Беларусы ў ЗША
Вітаўт Кіпель
Выдавец: Беларусь
Памер: 352с.
Мінск 1993
На выбарчыя паводзіны амэрыканскіх беларусаў за апошнія 40 гадоў уплывалі розныя фактары. Кандыдат мусіў займаць моцную антыкамуністычную пазыцыю, калі хацеў заручыцца падтрымкаю беларусаў. Падтрымвалі беларусы й тых кандыдатаў, праграма якіх базавалася на прынцыпе «Закон і парадак». Беларусы галасавалі за стрымваньне падаткаў, але не пярэчылі захаваньню ваенных бюджэтаў. Часіа вырашальнымі фактарамі пры галасаваньні былі спэцыфічныя пытаньні, як, прыкладам, стаўленьне кандыдата да ўвядзеньня беларускае праграмы ў «Голасе Амэрыкі» або да прызнаньня Дня Незалежнасьці Беларусі. Важным сродкам уплыву на вы-
баршчыкаў быў беларускі друк: вялікімі тыражамі друкаваліся праграмы партыяў, індывідуальных кандыдатаў і г. д.10
Як было згадана раней у разглядзе беларускіх арганізацыяў, першыя сфармаваліся ў 1928 годзе беларускія дэмакратычныя клюбы падчас прэзыдэнцкае кампаніі Алфрэда Сміта. Аднак пачынаючы ад 60-х гадоў беларускаамэрыканскія рэспубліканскія клюбы выяўляюць болын актыўнасыді й маюць на сваім рахунку больш выразныя дасягненьні.
Безумоўна, зь зьменамі ў палітычнай сытуацыі на бацькаўшчыне амэрыканскія беларусы будуць аддаваць свае галасы за таго кандыдата — рэспубліканца або дэмакрата, — які будзе ў меру магчымасьці спрыяць у сваёй заканадаўчай дзейнасьці Рэспубліцы Беларусі.
Пагляд на Беларусь
Безь ніякага ваганьня можна сьцьвярджаць, што 25 жніўня 1991 году ўся Амэрыканская Беларусь — імігранты ўсіх хваляў ды іхныя нашчадкі — адчувалі гонар за сваю бацькаўшчыну: яна была абвешчаная незалежнаю дзяржаваю. He ганарыцца ў той дзень было немагчыма: сотні тэлевізійных станцыяў і газэтаў паведамлялі пра гэтую падзею, старанна вымаўляючы «Belarus». Гэта была кульмінацыя параўнаўча кароткага працэсу палітычнае дасьпеласьці. Фактычна амэрыканскія сродкі масавае інфармацыі шырэй зацікавіліся Беларусьсю толькі тады, калі на Беларусі ўзьнік Народны Фронт, сфармавалася дэмакратычная апазыцыя ў парляманьце. На думку амэрыканскіх беларусаў (а гэта, бясспрэчна, адлюстроўвае пагляд амэрыканскага грамадзтва), дэмакратыя й палітычны прагрэс немагчымыя ў аднапартыйнай таталітарнай дзяржаве, якою да нядаўнага часу была Беларусь. Абсалютная большасьць нацыянальна сьведамых беларускіх імігрантаў у ЗША ды іхных нашчадкаў уважаюць, што будучыня Беларусі, дапамагаць якой гатовая сёньня амэрыканская беларуская калёнія, — у адкрытым дэмакратычным грамадзтве.
10 Архівы БІНіМу: Папка «Выбары».
