Acta Anniversaria Том 1

Acta Anniversaria

Том 1
92.73 МБ
222
Последствия немецких авианалетов
подошел к городу со стороны м. Ляховичи. На город было сброшено три бомбы. Осколком одной из них был ранен в грудь и ноги старший унтерофицер 176й этапной полуроты Василий Марусин. Взрывом второй бомбы ранило казацкую лошадь, третья не причинила вреда. Аэроплан двигался в сторону Минска [5, л.19].
21 января над Несвижем также пролетал немецкий аэроплан, но бомбардировки не было [5, л.1919 об.].
9 марта на город с аэроплана было сброшено две бомбы. Первая тяжело ранила троих местных жителей (Михаила Синявского, Элю Харлаба и Вацлава Озгольского). Вторая же упала за городом, на полевой дороге, ведущей в деревню Славково и, взорвавшись, не причинила вреда [5, л.113113 об.].
9 апреля над Несвижем пролетели два немецких аэроплана. Сброшенных бомб не было [5, л. 177].
15 мая в 8 ч. утра немецкий аэроплан сбросил на Несвиж три бомбы: две зажигательные и одну разрывную. Легкие ранения получили мужчина и женщина. Взрывы бомб привели к незначительным повреждениям [5, л. 315].
28 июня немецкий аэроплан сбросил в районе Несвижа две бомбы. Были ранены три беженца и лошадь. Сгорел сарай [5, л. 489].
2 июля с немецкого самолета на Несвиж была сброшена бомба. В нескольких домах взрывом выбило стекла [5, л. 502].
1 августа 1916 г. жители Несвижа стали свидетелями довольно редкого по тем временам события: воздушного боя. Вот как описан этот эпизод в приказе командующего 2й армией Западного фронта генерала от инфантерии В.В. Смирнова от 2 августа 1916 г.: «Августа сего года, около 19 часов, над Несвижем появился неприятельский самолёт. Командир 2го авиационного отряда истребителей штабскапитан Е. Н. Крутень, всего лишь 30 Июля сбивший немецкий самолёт в районе Своятичи, тотчас же поднялся на своём «Ньюпоре», нагнал немца и вступил с ним в бой. Я, многие чины моего штаба и весь город любовались смелым поединком двух самолётов. Штабскапитан Крутень коршуном налетал на немца и после короткого, но чрезвычайно эффектного боя сбил немецкий «Альбатрос», вынудив раненого лётчика спланировать недалеко от города. Население, с захватывающим интересом следившее за смелыми и искусными действиями нашего героялётчика, радостно кинулось за город,
223
Михаил Кривицкий
где и устроило ему овации. Штабскапитану Крутеню за проявленную им исключительную выдающуюся удаль, бесповоротную решимость и доблесть в борьбе с врагом объявляю мою сердечную благодарность. Приказываю представить его к награде». Следует отметить, что Евграф Николаевич Крутень был одним из наиболее видных воздушных асов Первой мировой. По разным сведениям, всего он сбил от 7 до 17 самолетов противника. Капитан Крутень погиб 6 июня 1917 г. в бою у д. Плотычи возле г. Тарнополь (ныне  г. Тернополь, Украина) [6].
16 февраля 1916 г. немецкий аэроплан сбросил семь бомб на м. Ганцевичи. Три из них упали недалеко от станционной водокачки и взорвались, убив солдата 26го мотоциклетного отделения Григория Григорьева, прикомандированного к штабу 5й Донской казачьей дивизии. Были выбиты несколько оконных стекол на станции и в частных домах [5, л. 31].
13 апреля над Ганцевичами появились два немецких аэроплана, сбросившие пять бомб. Взрывами легко ранило двух женщин и убило казацкую лошадь [5, л. 199].
20 июля немецкий аэроплан сбросил в Ганцевичах четыре бомбы. Были ранены два солдата военного госпиталя. Убиты восемь и ранены четыре лошади, принадлежавшие тому же госпиталю [5, л. 572].
31 июля массированный авианалет пережило м. Синявка Слуцкого уезда. В этот день местечко бомбили десять немецких аэропланов. На Синявку упало сорок пять бомб. Были убиты девять человек [5, л. 601].
23 августа неприятельский аэроплан сбросил над Синявкой две бомбы. Один солдат был убит, трое ранено [5, л. 612].
