Францыск Скарына на мовах народаў свету
Алесь Карлюкевіч
Памер: 152с.
Мінск 2019
10
i сувяз! з замежным! крашам!. У сярэдзше 1520х гг. ён, як мяркуецца, наведау адзш з галоуных цэнграу сурапейскай Рэфармацьй горад В!тэнберг. Там ён мог сустрэцца з ¡дэолагам нямецкага рэфармацыйнага руху Марцшам Лютэрам. У канцы 1520х пачатку 1530х гг. ён мог наведаць Маскву з мэтай продажу сва!х выданняу. Было у псторьп падарожжау Францыска Скарыны яшчэ i наведванне ÿ 1530 г. Кёнггсберга (сучасны Калшшград), адкуль ён нрывёз на радз!му двух майстроу урача i друкара, як!я мус!л1 дапамагаць яму у рэал!зацы! новых задум.
Аднак спраудзщца тым задумам не было наканавана: у сярэдзше 1530х гг. асветшк канчаткова выехау за мяжу i пасял!уся у добра яму знаёмай Празе. Прычын для такога рашэння магло быць шмат: на той час памерл! асноуныя мецэнаты i анекуны Скарыны, ён быу уцягнуты у судовыя ci 1рэчк1 зза маёмасц! брата i жонк!, нарастала проц!стаянне каталщкага i праваслаунага духавенства яго друкарскай i асветшцкай дзейнасцу у 1530 г. у В1льш адбыуся вялжг пажар, а годам пазней — страшэнная эп!дэм!я.
У Празе яго талент i веды был! выкарыстаны чэшсюм каралём Фердынандам I, як! запраПу Францыска Скарыну для працы у якасщ каралеускага медыка i садоушка у нядауна адкрытым баташчным садзе. Менав!та у Празе прайшл! апошн!я гады асветн!ка. Тут ён i памёр. Адбылося гэта не пазней за 29 студзеня 1552 г., пра што сведчыць каралеуская грамата сыну Францыска Скарыны С!мяону.
Омяон Скарына атрымау пасля бацьк! багатую спадчыну, у 1ым лжу кн!п i пазыковыя абавязацельствы. Але духоуная спадчына першадрукара большая i значная засталася усяму беларускаму народу. Самае каштоунае
И
з усяго, што пакшуу нашчадкам Францыск Скарына, гэта мудрасць яго пасланняу i казанняу, якая засталася на старонках кожнай выдадзенай ím khíií у выглядзе аутарсюх прадмоу. Друкаванае слова Скарыны было прызначана не голый для шфармавання насельнщтва щ ужытковага выкарыстання у хрысщянсых храмах, але найперш для фархправання сапрауднага грамадзянша сваей дзяржавы, адукаванага i добра выхаванага.
Шматлшя прадмовы i пасляслор беларускага асветшка маюць вДавочны асветнщга, пазнавальны, навучальны, фДасофсм i маральнавыхаваучы кантэкст. Апрача непасрэдных звестак пра тых ni шшых б!блейсюх персанажау, пра асноуныя падзе! з хрысц1янскага мшулага у ix можна знайсщ настауленн! асветшка, парады i падказю адносна таго, да якога Дэалу сапрауднага чалавека неабходна рухацца.
Прынцыпова важна, што для Скарыны вобраз паунацэннага грамадзянша непарыуна звязаны з наяунасцю патрыятычнага пачуцця, любов! да роднай зямлк Найбольш ярка i пераканауча гэта думка увасобДася у прадмове беларускага творцы да «Кнш Юдзхф». У ёй шсьменшк парауноувае чалавека з íhhibimí жывым! ¡стетам! i на аснове гэтага параунання сведчыць пра агульную для ix любоу да роднага куточка зямлу дзе яны нарадзшся i узгадаваны. Тым самым Францыск Скарына даказвае яшчэ адну важную для свайго часу кщшу: ён сцвярджае права грамадзян розных краш ганарыцца сваёй Айчынай i любщь яе, выступае за роунасць ycix народау м1ж сабою i за каштоунасць кожнага з ix паасобку. Выконваючы свой запавет, слауны палачанш у кожнай са CBaix кшг абавязкова падкрэсл!вау уласнае пахо
12
джанне i з нязменнай павагай да роднага месца пазначау, што кн!га «выкладзена доктарам Францыскам Скарынам са слаунага горада Полацка».
