КНІГІ ОНЛАЙН
Лексыка і сынтакс (композыцыя мовы). Падыход да функцыі моўнага факту ў творы — спробы соцыёлёгізаваць формалістыку, замяніць марксыцкую каўзальнасьць тэлеолёгічнасьцю. Самаіснае ролі стылістычна компонэнты ня маюць — у кожным іншым стылі знадворна тоесамыя компонэнты маюць іншы зьмест (а ня функцыю — каляровыя эпітэты ў Золі — колькаснае радаснае нарастаньне, у дэкадэнтаў — вышуканасьць), адсюль памылкі — уяўная немень розьніцы між імпрэсыянізмам і экспрэсыянізмам — фрагмэнтарны сынтакс — нанізваньне ўражаньняў і ўнутраная разарванасьць — экспрэсыя) — Увязка з большымі компонэнтамі (пэйзаж і мова яго) — Статыстычны падрахунак у формалістых (гэта выплывае з разуменьня адзінства мовы, як аднастайнасьці) — які дае часам зусім процілеглыя вынікі (дасьледаваньне Флёбэра), што цяжка вытлумачыць формалістым, паколькі мова цесна ўнутрана зьвязана з вобразам. Лексычная домінанта (у лірыцы) — з паўтаральнасьці прадстаўленьняў цэлымі комплексамі (Гофмансталь11 — сьпеласьць, стомленасьць, сон, сьмерць, восень, завяданьне і да т. п.). Гэта дужа важна ў лірыцы — яна дае магчымасьць ускрыць вобраз сьвядомасьці, домінанту сьветадчуваньня, што даецца ў лірыцы (у Лермантавага — адзіноцтва, гордасьць, адчай; далёкія зоры, кінжал). У лірыцы мы й маем аднастайнасьць мовы. Гэта ж мы маем і ў стылях, сусяроджаных на заглыбленьні ў асобу, псыхолёгію (гэта ці набліжэньне да гэтага) — Жюль Ромэн12 (біялёгічная спроба выйсьця за межы сябе — уключэньне адзінкі ў масу і наадварот — вылучыць, назваць — досьледы Шпіцэра13). Асобныя факты мовы (дзеяслоў — назоўнік і прыметнік, дробныя злучныя слоўцы) маюць пэўны сэнс у сыстэме стылю (дынамічнасьць і статычнасьць стылю). Якасьць. Тропы, дробныя вобразы, эпітэты — ацэнка рэчаіснасьці клясаю. Абстрактнасьць і конкрэтнасьць — ступень накіраванасьці кляс на рэчаіснасьць, накіраванасьць на рэальнасьць ці адпіханьне ад яе. — 11 Гуга фон Гофмансталь (1874—1929), аўстрыйскі пісьменьнік, паэт, драматург, тэарэтык дэкадэнцтва. 12 Жюль Рамэн (1885—1972), францускі пісьменьнік, паэт, драматург. 13 Леа Шпіцэр (1887—1960), аўстрыйскі філёляг. Дробныя вобразы (мэтафоры). Параўнаньне як аб’ясьненьне (Потэбня) — адылі, у сапраўднасьці гэта ня так (у стылях груп, што адпіхаюцца ад рэчаіснасьці). Другая тэза — об’ект, для якога параўноўваецца — афэктыўна-ахварбаваны. Параўнаньне адбываецца паводля пэўных ацэначных рыс, якія паўстаюць у дзейнасьці клясавае групы, як асноўныя — толькі ў дробн.[ых] вобр.[азах], у вадрознасьці ад буйных вобр.[азаў] (прынцып там той-жа), яны падаюццца не непасяр.[эдне], а праз пасяр.[эдніцтва] другога об’екту (об’екту параўнаньня) — экзотычнасьць мовы (Усев.[алад] Іванаў14). — Немень (ці мінімальнасьць) дробных вобразаў — зьвязанасьць з нявылучанасьцю (неабмалёванасьць) буйных. Сынтакс. Домінанта тут — асноўны композыцыйны прынцып мовы (прыкл.[ад] — сынтакс Пруста15 — устаноўка на ўспаміны, ланцуг успамінаў > нанізваньне, награмаджэньне фразы, сынтакс Дастаеўскага16 — няроўнасьць, нэрвовасьць). Мова пэрсонажаў. Аднастайнасьць тут у Пераверзевага, што зводзіць гэтую проблему да нуля. Параўноўвааньне мовы аўтара з моваю пэрсонажаў — праверка. — Мова пэрсонажаў чужых кляс — пазнаваньне пераапраненых вобразаў — праверка (сяляне ў зах.