Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі
Том 1. Кніга 2
Памер: 851с.
Мінск, Нью Йорк, Вільня, Прага 1998
Пратэст быў высланы ранейшым днём (дакумэнт №2380).
2384. Беларускае Прэс-Бюро у Рызе. 25.09.1920
582.1. 08:016 — шк
2385. Беларускае Прэс-Бюро у Рызе. 26.09.1920
Дв-Ь резолюцін. — Чнсленное соотношеніе національностей вь новой Лнтв-Ь. — Смерть б-Ьлорусскаго поэта. — Русскіе соціалнсты-революціонеры за незавнснмость новыхь республнкь.
582.2. 54:329 — шк
2386. Справаздача дэлегата Міністэрства Замежных Справаў БНР Янкі Чарапука (Рыга) старшыні Рады Народных Міністраў БНР Вацлаву Ластоўскаму (Рыга) за 27.09.1920
п. Старшыне Р.Н.М. гр. Ластоўскаму Даклад
Гэтым маю гонар асьведаміць Вас з мае урадовай чыннасьці якую я праводзіў у жыцьце на 8 пасядзэньні Польска-Расейска-Украінскай Мфнай Дэлегацыі.
Пасля аканчаньня пасядзэньня я веў гутарку з Сябрам Польскай Дэлегацыі Паўнамочным Міністрам гр. Васілеўскім, якому я даводзіў, што палякі у сваіх перэгаворах з Бальшэвікамі павінны адстайваць поўную Незалежнасьць Б.Н.Р. у яе этнаграфічных межах ідучых і захапваючых не толькі граніцы 1772 г., але і ўсю Смаленідыну. Тэрыторыя гэта павінна быць перэдана Ураду Б.Н.Р. і урачыста павінна быць абвеіцана Незалежнасьць Беларусі з боку Полыцы...
Прычым я яму заўважыў, што на часе было бы завязаць урадовую гутарку як з боку Польскага Ураду у асобах Старшыні Мірнай Дэлегацыі Віцэ Міністра Загранічных Спраў Я.Домбскага, Пасла ў Латвіі проф. Каменецкага і самаго Васілеўскаго і Беларускага Ураду у асобах якія ім будуць для гэтай справы указаны аб чым я яго паінфармую. На гэта мне было адказана, што Васілеўскі перэгаворыць з Домбскім. Аб рэзультаці мне будзе дан адказ.
Затым я інфарма[ва]ў Эстонскага Дыплёмату гр. Пусту, які сам звярнуўся да міне, аб становііцу нашай Рэспублікі.
Пасля гэтага я даў абшырную інфармацыю корэспандэнту «Таймса» ангэльскага і амэрыканскім газэт, уручыўшы ім матэр’ялы аб беларускай справе.
Прычым адзначаю, што як ангэльскіе, амэрыканскія і польскіе корэспондэнты выразілі пажаданьне мець з Вамі, пане Старшыня інтзрвью.
Пры гэтым далучаю Вам тэксты дэклярацый Дэлегацыі Польскай і Расейско-У краінскай.
Я.Чэрэпук
Дэлегат М.З.С.
582.2.54:320&г — ра
2387. Дэклярацыя польскай дэлегацыі на мірных перамовах у Рызе за 27.09.1920
582.2.54:360-361 — мк фра
582.2.54:362 — мк пол
582.2.54:363 — мк рас
2388. Дэклярацыя расейскай дэлегацыі на мірных перамовах у Рызе за 27.09.1920
582.2.54:364-367 — мк рас
2389. Ліст Міколы Вяршыніна (Прага) Вацлаву Ластоўскаму (Рыга) за 27.09.1920
Прага 27 IX 1920 г.
Яго Міласьці
Пану Старшыні Міністрау Бел. Нар. Рэспублікі
Сягоння я атрымау ліст ад п Зайца з Бэрліна, з якога відаць, што п.п. Крэчэускі, Цвікевіч і Аусянік паехалі у Рыгу. Я дау телеграмму п. Ладнову у Парыж, каб так сама ехау у Рыгу. 3 гэтаго я сужу што у Рыгу склікаетца с’езд нашых дзеячоу, які ужо дауно быу патрэбен, спешу хоць вкратце падзеліцца мыслямі.