1нтэлектуальны пасыл нашага першадрукара быу сюраваны на усе саслоу! беларускага грамадства XVI ст. I пры ус!м гэтым выказаныя асветшкам погляды i думы застаюцца надзвычай актуальным! i важным! нават сёння — праз 500 гадоу. Больш за тое, некаторыя думк! Скарыны здолел! зац!кав!ць i прывабщь mhotíx !нтэлектуалау па ус!м свеце, дзякуючы чаму з’яв!уся шэраг перайманняу i перакладау на самыя розныя мовы свету. Асабл!вай увап замежных творцау засдужыл! яго патрыятычныя выказванн!, адлюстраваныя у прадмове да «Khítí Юдз!ф». Сабраныя у дадзеным выданы! пераклады слоу беларускага асветшка на розныя мовы свету пераканауча сведчаць пра с!лу яго слова, падкрэсл!ваюць спрадвечную зштаванасць культурнага жыцця нашых краш.
Усё гэта дазваляе упэунена казаць пра агульнасусветны характар творчасц! Францыска Скарыны i пра яго ролю ва уваходжанн! айчыннай культуры у агульначалавечы культурны працэс. А памастацку выказаныя ím словы пра любоу да Айчыны пав!нны стаць духоуным запаветам i для нашчадкау Скарыны, i для усёй чалавечай супольнасц!.
Ллесъ Суша
Книги ОТЕРТЫЙ
»£*■ Оконшетса Бторл часть Кнпгъ, Зоемых* «не^н Мшхимъ» По^скийж! нчрфютел Ът е^тын Книги Цартвъ • Выложены Локтевом фрнциском Скориною ЙзъслленАго грдл Пелоси Нарвским Мзыкъ • Нлпрдъ вогу йтрйци едино «pH его п{ пистон Матсри Ылеици Ндри Коч тн • И ЛюДеМ ПОСПОЛИТЫМ КДОфМу НАРНИЮ 5
Цъко доконаны суть сиг Ягтыр Книги Цлр <ТВЪ* НжГПИШуТЬ ОЦа^р ¿русдлимскмр: НоЦаргхъ Самарийских^• ПоеЫнигмъ Ипр ЦТ» • Тоголи ЙЧГНАГО Нужд фрАНЦИСКА Скотины блйфски НАйкАр доктор • Зеликом Стдрм ЛИСТ! Пр]СК0МЪ • Подлеты еОПЛОфЙША СЛОВА ВЖИА» Тысяча Патьсоть Носмънддють^ КНсгца йегустл :Лна Ласатого :
Е Тад фам Харитас » Ы
6 к~ г л
Н^иДъ fí^em^ шсш глдеу Ó лофину ews^t
ШННГН 1&ИД5 БлШИЦИ ПО« ЬТМН. ЗЗПОЛЙНЕ ВЫЛОЖЕНЫ WPSGKHH ызыкй ¿ОКЙТОРОМЙ фРЖЦНбКо GKOPHHOb, НЗЙОАЛ ШГО ГРШ ПОАОЦЫЫ. HiUIÍUS 60ГЗ ко чти, ильный поополнты кш»ь :*
Книги
psáo^oshs локторй фрднь ЦНбКЛ (ЖОРИНЫ. (ШОЛОЦШ емгн Н5ЛН4& блобнцн:
быъ! I
áfreo ácwfCKOf почдло«л tCTi Q6íaa ф/А СИНД Н^оДовд скор попотоп« OHV Ж£ ПОШЪ СИА£НЪ ЕИТИ НД31МЛИ • БШКЪ пдкъ сынъ Нино« поггдвилъ гстъ грдъ
