Архітэктура Беларусі
У 4 т. Т. 3, кн. 1.
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 502с.
Мінск 2007
Сцены, рытмічна падзеленыя групамі калон, пад адзінай стужкай атыка - усё гэта параўнальна з прыё-мам будовы фасадаў будынкаў Сената і Сінода, Адміралцейства ў Пе-цярбургу і г. д.
Буйнейшым класічным ансамблем на тэрыторыі Беларусі канца XVIII - пачатку XIX ст. з’яўляецца палац Румянцавых-Паскевічаў. Бу-даўніцтва працягвалася ў два этапы: 1794-1805 і 1837-1848 гг. і, як ужо адзначалася, было кампазі-цыйна звязана з галоўнымі ву-ліцамі-прамянямі горада. Цэнт-ральны корпус, кампактны, з ку-палам, крылы і фланкіруючыя павільёны адлюстроўваюць спа-лучэнне паладыянства з лінейным развіццём кампазіцыі (англійскі варыянт).
57. Палац Румянцавых-Паскевічаў. Інтэр’еры. 1777 г. - сярэдзіна XIX ст. Гомель
63
Уводзіны
Першапачатковая планіроўка палаца ў Жылічах, пакоепадобная, з вестыбюльнай групай і аднабако-вым калідорам у бок двара, мела дакладную, класічную будову. Га-лоўны і бакавыя фасады мелі пор-цікі (шасці- і чатырохкалонныя). Пазнейшая будова значна пашыры-ла палац. У залах былі шыкоўныя у стылі класіцызму інтэр’еры.
Гандлёвыя рады ў Пружанах стылёва згадваюць Гасцінны і Ап-раксін двары ў Санкт-Пецярбургу. Увогуле для класічных збудавапняў на Беларусі XIX ст. уласцівы стылё-вы штрых, адзіны для архітэктуры імперыі. На тэрыторыі Беларусі бу-давалі вядомыя расійскія дойліды: Дж. Кварэнгі, Н. Стараў, М. Львоў, В. Бажэнаў і інш. Горадабудаўнічыя і архітэктурпыя ансамблі і збуда-ванні Беларусі эпохі класіцызму ўзбагацілі еўрапейскую архітэктуру арыгінальнымі творамі, знітавалі стылёвыя асаблівасці архітэктуры гэтага часу Усходу і Захаду Еўропы. Збудаванні архітэктуры класіцыз-му спрыялі стварэнню адзінага гра-мадзянскага, цывільнага стылю, да-мініруючай ролі грамадзянскай ар-хітэктуры. Архітэктура класіцызму стала крыніцай для творчых знахо-дак і вырашэння праблем архітэкту-ры ў наступным, XX ст.
* * *
Архітэктура класіцызму іграла выключную ролю ў развіцці будаў-нічай культуры ўсяго свету. У ёй увасобіўся універсальны вобраз архітэктуры грамадзянскай, якая адлюстроўвала ідэалы цывільнага грамадства, грамадства вытворчага. Архітэктура класіцызму сфарміра-
валася напярэдадні прамысловага перавароту, станаўлення дэмакра-тычных адносін і грамадскага праг-рэсу. У ёй увасобіліся навуковы па-дыход да рэчаіснасці, рацыяналізм, абгрунтаваныя законамі суразмер-насці і прыгажосць.
Архітэктура класіцызму най-больш арганічна ўвасобіла адзін-ства тэктонікі, функцый і мастацка-га вобразу. Менавіта гэта забяспе-чыла яе універсальнасць і перавагу пры вырашэнні разнастайных гора-дабудаўнічых, ансамблевых і інды-відуальных будаўнічых задач.
Напрацягу ўсяго часу, пасля за-вяршэння эпохі класіцызму, дойліды неаднаразова звярталіся да законаў і мастацкай сістэмы архітэктурнай класікі. Яе элементы і заканамер-насці назіраюцца ў архітэктуры кан-структывізму, рацыяналізму, стра-катых рэтраспектыўных напрамках.
Найбольш удалая адпаведнасць не толькі законам прыроды (фізікі), але і законам развіцця грамадства забяспечылі архітэктуры класіцыз-му стылявую ўстойлівасць і запат-рабаванасць. I ў XX ст. з’яўляюцца ансамблі, адпаведныя законам кла-сіцызму. Рысы стылю бачны ў творах I. Лангбарда, А. Воінава, М. Парус -нікава, Г. Заборскага, у выдатным класічным будынку 1938-1941 гг., арх. П. Абросімаў, - сёння Бела-руска-Расійскім універсітэце ў г. Ма-гілёве, у Палацы Рэспублікі, у ін-тэр’ерах станцый метро.