[одняй] народніцкай літаратуры — саладжавасьць, сяляне ў натуралізьме — вульгарнасьць, грубасьць). Сказ — неаўтэнтычная, дэформаваная мова — расказваньне ўсяго твору з пункіу гледжаньня чужое клясы ці свае — [нрзб] ці наагул б.м. аддаленае. Адрозьненьне тут — іронічнасьць ці комічнасьць. 1 з/VI Мэтодыка дасьл.ГедаваньняІ маст.Гацкага! твору Структураяк форма (унутраная). Форма праяўленьня. Абстрактны мэтод Маркса17. Магчымасьці — ад конкрэтнага да глыб[ока] абстрактнага — індукцыйна. Адбудова ад дуаліст[ычнага]. Аналіз — ці можна сапастаўляць (там хаос зьяў, тут адна зьява). Аналіз — індукцыя і сынтэз — дэдукцыі. Об’ект у пачатку і ў канцы дасьледаваньня (хаосі законамернасьць). Абст[трактнасьць] наагул, і ў дач[ыненьні] да канкр[этнага] грамадзтва — [нрзб] (схаваная форма стыхійнага процэсу — таму дужа 14 Усевалад Іванаў (1895—1963), расейскі празаік, удзельнік групы „Серапіёнавы братьГ, вельмі папулярны ў 1920-х гг. 15 Марсэль Пруст (1871—1922), францускі пісьменьнік, клясык эўрапейскага мадэрнізму, аўтар сямітамовага раману „У пошуках страчанага часу“. 16 Фёдар Дастаеўскі (1821—1881), празаік, клясык расейскай літаратуры. 17 Карл Маркс (1818—1883), эканаміст, філёзаф. войстрая абстракцыя). Раскрыцьцё асноўнага моманту, што ўсё тлумачыць (не пераклад, а перэйманьне) — Мэтод дасьледаваньня і мэтод выкладаньня — апошні, як адбудова толькі. — Гістарызм — ці можа быць адзіны рэцэпт. Структура мяняецца, а спэцыфікум не? Поэтыка стылю. Абстрактны мэтод і мэтодыка. — Яе асн.[оўныя] спружыны (у Маркса так і вартасьць). 1. Мэтодыка Пасьпелавага — давер’е ў яго да пэўных элем.[энтаў] структуры (адыход ад псыхолёгіі орг.[анічнага] вобразу, — вытлумачыць соц[ыяльна]-псыхол[ёгічны] комплекс, праверка на канкр.[этных] момантах — давер’едапсыхол.[ёгічнага] компл.[ексу], недавер’е да момантаў рэчаіснасьці, адсутн[асьць] праблемы мэтода дасьледаваньня і выкладаньня (мэтод дасьледаваньня пачынаецца з абстрактн[ага]). 2. Адыход ад буйных [форм?]. 3. Асн.[оўны] момант — асноўны конфлікт у стылі — Адыход ад конкрэтызацыі поэт.[ычнай] структуры — з асн.[оўнага] конфлікту і вобразу, хоць можна браць і іншае, што падаецца ў вочы. Дачыненьне да рэчаіснасьці, а не псыхолёгічны комплекс (соц[ыяльна]-псых[олёгічнае] дачыненьне, як яго моманту) але дачыненьня да рэчаіснасьці ня можа быць без рэчаіснасьці (яе аднаўленьне). Дачыненьне да рэчаіснасьці і выражаецца ў аднаўленьні яе — менавіта гэтай і менавіта гэтак, таму ў асноўным моманце трэба браць рэаіснасьць, а не абстрагав.[аную] псыхол[ёгію] (хоць бывае і псыхол. [ёгічны] конфлікт у пэўных стылях. Ці туг толькі пачынаецца вытлумачэньне[нрзб]. Па Вазьнясенскаму18 — адлучэньне і вытлумачэньне. Але структура не існуе зьне соц.[ыяльнай] абумоўленасьці. Стаўленьне ў сувязь — ужо ёсьць вытлумачэньне. — 3 эпохі ці з твору? Вывучаць эпоху і да дасьл.[едаваньня], і пасьля, пачынаць і з таго, і з таго. — Пасьля знаходжаньня конфлікту — соцыял[ёгічнае] вытлумачэньне найбольш глбыокае. Далей: сыстэма пэронажаў, сюжэт, композыцыя, стылістыка — ужо ў вытлумачэньні, — праверка і поўнае вытлумачэньне. — Плеханаўскія антыкрытыкі (ідэя — соцфыялёгічнага] эквівал.[енту] — маст.[ацкі] сынтэз). У Бялінск.[ага]19 — ідэя — ідэю выяўл[яе] саму сабою — праверка маст.[ацкіх] вартасьцей — абстр.[ктны] мэтод у гегелеўскім разуменьні — паняцьце мастацкасьці. Заданьне — .,Стылістыка“ 1. Стылістыка і паняцьці формы, зыместу і інш. 18 Аляксандр Вазьнясенскі (1888—1966), расейскі філёляг, адзін з заснавальнікаў акадэмічнай тэорыі літаратуры ў Беларусі. Выкладчык (1921— 1930) і прафэсар БДУ (1927—1930). 