нншдлъ и йшньиъ своймъ Нинивд • бтомъ ГРДД« фриши сут|^рд£стйсцли> фри Атты ОфуЙТ/ИСТД ДДЖ£ Л«фр Сд(Л0НД!ША. ГГ0Ж1 Й5ИЛ ¿pU В0ША4 МцИЯСКИИ • И ПР£С£ЛИ фр^ то бъМцы» Йтдкъ прЕЫЛО ¿сгь ЛоЦир фр П^скдго. он® ктому Аммин фртао бдеилонско: Лджл* Пониже Лдрин фр A*A* íf® о^&нлъ килъ прцт тымт» Бдлтиздр Цдр бденлонскдго iwt si шоа £фтк! тми íbqjpH Ндех’АНосор гшнивиимъ Е^сдлил Г Н(млф*ю фр 1ю^чнд • Тон фрлтшрдг Ецр 1 фрвд своего еып^стилъ есть Жн^м йушнжи^ Ерли KÍ Бдвилоясмго. Посцаи^слтн лтхч. jwnpp СТВ^ ¿РШИЙну • НпОВШЛ’Ь ймъ йти бъгрсдлил Нстдгитихриъгдцнь» Неси сосуды фровяьк
Н&лдь : с н
Ernt еылъ поьрдлъ Нлф^носор Цдрь Боурдм? бдло mohobí нмъ егрнулъ • Посети гикъ Циров? Цдр ствовдлъ есть КдмеизЕн сынъ его « того стделчи
Нфртво прозами суть Нлсуодносором i тон здуотгл нетокмо ЦдрЕмъ еыти конеогомъ» МкОЖЕПИШЕТЬ ошмъ вОКННЗЕ СГН i И ¿ДА ТО? РИИ ПОСЛДЛЪ Í стъ Звойскомъ Олофгрнд Богеоду своего < йкы подеил еси земли подъ елдсть его • Еердн пись етомъ не увТАЧИ послуудти СПрОТНеИШЕГА Ему • Нтдко Оло фсрнъ вШЕЛЪ е^ЕМЛЮ йр ОЕЛАЖЕ НДЙПЕрЗгН грддъ & Дули» • Истого грДДД вЫШЕДШИ ЖЕНД СДО6ИЦД ИМЕН* 1юЛНДъ! «НЕАЖЕ НДЗЫвДЕТГА КнИГЛСИАт WCE4E ГЛДву ОлофЕРНОеу I НзЕДвИ ЛЮДЕН ЦрдЙЛЕвЫХ wpy ку его» ¿лла того Цдрь НдвуодноЕоръ или Кш сизею сгоже Ецрд ндзывдгть вокнигдХъ свои йрт» ( Л тдксЕрсосъ • Здповеддлъ Еергомъ Йен нгкудовд ^ЗДР а ЛИ хрдму ГЛЕНА БъЁруСДЛИМЕ • ЙтОЕА ЛЕЛДЛО ПРЕ НДрОЖЕИНЕМЪ НДШЕГО СПДСИТЕЛА 1сД ХРТД Й^ПРЕЧИ СТОЕ ЕОГврОДИЦИ ДЕбИЦИ МдРИН • Л^ТЪ ПАТЬ СОТТ» ТРИСТД НДЕвЕТЬ • Потомъ НДеСЕЛЕНСКОМЪ COKOpt Деникин селтыми'йф! досолена ндмъ сна Кии гл йдиДъ ЧЕСТИ 1 кндшгму НД^ЧЕНИЮ • ЙеыХОМЪ мке
Книги
йину сию пр^славн^ю прайма ™™1* е от^А“^^«^ »«« ^нм но Г^и'^ й^когот^аниаиска^ АЛЛ ПОСПОЛИТОГО А^О ЙДЛА «чины СВСИ л «лют Слли. Понам «п^ожаниа 3«?и ХОА*^ ^ стыни знаютьммысвоа . Птичилтюфиеповозъ
«дають гн^аа свод * Ри™ плывшие пола рйв^^^с^ Пши И™МЪГг« СНДЖ^ОНАТЬ^еЪСБОЙХЪ» Тако^илюдии а
.ИЛША йЯс^МЛШЫ суть пояоза ктом^ л^сп м Лик^л«м ймають Пртожъйсил вдовиц» Ь гм ().ъ дла М!СТ1 р°^!НИА си*г4 ’_,емАш £<ту * еотъсюй шик^гинс«*1 Но ГАЬКОГЪ Ала А гв 15 АЫСЛТ ™ понгъ т «»»«"«'Л™’" М1^л.. Пэт«™>««™ ?
