КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Глядзіце, ліпіна сябруе з сонцам!.. Праўда, сябруе. Згодна ўсміхнуліся бацькі, а бабуля прамовіла: — Канешне ж, сябруе. Усё жывое цягнецца да сонца. Няпроста, нялёгка, але цягнецца. На тое ж яно і сонца... Мая ліпіна сябруе з сонцам. Сябруе... А блізкая галінарука такая моцная, трывалая. Адштурхнуцца. Паверыць. Адштурхнуцца. Гуталка ідзе ўверх. Гуталка ідзе ўніз. Уверх. Уніз. Бліжэй неба. Далей неба. Бліжэй сонца. Далей сонца. Высокая зямля. Нізкая зямля. Толькі ліпіна застаецца стаяць, як раней, моцна, трывала. Абдымаецца з сонцам... Так радасна гутацца, калі ліпіна абдымаецца з сонцам... Я хутка ўпадабала змайстраваную бацькам гуталку. Можна ж не толькі гутацца ўволю, а і проста сядзець, прытуліўпіыся спінай да такога нагрэтага сонцам ствала, што адразу рабілася цёпла. Глядзець на высокія галіны, што сплятаюцца ў адзіны свет, удаюць мройлівыя малюнкі. Прашумеў-праляцеў у вершаліне вецер, і пабачылася тады, піто ўзіраецца долу нехта цікаўны, вялізны, крыху страшны... Хутка знікае ў густой кроне з новым нябачным подыхам. Чаго ж... Зноў трывожыць моцныя галіны прагны вецер. Пакажыся ж, пакажыся зноў. З’яўляецца нехта яшчэ, гэтым разам падобны да птушкі, дзіўнай, нябачанай раней. I тая хутка знікае. Куды ж паляцела?.. Толькі зноў уздыхае вецер, нібы жаліцца, што цяжка калыхаць такое ўпартае вецце. А мая гуталка з ніжняй галіны дык нават і не скранецца. Знікаюць ды зноў з’яўляюцца казачныя праявы. Збягаюць некуды без следу. Ды застаюцца думкі пра іх. Няўжо на такіх дужых галінах ніхто не жыве? He можа такога быць. Хаваецца днём у густым лісці, каб не ўбачылі яго. А ноччу, калі ўсе спяць, скача з галіны на галіну... А мо і здолее спусціцца на зямлю? Верыцца і не верыцца. Але ж страшна... — Хто жыве на нашай ліпіне? — пыталася ва ўсіх, як не надакучыла. — Жывуць на ліпіне пчолы, бо ў іх там дупло. Ты ж ведаеш, — чула звыклы адказ. — Птушкі ўюць гняздзечкі. Розная драбяза. Ты ж бачыла, — казалі мне зноў. — А яшчэ хто? — Ды ніхто... Быць такога не можа. Хто ж тады ўвесь час на мяне паглядае з высокіх галін?.. Але пра такія цуды і расказаць нельга... Як і спыніць няпростыя роспыты. Я ж кожны дзень бачу... — Дык хто ж жыве на нашай ліпіне? — Унучачка, хто ж там можа жыць?.. — Глядзі, — пераконвала я бабулю. — Ты бачыш тое, што на самым версе? He, не бачыш. Значыць, і не бачыш таго, што там нехта хаваецца. — А, хаваецца... Дык, можа, хто і хаваецца. А ліпіна — яго хата. — А ты нікога не бачыла? — He, нікога, — ціха ўсміхнулася бабуля. — Зусім нікога... У “зусім нікога” я не верыла. Можа быць, таму, што глядзела на мяне бабуля з хітрым прышчурам. “Зусім нікога”, a рана-раненька спрытны чорны коцік сядзіць на ніжняй галіне, звесіўшы хвост, і паглядае на мяне разумнымі вачыма. Прыжмурваецца, пацягваецца і лёгка караскаецца ўверх, пакуль не знікае ў густым лісці. Позна вечарам, трэба ж такому здарыцца, зноў пазірае на мяне з ліпіны, па-змоўніцку цепае ды збягае ўніз чорным камячком. Хуценька знікае. — Што, каток махнуў табе лапкай і пабег? — Ага, махнуў лапкай. I пабег. А куды — невядома. Назаўтра доўга сяджу пад ліпінай. Ужо гуталася-загуталася, вочы прагледзела, а катка ўсё не відно. — Дзе ж наш коцік падзеўся? — Ды дзе ж яму быць. Папіў раненька малака ды пабег сабе... — А куды? — Ды хто ж яго ведае... Можа, што сядзіць на ліпіне і смяецца, як ты яго шукаеш... — Сядзіць на ліпіне і смяецца... Вось так і ведала. Так жа і ёсць. Кот меў прозвішча Вугалёк ды быў хітрэнны-хітрэнны. Зыркае ды сам сабе ў вусы ўсміхаецца. Гэта, пэўна, ужо марыць, як са стала што сцягнуць. Мышэй Вугалёк лавіць і не думаў. — Ідзі хоць мышыну злаві, лайдачына, — казалі ўсе Вугальку, калі той цёрся ля ног і прасіў малака. Пачуўшы пра