Таким образом, сохранившиеся документы свидетельствуют о том, что немецкие авианалеты, в большинстве случаев, не несли серьезного ущерба как частям российской армии, находившимся в Слуцком уезде, так и мирному населению. Это объяснялось тем, что в них участвовало, как правило, по 12 аэроплана. Лишь отдельные массированные авианалеты представляли серьезную опасность. Тем не менее, можно смело утверждать, что для жителей Слуцкого уезда и находившихся там военнослужащих российской армии возможная угроза с воздуха со временем стала неотъемлемой частью суровой военной повседневности.
224
Последствия немецких авианалетов
Источники и литература
1.	Бондаренко, В.В. Утерянные победы Российской империи / В.В. Бондаренко. Минск, 2010. 448 с.
2.	Карпеев, И.В. Семь дней в июне... К вопросу о роли 2й армии Западного фронта в летнем 1916 г. наступлении российских войск // Беларусь у гады Першай сусветнай вайны: трагедыя, гераізм, памяць : матэр. міжнар. навук.практ. канф. (Смаргонь, 1819 мая 2007 г.) / навук. рэд. А.М. Літвін, У.В. Ляхоўскі; рэдкал.: М.У. Мясніковіч [ і інш.]. Мінск, 2009. С. 85102.
3.	Черепица, В.Н. Городкрепость Гродно в годы Первой мировой войны: мероприятия гражданских и военных властей по обеспечению обороноспособности и жизнедеятельности: монография. Минск, 2009. 536 с.
4.	Дирижабли на войне / Сост. В. А. Обухович, С. П. Кульбака. Минск  М„ 2000. 496 с.
5.	Национальный исторический архив Беларуси. Ф. 295. On. 1. Д. 9174а. Рапорты уездных исправников о повреждениях, причиненных бомбардировками. 10 января 1916 г.  24 мая 1917 г.
6.	Макавчик, С. В небе над Несвижем // Несвиж  тайна истории [Электронный ресурс]. Режим доступа: http://nesvizhl223.ucoz.ru/publ/v_nebe_nad_ nesvizhem/510298. Дата доступа: 20.09.2014.
225
Юрый Снапкоўскі
ДАБРАЧЫННАСЦЬ У НЯСВІЖСКАЙ
АРДЫНАЦЫІ КНЯЗЁЎ РАДЗІВІЛАЎ У ГАДЫ ПЕРШАЙ СУСВЕТНАЙ ВАЙНЫ
“Чалавек мілажальны дабрачыніць душы сваёй...”
Выслоўі Саламонавы XI, 17
Першую сусветную, ці “Вялікую Еўрапейскую вайну”, як яе называлі сучаснікі, прынята лічыць адной з самых крывавых трагедый у гісторыі чалавецтва. Менавіта ў тэты час людзі ўпершыню зведалі ў неймаверных маштабах спусташальную моц агнястрэльнай зброі і газавых атак, калі жахлівы твар вайны прадстаў ва ўсёй сваёй непрыгляднасці і бесчалавечнасці. Але, разам з тым, нельга забываць пра тое, што ў тэты ж час з небывалай выразнасцю абудзіліся і самыя светлыя міласэрныя памкненні чалавечага сэрца, якое не магло заставацца раўнадушным да пакут ахвяр сусветнай катастрофы. У гады вайны назіралася беспрэцэдэнтная актывізацыя дабрачыннай дзейнасці разнастайных арганізацый і канфесійных устаноў.
У шматмільённай Расійскай імперыі ў час вайны, як з дзяржаўных, так і з грамадскіх колаў вылучыўся шэраг асоб, для якіх маральны абавязак грамадзяніна быў звязаны, перш за ўсё, з дзейнай любоўю да блізкага, якая павінна была праявіцца ў дапамозе людзям, што ў часы ваеннага ліхалецця гублялі здароўе, працаздольнасць, маёмасць, сваякоў, духоўныя арыенціры і надзею на заўтра.