„ Нюн Лдшлпр«« Не™ 6,1
±РЫ ¿венскими СЛОВАМИ, Но Халъаайскимъ мзи
КОМЪ НАИП^еШ «ЛАТОПИСфвЪ НАПИСАНА £СТЪ :КонЦь Пр^ъсловил:
Нзлнлб:
Рьф||и Цл^ Мцнйскнн лоДилъ ВЫЛ МНОГНА ызыки посевом еллт • И ТОН по СТЛвИЛЪ грдъ «ММИ KplKHH »йнизшъ н ЕгелДлнисъ • Qiumwa грноентого и ТГСЛНОГО П^ШЛЪ М'^М грдл того? HJpM
/ЪяН WEIGH KHHU ОЖЕНЕ НЗИЦБ, ЕЖЕ QGESE ШЕЙ ОЛОфЕРНОбН, бОЕбОЛЕ MGXOJLWGOfl Ц^РЫ Й'бНРБСКЯГО . НЗбЛбН AhuLEH 13РлНАЕбЫХБ• ЙЙЬЫТЬ ГЛАбБ SitН ШКй 15
Оцного ф|1А ЙрфдЗмтЛ порзилъ G НзвХО^К# св/^аД*РЬ AGhjckhh • И потом поилл помы конным wfeA° ^su сложили f м^ HHf^oTijjY Учинитн того р
Книги
З^ырло Жену сию преслдвную вручили HAftóipe вдокрмуъ делер Йелюеей Зимины Столико жены но HAtipKH НАСЛеДОВАЛИ1 ивсакого Т^ужАНИЛ искалось ¿ла посполитого док/ого йдла лучины своё а нелюто САЛИ • ПоНеже ШП^ОЖЖИА ЗвГРИ ХОДАфИе еъпу СТЫНИ ЗНАЮТЬ МАЛЫ СвОА • ПтЖ|Н МТАЮфИб поеозъ АП$ вцлють гн^ла свел • Риш плыедюфие помо fю нераль чують WU сйоа • Пчелы йтымподо снал корнать Кльсвъ своих! • Такожъ йлюди йгде ¿одилша нКск^лшны суть повозе ктому листу ее ликую л леку нлмють« Пртожъ ЙСИА едови ЦА IK ¿и|ъ ¿ла местл рожениА своего» выдала «тъжн еотъ свой нлнеы]печ1нство » Но г!ь когъ дла докр то Я^ыслу ем полюсь ей» мко неповедимого Клюден •покадилд • Потри теже веллти йжесил Кни
га Нли^ъмко Книга Данила пррока И книги €зъ дры Еврнскими словами» Но Хллъдейскимъшм комъ нлипе/еен шлетопнеуевъ написана есть :
Кон^ць Предъсловил:
С/шрабеларуская мова
Понеже
от прирожения звери, ходящим в пустыни, знають ямы своя, птици, летающие по возъдуху, ведають гнезда своя;
рибы, плывающие по морю и в реках, чують виры своя;
пчелы и тым подобная боронять ульев своих, тако ж и люди, и где зродилися
и ускормлены суть по бозе,
к тому месту великую ласку имають.
21
Беларуская мова
Як звяры, што блукаюць у пушчы, ад нараджэння ведаюць сховы свае, як птушкр што лётаюць у паветры, помняць гнёзды свае, як рыбы, што плаваюць у моры i у рэках, чуюць в1ры свае i як пчолы бароняць вулл! свае гэтак i людз!
да месца, дзе нарадзшся i узгадаваны у Бозе, вялшую ласку маюць.
Пераклад на беларускую мову Алеся Разанава
22
Б ел ару окая мое а
Ад нараджэньня зьвяры, што у нетрах блукаюць, ведаюць ямы свае!
Птушкр паветра сьвщруючы, гнёзды свае не губляюць!
Рыбы у морах бурл!вых чуюць свой Bip без намылю ! Пчолы i шшая жыунасьць вульл1 бароняць заужды!
Гэтак i людзi: дзе нарадзша ix Maui, на шчасьце ускарм!ушы, Ласку да месца таго берагуць заусягды !
Перак/iad на беларускую мову 1вана СаверчанЯ
КНІГІ ОНЛАЙН