He гледзючы на тое, што бацькауіцына наша так сама як год таму назад стогне пад чужым ігам, палітычная сітуацыя як бы немнога зменілася у нашу карысьць. На гэта указывае баромэтр Ангельскай палітыкі после таго як саздалася «Малая Антанта» (Чехо-Славакія, Югославія і Румынія)1. Камбінація Франціі а сазданіі з гэтых дзержау і Вэнгріі кааліціі, якая бы паставілася проціу Саудепіі на помоіц Польшы пала, бо Малая Антанта аб’явіла строгі нейтралітэт. Протяжыруя новым прыбрежным дзержавам (Літве і др.) Англія, у гэты час як Польша сама адбіла бальшавікоу і зачала новую афенсіву, — не склонна паддзержываць польскі імперіялізм, баючыся, што увелічэная Польша не пакіе сваей экспансіўнай палітыкі на Літву і далей. Вось пачаму Англія паставілася проціу прысаедзіненя Выхаднай Галіціі к Польшы і прэдлажыла праізвесьті там плебісьціт. (У гэтай «Мало-Польшы» полякау толькі 14%). Як гэта, так і іншыя палаженя (успешная барацьба з бальшавікамі, паўстаня у прыднепроўскай Украіне і т.д.) даюць Украінцам вялікую надзею на лепшае будуіцее. Новая Украінская Міссія паехала у Лондын. Арыштованныя у Бэрліне і Вене украінскія грошы пачці што уволены ад арешта. на прошлом тыдні я гаварыу з Украінскім паслом у Празі п. Славінскім і ен надзе[е]цца што хутка усе грошы будуць аслабадзены. (А гэта і для нас будзе лепей) Хочучы удзержаць Версальскі трактат во усей сіле, Франція
павінна была іці на уступкі. Вось недауна французскія газэты заявілі што «Еслі бы Польша хацела устанавіць свае выхадныя граніцы за Немнам, наступіу бы разрыу с Польшай».Ніхто не будзе спорыць а том што Франція і цяперь іграе вялікую роль у выхадном пытані паддзержкай Врангеля, Польшы і г.д.; алеж ніхто не може сказаць што яна стаіць за «еднную нед’Ьлнмую». Кажды і не дальнозоркі палітык бачыць што гэта анохранізм. Бальшынство стаіць за «федарацію» усіх нова саздаушыхся і саздаюіцыхся дзержау з Россіей (само сабой разумеецца не з бальшавіцкай) Мне здаецца што і Франція на гэта не толькі пойдзе але яіде паддержываць будзе гэты напрямік, калі будзе відзець што яе інтэрэсы будуць абязпэчэны, т.е. калі новыя дзержавы вазьмуць на сябе часьці доўга старай Расеі. Цяперь пакуль Расея яіце называецца «Саудепіей» вядутца дэбаты а том каб к «Малой Антанце» прысаедзінілісь Польша, Болгарія і нават Греція (аб гэтай астатней самніцельна). Тутэйшая прэсса к Болгаріі адносіцца сімпатычна і нічога не мае проціу каб прылучылася Польша, калі яна перестане быць задорнай. Трэба ведаць што «Малая Антанта» састаўляе сілу у 47 міліонау чэл. і вядзе сваю самастаяцельную палітыку. Чэха-Словакіі і Югаславіі хочацца каб хутчэй устанавіўся парадак на Выхадзе каб можна было сухою дарогаю вясьці таргоўлю. Алеж яны ведаюць што пакуль Галіція будзе у Польскіх руках, пакуль не будуць успакоены народы, састаўляўшыя калісь Расею — гэта усе праблематычна. Тут неуместна пускацца у падробнасьці. Скажу толькі, што Малая Антанта з’являетца цяперь сільным фактарам у кіравані Еуропейскай палітыкі і што з нею серьезна лічыцца «Бальшая Антанта», якая здаецца цяперь вельмі слаба звязана. He падлежыць самненю, што Малая Антанта адносіцца к Укр. і нам прыхільна.
Мне скажуць што гэта толькі галіматня, але гдзе канкретныя факты? А бальшавікі? А Польша?
На гэта магу адказаць кратко, але всестаронне абдуманна і праштудірованна не толькі мною, але і людзьмі прыбыўшымі з Саудепіі і Польшы, і іншымі.