Беларускія губерніі, як прыфрантавыя, далі прытулак першым ахвярам вайны  параненым, ваеннапалонным і бежанцам. Тут дзейнічалі
226
Дабрачыннасць у Нясвіжскай ардынацыі
шматлікія бальніцы і лазарэты, стаялі санітарныя цягнікі, рассяляліся партыі бежанцаў, для апошніх нават адкрываліся школы. Прычым яскрава праяўляла сябе грамадская ініцыятыва. Так, напраклад, памешчыкі Барысаўскага павета В.С. Каладзеева, Ф.В. Свіда і І.Л. Слатвінскі ўжо ў першы месяц вайны аддалі свой будынак у пасадзе НоваБарысаў пад шпіталь на 150 ложкаў для параненых воінаў [1, с. 149], сяляне Маркавіцкай воласці Гомельскага павета ў пачатку жніўня 1914 г. сабралі ў якасці ахвяравання 3000 руб., а яшчэ праз два месяцы акрылі на свае ўласныя сродкі валасны лазарэт на 10 параненых на ўвесь час баявых дзеянняў [5, арк. 43]. Уладальніца маёнтка Азерцы Аршанскага павета С.М. Газдзіцкая 1 кастрычніка 1914 г. прапанавала ўласнае памяшканне на 30 чалавек для бежанцаў з Варшавы [1, с. 121], памешчык К.І. Свяцкі ў сваім маёнтку Крупка Сенненскага павета разам з Польскім таварыствам дапамогі ахвярам вайны адкрыў і ўтрымліваў 2класную школу і прытулак для сірот [8].
Адным з цэнтраў грамадскай дабрачыннасці на беларускіх землях стала Нясвіжская ардынацыя князёў Радзівілаў  буйных і ўплывовых землеўладальнікаў, якія ніколі не стаялі ўбаку ад лёсавызначальных для нашай Айчыны падзей. У хуткім часе пасля таго, як пачалася вайна, камерюнкер двара Яго Імператарскай Вялікасці князь Альбрыхт Георгіевіч Радзівіл (18851935), перадапошні ардынат нясвіжскі і клецкі, звярнуўся да мінскага губернатара А.Ф. Гірса за дазволам адкрыць у Нясвіжы спецыяльны камітэт для дапамогі пацярпелым ад вайны. 10 жніўня 1914 г. губернатар у лісце на імя князя даў станоўчы адказ, на падставе чаго ўжо праз пяць дзён, 15 жніўня, адбылося першае пасяджэнне новай дабрачыннай ўстановы пад назвай “Нясвіжскі камітэт грамадскай дапамогі хрысціянскім сем’ям і асобам, якія маюць патрэбу зза наступстваў вайны” (“Несвижский комитет общественной помощи христианским семействам и лицам, нуждающимся вследствие войны”) [1, с. 161].
Для вядзення спраў і аказання практычнай дапамогі быў арганізаваны кіруючы орган Нясвіжскага камітэта  упраўленне на чале з князем А.Г. Радзівілам. Намеснікам старшыні ўпраўлення абралі дырэктара Нясвіжскай настаўніцкай семінарыі К.Ф. Счансновіча, справаводам  А.К. Клейншнека, скарбнікам  К.А. Рамановіча. У склад упраўлення таксама ўвайшлі святар Нясвіжскай Георгіеўскай царквы Р.В. Чыпуль, дэкан і настаяцель Нясвіжскага касцёла ксёндз П.П. Зялінскі, земскія начальнікі М.У Калмыкаў і М.У Фларэнтынскі, дырэктар Нясвіжскай мужчынскай гімназіі
227
Юрый Снапкоўскі
Р.І. Палівода і С.П. Багдановіч. Акрамя таго, сябрамі Камітэта сталі гарадскі натарыус Д.Р. Андрэеў, лекар Ф.Л. Бароўскі, М.Ф. Галяс, аканом С.Ф. Галонскі, настаўнікінспектар Нясвіжскага вышэйшага пачатковага мужчынскага 4класнага вучылішча І.Ф. Груша, А. Давідоўскі, памочнік нясвіжскага гарадскога старасты В.К. Драчынскі, Драздоўскі, правізар С. Жалендоўскі, Здралевіч, Г.К. Мазаракі, А.А. Іваноўскі, В.В. Кабіцкі, Н.М. Марцынкевіч, І.А. Мацюк, Л.К. Мікуць, М. Невяроўскі, А.А. Аскерка, І.Ф. Петрусевіч, Б.І. Плюцінскі, А.М. Раскошны, М.С. Свіда, В.Н. Сіраценка, А.С. Слюз, А.С. Суша, Ф. Харжэўскі, Б.І. Цвірка, В.Ф. Чарапавіцкі і намеснік галоўнаўпаўнаважанага Апекі над маёмасцю нябожчыка князя Георгія Антонавіча Радзівіла К.Д. Чайкоўскі [1, с. 161162].