19 Вісарыён Бялінскі (1811—1848), расейскі крытык, філёзаф, журналіст. 2. Стылістыка і яе месца ў вывучэньні маст.[ацкага] твору. 3- Стылёвае адзінства моўнае структуры твору і пытаньне пра аднастайнасьць. 4. Крытыка псыхолёгічнага трактаваньня стылістыкі (Шпіцэр, Пасьпелаў) 5. Гістарычнасьць элемэнтаў мовы ў стылях. Рознасьць зьместу адных элемэнтаў мовы ў розных клясавых стылях (прыклады). 6. Ці магчыма статыстычнае вывучэньне мовы праз падрахунак элемэнтаў мовы? 7. Асноўны прынцып стылю і праяўленьне яго ў мове (прыклады). 8. Як выявіцца ў стылістыцы супярэчлівасьць сьветаадчуваньня дадзенае клясавае групы? 9. Асноўная домінанта стылістыкі ў лексыцы і композыцыі. 10. Афэктыўна ахварбаваны комплекс прадстаўленьняў. Паўтаральнасьць яго. Ягоная роля ў лірыцы і эпіцы. Прыклады. 11. Асноўны композыцыйны прынцып мовы. Прыклады. 12. Чым абумоўлена перавага ў дадзенай стылістыцы пэўных часьцін мовы. Прыклады. 13. Чым абумоўлена наяўнасьць ці немень вобразнасьці ў стылістыцы. 14. Якія найбольш характэрныя элемэнты мовы. 15. Структура стылістычнага вобразу, параўнаньня, мэтафоры. 16. Стасунак якасьці стылістычных вобразаў і вялікіх вобразаў твору. 17. Дыфэрэнцыяцыя мовы ў гаворцы пэрсонажаў. Стасунак яе з сыстэмаю пэрсонажаў. 18. Прыраўнаваньне мовы пэрсонажу да мовы аўтара. 20. Паняцьце сказу ў стылістыцы і вывучэньне яго. Літаратура X Беспалов — Стнль, как законом[ерность] — р. IX X Пераверзеў — Гогаль і Дастаеўскі20 (разьдзел пра стылістыку) „Лнтературоведенне" — дасьл.[едаваньне] стылістыкі ў артыкулах. X Л. Шпіцэр — артык.[ул] у зб.[орніку] „Проблемы лнт.[ературной] формы“21. Внноградов — Проблема сказа („Поэтнка“. № 1—26 г. Ленінград)22 20 Маюцца на ўвазе дзьве кнігі В. Пераверзева: „Творчество Достоевского" (1912) і „Творчество Гоголя“ (1914). 21 Гл.: Шпнтцер, Л. Словесное нскусство н наука о языке // Проблемы лнтературной формы: Сб. статей, перев. под ред. н с преднсл. В. Жнрмунского. Ленннград: Academia, 1928. С. 191—223. Полторацькнй. До пнтанняпро образовість поезіі (Марксівська аналіза тропів). — „Жнття й Революція“ 1927 № 2 X Эльсберг — Сравнення н метафоры — „Октябрь", счудзень 1927 г. Зад.[аньне] — „Мэтод дасьледаваньня мастацкага твору I. Абстрактны Марксаў мэтод 1. Якая роля абстракцыі ў Марксавым мэтодзе? 2. Што гэта аналіз і сынтэз, як яны спалучаюцца ў Маркс.[авым] мэтодзе? 3. Якія 2 этапы ёсьць у дыялек[тычна]-маркс[ысцкім] мэтодзе. 4. Што значыць „аднаўленьне конкрэтнасьці“. У чым розьніца конкрэтнага ў пачатку і ў канцы дасьледаваньня? 5. Як дадзены Марксаў мэтод у „Капітале“? II. Мэтод выкладаньня і мэтод дасьледаваньня 1. Ці супадае мэтод выкладаньня з мэтодам дасьледаваньня? 2. Якую частку дасьледаваньня паўтарае выкладаньне? 3. Як прыстасаваць гэта да літаратурных фактаў? Літ.[аратура] X 1. Маркс — Введенне к крнтнке полнт.[нческой] экономнн. Р.з — Метод полнт.[нческой] экономнп (асабл.[іва]пачатак) X 2. Маркс — Послесловне к II нзданню „Капнтала“ (I т.) 3. Разумовскнй. — Нст.[орнческнй] Мат.[ерналнзм]23 Р.[азьдзелы] пра абстр.[актны] мэтод, аналіз, сынтэз. III. Прыстасаваньне абстр. мэтодуда літ.[аратурных] фактаў 1. Агульны процэс дасьледаваньня літ.[аратурнага] факту. 2. 3 якіх момантаў прынцыпова можна пачынаць дасьледаваньне і якія зручней.