ЗАКЛЮЧЭНЫНЕ
Можна з пэўнасьцю сьцьвярджаць, што беларуская нацыя цімала прычынілася да разьвіцьця сучаснае Амэрыкі. Бальшыня беларускіх імігрантаў, якія ехалі за акіян з намерам часовага побыту, засталіся там назаўсёды. Іх нашчадкі працуюць сёньня ва ўсіх галінах грамадзка-палітычнага й эканамічнага жыцьця краіны. Бясспрэчна, Амэрыка дала імігрантам лепшае жыцьцё, чым магла б даць ім акупаваная бацькаўшчына. Але ці страчаныя яны для Беларусі? Самыя сьведкі і ўдзельнікі тае іміграцыі бадай не задумляліся над гэткім «узьнёслым» пытаньнем. Нашчадкі ж іхныя ў бальшыні, не атрымаўшы ад бацькоў дакладнага акрэсьленьня бацькаўшчыны, ня ведалі Беларусі, былі на раздарожжы, бо пануючы афіцыёз разглядаў яе як частку нечага іншага.
Хваля ж паваеннае беларускае іміграцыі прыехала ў Амэрыку як палітычная эміграцыя зь ідэяю працаваць для аднаўленьня дэмакратычнае беларускае дзяржаўнасьці (і вяртаньня на бацькаўшчыну). Яна паставіла перад сабою й іншую мэту — адкрыць і зрабіць ведамай беларускую спадчыну ў Амэрыцы ды далучыць гэтую спадчыну, Амэрыканскую Беларусь, да цэласьці беларускае культуры як неад'емную яе частку.
Пададзеныя ў гэтай працы матэрыялы (пачатковыя й няпоўныя) — сьведчаньні таго, як жыла старая беларуская іміграцыя ды што й як рабіла новая іміграцыя для адкрыцьця, аднаўленьня ды замацаваньня беларуска-амэрыканскае спадчыны як спадчыны Беларусі й пашырэньня ў Амэрыцы ідэі незалежнае беларускае дзяржаўнасьці. Паўнейшае вывучэньне беларускае дыяспары як у ЗША, гэтак і ў цэлым сьвеце павінна быць распачатае на бацькаўшчыне, і дзейнасьць ды здабыткі эміграцыі павінны быць улучаныя ў агульны кантэкст разьвіцьця беларускае нацыі й культуры.
ПАКАЗАЛЬНІКІ
Геаграфічны1
Агаё, штат 66, 75, 78, 80, 89, 107, 151, 155, 174, 180, 183, 191, 194, 196, 198, 201, 203, 211, 221, 223, 243, 253, 257, 285, 289, 307
Агаста (ME) 203
Адэса 41, 52
Аёва, штат 28, 67, 77, 79
Азіяцкая Расея 32
Аклахома, штат 165
Алабама, штат 243
Алф (NJ) 77
Аляска, штат 32, 61, 64, 155
Амэрыка, Амернка 7—13, 15, 16, 18, 19, 21, 23—28, 30—32, 34—39, 41—44, 46-51, 53, 54, 56-60, 62, 65, 67-70, 72—76, 81—82, 84 — 88, 90—96, 102, 105, 106, 108, 109, 112, 116, 117, 121 — 124, 127, 129, 133, 134, 138—142, 151, 152, 154-156, 163, 164, 167—169, 172, 174, 176,
1 У паказальніку ўжытыя наступныя скароты штатаў ЗША: АК — Аляска, СА — Каліфорнія, CO — Каларада, СТ — Канэтыкат, DC — дыстрыкт Каламбія, FL — Флорыда, GA— Джорджыя, ІА — Аёва, IL — Іліной, IN — Індыяна, KS — Кэнзэс, LA — Луізыяна, МА — Масачусэтс, MD — Мэрылэнд, ME — Мэйн, МІ — МІчыган, MN — МІнэсота, NC — Паўночная Каралайна, NH — Паўночны Хэмпшыр, NJ — НыоДжэрзі, NY — Ныо-Ёрк, ОН — Агаё, РА — Пэнсылвэйнія, ТХ — Тэксас, VA — ВІрджынІя, WI — ЎІсконсын, WV — Заходняя Вірджынія, WY — Ўаёмінг.