Валоданне законамі архітэктур-най класікі ў творчасці дойлідства гэтак жа неабходна, як валоданне акадэмічным малюнкам у выяўлен-чым мастацтве. У сучасных умовах, умовах хуткіх змен у будаўнічых
64
Літаратура
матэрыялах, тэхналогіі, развіцці архітэктурнага дызайну і стылю хай-тэк, матывы архітэктуры класі-цызму гучаць асабліва там, дзе не-абходна ўвасобіць манументальныя рысы, высокія грамадскія ідэі.
У арганічнай повязі з прагрэсіў-ным развіццём грамадства і вытвор-
часці актуальнасць і жыццёвасць класічнай архітэктуры.
Эпоха класіцызму дала цывілі-зацыі дасканалыя мастацтвы: архі-тэктуру, жывапіс, музыку, літара-ТУРУ> як'я і сёння застаюцца крыні-цай развіцця мастацкай культуры свету.
Аітаратура
1. Алпатов М. В. Архитектура ансамбля Версаля. М., 1940.
2. АркинД. Е. Архитектура эпохи французской буржуазной революции. М., 1940.
3. Аркин Д. Е. Габриэль и Леду. К характеристике архитектуры классицизма XVIII в. // Академия архитектуры. 1935. № 4.
4. АркинД. Е. Городской ансамбль во французской архитектуре XVIII в. // Академия архитектуры. 1935. № 3.
5. АркинД. Е. Образы архитектуры и образы скульптуры. М., 1990.
6. АркинД. Е. Париж. Архитектурные ансамбли города. М„ 1937.
7. Бартенев И. А., Батежкова В. Н. Русский интерьер XVIII-XIX веков. Л., 1977.
8. Бартенев В. И. Архитектура второй трети XIX в. // История русского зодчества.?. І.М., 1937; Т. II. М„ 1960.
9. Белецкая Е.А. Архитектурные альбомы М. Ф. Казакова. М., 1956.
10. Белецкая Е. А., Крашенинникова Н. Л., Чернозубова Л. Е., Эрн И. В. Образцовые проекты в жилой застройке русских городов XVIII-XIX вв. М., 1961.
11. Белецкая Е. А., Покровская 3. К. Д. И. Жилярди. М., 1980.
12. Беляхов Н. Н., Петров А. Н. Иван Старов. М., 1950.
13. Бенуа Ф. Искусство Франции эпохи революции и первой империи (1793-1814). М.; Л., 1940.
14. Брунов Н. И. Дворцы Франции 17 и 18 вв. М., 1938.
15. Быков В. Е. Архитектура Франции и Италии (барокко и класицизм). М., 1958.
16. Вёрман К. История искусств всех времен и народов. Пер. с нем. СПб., 1913.
17. Виппер Б. Р. Английское искусство. Краткий исторический очерк. М., 1945.
18. Воронихина А. Н., Люмена Р. Д. Эрмитаж в акварелях, рисунках, чертежах конца XVIII - середины XIX веков. Л., 1964.
19. Всеобщая история архитектуры в 12-ти томах. Т. 6. М., 1968; Т. 7. М., 1969.
20. Всеобщая история искусств. Т. 4. Искусство XVII-XVIII вв. М., 1963; Т. 5. Искусство XIX в. М., 1964.
21. Гоголь Н. В. Об архитектуре нынешнего времени // Поли. собр. соч. Т. VIII. М., 1952.
22. Грабарь И. Э. Петербургская архитектура в XVIII и XIX веках. СПб.: Лениздат, 1994.
23. Гримм Г. Г. А.Н. Воронихин. Чертежи и рисунки. М.; Л., 1952.
24. Гримм Г. Г. Архитектор Захаров. Жизнь и творчество. М., 1940.
25. Джорджо Вазари. Жизнеописания наиболее знаменитых живописцев, ваятелей и зодчих. М., 1970.
26. Евсина Н. А. Архитектурная теория в России. Вторая половина XVIII - начало XIX в. М„ 1985.
27. Иконников А. В. Искусство, среда, время. Минск, 1985.
65
Увоазіны
28. Кантор Е. А. Классическое и неоклассическое во французской архитектуре второй половины XVIII в. // Античность в архитектуре и искусстве последующих веков: Материалы науч. конф. М., 1984.
29. Калнин В. В. Городница - городской ансамбль XVIII века // Строительство и архитектура Беларуси. 1988. № 4.
30. КацерМ. С. Белорусская архитектура. Минск, 1956.
31. Квитницкая Е. Д. Строительство Тизенгауза в Гродно // Архитектурное наследство. 1958. № И.