Цяперь гэтыя пытаня не так востры, як яны былі перад тым. Балыпавікі у канца, які може наступіць незадоўга. Што датыкаецца Польшы то трэба мець на узглядзе яе унутренную сітуацію і географічнае палажене. Па маяму глыбокаму прасвядчэню цяперь Польша не з’являетца страшнай. А пасля бальшавіцкая Расея? Тут то і трэба цяперь падгатаўляць грунт пакуль яіде бальшавікі дзержацца. Треба каб наш прэдстаунік быу у Лондыне і Бельградзе. Целы свет цяперь хочэ каб хутчэй наступіу мір на зямлі. Трэба даказываць свету што ня будзе міру пакуль ня будуць аслабаждзяны народы із пад чужога ярма. (Бальшавікі хочуць разам зравалюціянізіроваць пралетаріят целаго света і цераз гэта яны нігдзе не находзяць сімпаціі (кроме адзіночных асоб) ня толькі у правых але і у левых загранічных саціялістау, бо каждаму вайна надаела і кажды знае што у Еуропе гэта не мысліма. Такія рэчы не даюцца ламаць цераз калено)
Трэба падаваць меморандумы «Саюзу Народау»2, які і сорганізован з тою целью каб устраняць сваркі і войны паміж народамі і г.д. Адным словам трэба працаваць як мага у гэтым напрямку. У другом напрямку
трэба падгатауляць планы унутреннаго устройства бацькауіцыны, бо калі прыдзе час узяць «бразды прауленя» у свае рукі а мы ня будзем падгатоулены (адзін наш відны дзеяч гаварыу мне што ен і прэдставіць не може як бы гэта было) то толькі асаромімся перад людзьмі. Ці будзе падпісан мір Сав. Расеі з Полыпай ці не — нам не трэба складываць рук пакуль не дабьемся сваей мэты, бо і самые крайніе пэссімісты ведаюць што усе гэтые сабыцья не будуць трывалымі. Міравы трактат, пад якім не будзе подпісі прэдстаунікоу суверэннаго гаспадара, т.е. беларускаго народа, не будзе мець для нас ніякаго абязацельства. Украінцы заявілі целаму свету, што мір паміж Польшай і бальшавікамі, еслі ен будзе, не будзе мець для іх ніякаго значеня. Яны будуць прадаужаць барацьбу пакуль не дабьюцца свае мэты. Гэта трэба зрабіць і нам, тым больш, што калі мы маучым то заграніца думае што мы давольны бальшавіцкім рэжымам і гэта умацовывае іх палажене. Іці з Польшай нам не падарозе, але мне здаецца што не може многа шкодзіць калі Польша будзе памагаць нам арганізаваць беларускае войска на сваей тэррыторіі, бо войска павінна быць беларускае а яно нам будзе вельмі патрэбна, тым болып што істнаване самой Польшы, такой як яна ёсьць (шляхетскай) вельмі самніцельна. Усе прызнакі указываюць на тое, што як толькі кончыцца вайна у Польшы прыдзе ревалюція. А з Польшай дэмократычнай ці саціалістычнай можна будзе сталкавацца. — Але гэта мае асобае мнене. Еслі ёсьць цвердыя довады проціу гэтаго, я спорыць не буду. Што датыкаецца Врангеля і іншых працівабальшавіцкіх цячені, напрыклад парці Кадэтау, русскіх соц. рев., меньшавікоў і г.д., якіе надзеюцца захваціць уласьць Расеі у свае рукі после бальшавікоу, то мне здаецца што чакаць ад іх чаго нібуць добраго, калі яны будуць панамі палаженя, трудна. Толькі цяперь, калі Врангель і яго кампанія шукаюць сгоды з Украінцамі, можна былоб вынудзіць, пад дауленем інастранных дзержау, то чаго мы хочэм; але гэта дзержавы павінны быліб гаранціраваць, бо гэтым паном трудна верыць. У гэтых справах будзе кампетэнтным пан Ладноу і ен може сказаць што нібуць конкрэтнаго, а так сама і а Полыпы. Я толькі яіце раз магу паутарыць, што наше палажене може палепшыцца, толькі мы павінны стаяць на старай плацформе поунай незавісімасьці і недзялімасьці Беларусі і ісьці рука об руку з украінцамі.
3 глыбокай пашанай М.Вершынін.
Маскоускіе узурпаторы праігрываюць вайну а палітычна ужо прагралі у целом свеце. После об’явленя імі разалюціі Камуністычнаго с’езда у Маскве3 а варунках уступленя у III інтэрнаціонал усе загранічные саціалісты ад іх адвярнуліся, сказаушы, што «жменя дэмагогау може дачасна вясьці “діктатуру над пралетаріятам” у Расеі але не у нас, гдзе кажды працаунік знае сабе цену і не пойдзе у маскоускую няволю». Паследняя стаўка бальшавікоу была у Празе, але тут дзякуючы растаропнасьці старых, практычных соц. дэмокр. важакоу, яна не выгарела, хоць яны цераз сваіх агэнтау, прыехаўшых з Расеі, паднялі рабочых, захвацілі соц. дем. друкарню і сазвалі камуністычны с’езд, называя яго с’ездам соц. дем. Прыверженцау іх аказалося ня многа. Палаженя больш. міссіі Чырвона-
КНІГІ ОНЛАЙН