179—181, 183—185, 191 — 194, 197, 204, 208, 209, 219, 224, 229—231, 235, 236, 238, 242, 243, 247, 248, 251—254, 256, 260, 263—265, 267—276, 280, 282—284, 287—290, 292—294, 296—307, 310, 312—318, 323 Ангельшчына 54, 59, 164, 233, 308
Аргентына 29, 120
Аркансо, штат 243
АРОВ-Парк 143, 201, 208, 259—261
Аршаншчына 46
Арызона, штат 165, 243
Атава 190
Атланта (GA) 258
Атлянтык 164, 165
Атлянтык, павет (NJ) 223
Аўгсбург 263
Аўстра-Вугоршчына 9, 11, 77 Аўстралія 54, 193, 219, 262, 264, 268
Аўстрыя 59, 158, 160, 163, 167, 262
Ашмяна 84
Бабруйск 140
Баварыя 205
Баён (NJ) 62, 65, 80
Бакнанг 164, 285
Балтымор, Балтнмор (MD) 61, 77, 83, 86, 92, 99, 102, 130, 143, 166—168, 204, 209, 239, 243, 252, 258
Барбэтан (ОН) 223
Батлер (РА) 66
Бафало (NY) 48, 74, 78, 135, 255, 257, 311
Беларуская Народная Рэспубліка, БНР 38, 40, 97, 98, 101, 105, 106, 113, 114, 122, 133, 160—162, 171, 174, 176, 177, 192, 194, 242, 245, 247, 267, 277, 290
Беларуская Рэспубліка, Рэспубліка Беларусь, Белорусская Республнка 19, 97, 204,
гм, 261, 271, 283, 293, 300, 307, 322
Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка, Беларуская Савецкая Рэспубліка, Беларуская ССР, Савецкая Беларусь, Белорусская Советская Соцналнстнческая Республнка, Белорусская ССР, Советская Белоруссня, БССР 18, 28, 36, 38, 39, 50, 52, 55, 98, 101, 106, 109, 112, 115, 116, 118, 120, 133, 134, 138—140, 150, 153, 154, 157, 176, 189, 194, 216, 237, 248, 259—261, 266, 268, 269, 277—280, 282, 288—291, 297—299, 307, 317
Беларусь, Белоруссня 5, 6, 8, 15, 17-21, 24, 27-30, 33, 34, 36, 38, 39, 41—44, 46-52, 54-60 , 62, 65, 67, 68, 70, 72, 73, 76, 77, 79, 80, 82, 92, 93, 97, 98, 100-103, 105, 108, 109, 112, 116—118, 124, 136, 139, 141 — 143, 146, 150—155, 159, 163, 168, 177, 178, 180— 183, 188, 189, 191, 194, 197, 200, 203, 215—218, 224, 232, 237, 239—251, 254, 256, 257, 260, 261, 264, 266-271, 273— 277, 279—282, 284—296, 299, 301—303, 306, 307, 309, 310, 312, 313, 320-323 Беларусь-Літва 51
Беласток 33, 42, 186, 295 Беласточчына 188, 204, 222, 227, 231, 241, 247, 269, 283, 286, 293
Белая Расея 34
Белая Русь 10, 34
Бельск 33
Белэр-«Менск» 201, 202, 215, 233, 251, 256 Берасьце 89 Берасьцейшчына 4 Бінхэмтан (NY) 257, 311 Блумінгтан (IN) 307
Бозўэл (РА) 77
Бостан, Бостон (МА) 61, 77, 78, 81, 83, 86, 89, 130—132, 135, 143, 168, 206, 209, 258, 296
Браўнсвіл (NY) 77, 83, 85, 103, 121, 147, 154, 198
