль 3 адной рукі ў другую.
I кожны прыхадзень-жабрак Даваў яшчэ на «шкельчык», Хто сцёрты шылінг, хто — мядзяк, Завязапы ў вузельчык.
Калі ж, нарэшце, не маглі
Дайсці сп’яна да ладу, Усе ў паэта пачалі Прасіць, каб спеў баладу.
Паэт устаў і стаў на стол, Пе сутрымапы жоіікай, I, каб адбіцца ад назол, Азваўся песняй звонкай:
КНІГІ ОНЛАЙН