32. Кириченко Е. И. Архитектурные теории XIX века в России. М., 1986.
33. Кириченко Е. И. Жилая застройка эпохи классицизма и ее влияние на развитие архитектуры //Архитектурное наследство. М., 1967.
34. Кириченко Е. И. Москва. Памятники архитектуры 1830-1910 гг. М., 1977.
35. Кузнецов А. В. Архитектура и строительная техника в XIX - начале XX веков // Академия архитектуры. М., 1934.
36. Михайлов А. И. Архитектор Д. В. Ухтомский и его школа. М., 1954.
37. Михайлов А. И. Баженов. М., 1951.
38. Михайловский Е. В. Архитектор Инниго Джонс. М., 1939.
39. Морозов В. Ф. Гомель классический. Эпоха. Меценаты. Архитектура. Минск, 1997.
40. Моррис В. Искусство и жизнь. М., 1973.
41. Никитин Н. П. Огюст Монферан. Л., 1939.
42. Никитин Н. П. Опыт Монферана. Проектирование и строительство Исаакиевского собора и Александровской колонны. М., 1939.
43. Николаев Е. В. Классическая Москва. М., 1975.
44. Олъ Г. А. Архитектор Брюллов. Л.; М., 1955.
45. Ощепков Т.Д. Архитектор Томон. М., 1950.
46. Пилявский В. И. Главное адмиралтейство в Ленинграде. Л.; М., 1945.
47. Пилявский В. И. Джакомо Кваренги. Архитектор. Художник. Л., 1981.
48. Пилявский В. И. Зодчий Росси. М.; Л., 1951.
49. Пилявский В. И. Зодчий Стасов. М.; Л., 1963.
50. Пилявский В. И., Тиц А. А., Ушаков Ю. С. История русской архитектуры. М., 1984.
51. Русское градостроительное искусство: Петербург и другие новые российские города XVIII - первой половины XIX веков. М., 1995.
52. Саваренская Т. Ф. Западноевропейское градостроительство XVII-XIX веков: эстетические и теоретические предпосылки. М., 1987.
53. Слюнькова Н. Н. Архитектура городов Верхнего Поднепровья XVII - середины XIX в. Минск, 1992.
54. Тампоровский В. Н. Чарльз Камерон. М., 1939.
55. Тириновская М. 3. Карло Росси. Архитектор. Градостроитель. Художник. Л., 1980.
56. Тихомиров Н. Я. Архитектура подмосковных усадеб. М., 1955.
57. Чантурия В. А. Архитектура Белоруссии конца XVIII - начала XIX в. Минск, 1962.
58. Чантурия Ю. В. Градостроительное искусство Белоруссии. Минск, 2004.
59. Эрмитаж. История и архитектура зданий. Л., 1974.
60. Blondel F. Cours d’architecture emesigne dans L’Achademie royale d'architechture. P. 1-5. Paris, 1698.
61. Blondel J. F. Architecture Francaise. P. 1-4. Paris, 1752-1756.
62. Boullee’s Treatise on Architecture / Ed. by H. Rosenau. London, 1953.
66
Літаратура
63. Cloagl. The Englisch tradition in Architecture. London, 1963.
64. Fletcher В. A history of architecture of the comporative metod. London, 1950.
65. Gihberd F. The architecture in England. London, 1958.
66. Giedhion S. Spatfarocker und romantischer Klassificmus. Munchen, 1922.
67. Hautecoeur L. Historie de L'architecture elassigue en Franse. T. V-VI. Paris, 1953-1955.
68. Kaufmann E. Three revolufiorare, architees - Boulle, Ledoux and Legueu. Philadelphia, 1952.
69. Tatarkewicz W. Swiack. Warszawa, 1937.
Глав
(Ю. В. Чантурия)
ГРАДОСТРОИТЕЛЬСТВО второй половины XVIII -первой половины XIX в.
1.1. Условия и обшая характеристика процессов реконструкции городов и местечек во второй половине XVIII - первой половине XIX в.
Во второй половине XVIII в. начался новый период в истории Беларуси - разложение феодализма и зарождение капиталистических отношений. Восстановление помещичьего и крестьянского хозяйства после упадка второй половины XVII - начала XVIII в., вызванного войнами, завершилось к 1750-м гг. С 1717 по 1790 г. население страны выросло с 1,5 до 3,6 млн чел. Сельскохозяйственное производство все более приобретало товарный характер со специализацией отдельных районов [1|. Деятельность государства, ряда магнатов и шляхты была нацелена на развитие экономики и торговли, способствовала социально-политическому обновлению края.
КНІГІ ОНЛАЙН