BpyjcniH(NY) 83, 85, 100, 102, 103, 135, 136, 142, 148, 173, 179, 181, 182, 191, 203, 220, 221, 227, 233, 234, 239, 260 Брусэль 305
Брытэн 78
Брэмэн 106
Брэмэрхафэн 164, 165
Буг, р. 216
Букавіна 77
Буэнос-Айрес 63
Быларусь 23
Бэльгія 59, 190, 228, 285
Бэнтан-Харбары (МІ) 123
Бэрклі (СА) 307
Бэрлін 35, 102, 262
Бэрлінгтон (NJ) 64
Бэртан (МІ) 77
Бэсарабія 62
Бэсарабская губэрня 25
Б’юна (NJ) 59
Бяроза-Картузская 145, 305
Вайнлэнд (NJ) 63, 289
Валынская губэрня 12, 62, 64, 66, 67, 77, 79, 90, 123, 143 Валынь 77
Варонічы, Мажэвіцкая воласьць 64
Варшава 25
Ватыкан, Ватнкан 124, 217
Ватэнштэт 188, 217
Ваўкавыск 296
Вашынгтон (DC) 7, 25, 32, 106, 165, 166, 174, 196, 204, 206, 210, 240, 241, 243, 246, 252, 253, 256, 258, 291, 299, 310, 311
Вашынгтон, штат 32
Верцялішкі 296
Віетнам 181
Віленская губэрня 3, 10, 12, 15, 31, 34, 55, 57, 62, 64, 74—77, 90, 99, 100, 110, 119, 123, 138, 145, 147, 148 Віленшчына 77, 80, 247, 277 Вільня, Внльно 29, 35, 42, 70, 74, 94—96, 98, 103, 113—115, 118, 124, 125, 138, 150, 189, 204, 272, 277, 293, 295 Вільня (MN) 75
Вірджынія, штат 42, 69 Віцебск 47, 48, 55, 289, 295 Віцебская губэрня 10, 25, 52, 57, 62, 110, 123, 198 Віцебшчына 3, 46 Ворша 44 Вустэр (MS) 75
Вэрмонт, штат 68, 77, 253
Вэрсаль 101, 119 Вялейшчына 224 Вялікабрытанія 158, 171, 262—264
Вялікае Княства Літоўскае 41, 42, 224, 256, 309
Вялікарасея, Вялікаросія 10, 27, 55
Вялікія Лукі 46
Гаваі, штат 50
Гайнаўка 33
Галіцыя 78, 296
Гамбург 106
Гарадзенская губэрня, Гродненская губерння 10, 12, 15, 20, 24, 30, 34, 53, 57, 62, 64, 65, 66, 67, 68, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 89, '90, 99, 100, 110, 119, 121, 122, 123, 126, 138, 143, 145, 148, 280 Гарадзенскі павет 121, 122 Гарадзеншчына 3, 74, 75, 77, 235, 277
Гараны каля Полацку 49 Гарднэр (МА) 64
Гарфілд(М) 78, 103, 178, 228
Германія 166, 167
Гласбара (NJ) 257
Глен-Спэй (NY) 208
Гомель 4, 293
Гомелыпчына 155
Горадня, Гродна, Гродно 15, 23, 53, 122, 197, 204, 293, 296 Горы-Горкі 49
Госьляр 218
Грузія 110
Грынпойнт(КУ) 135, 136, 260 Грэнд-Рэпідз (МІ) 104, 107, 108, 135, 199, 241, 257, 293 Гэйнсвіл (FL) 188
Гэры (IN) 48, 63, 64, 89, 107, 108, 135, 138, 208
Далас (ТХ) 258
Далёкі Ўсход 92, 134, 217, 276
Дальні Захад (ЗША) 70
Данія 59, 163, 241
Дахаў 246
Джорджыя, штат 258 Джэксан (NJ) 145, 201 Джэрзі-Сіты, Джерзі Chti(NJ) 62, 65, 108, 243, 252, 256, 257 Дзівін, Кобрынскі павет 66 Дзісна 48 Дзьвіна, р. 55 Дзьвіншчына 303 Дняпро, р. 55 Дораты (NJ) 223 Дуброўская парафія 79 Дукора 295
КНІГІ ОНЛАЙН