сябе такое, Вугалёк з пачуццём уласнай годнасці пакрыўджана адыходзіў і знікаў на якую хвіліну. Абыходзіў раз-другі па хаце. А пасля зноў з’яўляўся, патрабавальна мяўкаў, нібы казаў: “Што, не бачыце? Усё спакойна ў маім валадарстве, мышэй няма. Дык наліце ж мне малака”. — Што тут паробіш... Уліце яму малака, — звычайна казала бабуля. I вось гэты манюка Вугалёк не толькі не ловіць мышэй, але і жыве на ліпіне. Хаваецца ад усіх, тоіцца... — Бабуля, а што, Вугалёк ніводнай мышыны не злавіў? — А чорт яму дай мышэй лавіць... Значыць, ніводнай мышыны не злавіў. А бабуля яшчэ дадае: — Усе каты як каты, а наш жа толькі б на ліпіне сядзеў. Так я і ведала. He такі кот, як усе. He ловіць мышэй, сядзіць на ліпіне. Сядзіць сабе ды штосьці варожыць сваім вурканнем... — Ты, Вугалёк, манюка, — казала я кату, узяўшы яго, нібы за рукі, за пярэднія лапкі. — Што на ліпіне робіш? Прызнайся... Вугалёк па-разумнаму цепаў вачыма, незадаволена вадзіў пушыстым хвастом, але нічога мне не адказваў. He іначай як таіўся. Пагушкваючыся на сваёй улюбёнай гуталцы, я доўга разважала, што ж дзеецца на нашай ліпіне. Ляціць уверх гуталка, і адкрываецца на імгненне жаўтлявая стужка дарогі, што збягае ў блізкую зацень дрэў. I думаецца тады, што вось бы даляцець да самых верхніх галін... 3 іх глянуць на пагоркі за нашай хатай, вакольныя сады, блізкі поплаў з густым балотным хмызняком. Дык, можа, і Вугалёк на ліпіну лезе, каб на гэта любавацца? Шанцуе ж яму, спрытнаму... А можа... Жыве на нашай ліпіне Ліпнік. Бачыць яго не бачыла, але што яго не можа не быць, здагадвалася. I вось чаму... У тым, што ў сажалцы, якая за поплавам, жыве нейкае зялёнае страшыдла, празванае Жабінам, ніхто не сумняваўся. 3 сажалкі цягалі ваду паліваць грады. Каб набраць вады, трэба было ісці па вытаптанай сцежцы — пругкай, як гумавы мячык, чорнай зямлі. На самой сажалцы ляжалі кладкі. Ступаючы адной нагой на кладку, нехта з дарослых нахіляўся і ўмомант чэрпаў вядро вады. Ведама ж, і мне так хацелася. — Бабуля, дай і мне вядро. Буду ваду насіць... — Дзетка, кладка дужа слізкая. Баюся, уляціш у сажалку... — He, не ўлячу. Дай вядро... — Хай сабе, — урэшце сказала бабуля. — Чэрпай. Бачыш, якая вада зялёная? Вада сапраўды ўдавалася зялёнай ад усюдыіснай дробненькай раскі. — Бачу. I што? — Дык гэта ж сквапны Жабін сваю ваду пазеляніў. — Навошта? -А каб не бралі. Сядзіць у сажалцы ды цікуе, каго б схапіць. Хто па ваду прыйдзе... — Жабін? А які той Жабін? — Зялёны. Страшны... — Дык ты ж заўсёды з гэтай сажалкі ваду носіш. Чаму цябе Жабін не хапае? — Бо ж я старая. А ён маленькіх цікуе... Жабін. Зялёны. Страшны. Падыходзіць да сажалкі я доўга яшчэ баялася. Хаваецца Жабін недзе ў ціне ды толькі таго і чакае, каб хто з малых над вадой схіліўся. He заўважыць яго таму, што выглядае, як сапраўдная жаба. Вунь іх на поплаве колькі!.. Вось чаму я была пэўная ў тым, што Жабін ёсць. Але калі ёсць Жабін, чаму ж не быць і Ліпніку? Сядзіць сабе пад самай верхавінай ці акурат там, дзе пчалінае жытло, ласуецца мядком ды цікуе, хто і дзе ходзіць, хто і што робіць... А поначы скача сабе ў галінах, весяліцца. Вось чаму ліпіна тады шуміць трывожна-трывожна, ціха-ціха... — Бабуля, а Ліпнік ёсць? — Які ж Ліпнік? — Жабін ёсць. Сядзіць у сажалцы. Так? — Так. — А Ліпнік — на ліпіне. — A то, можа, і так... Удзень схаваецца, каб не ўбачылі, a ноччу пасылае табе салодкія сны... — Ліпнік? Сны? Як гэта? — A то як жа ты думала... Чула, як ноччу ліпіна шуміць? Сонна, ціха, бы калыханку спявае. Гэта Ліпнік сон на ўсіх насылае, каб адпачылі ўдосталь... Канешне ж, Ліпнік насылае сон... Вось чаму так спеўна шуміць ноччу ліпіна. He так, як днём, калі на вуліцы многа іншых гукаў-зыкаў. Шэпча так пранікліва-цягуча, нібы сама сонная мроя. Там, у сне, можна разам з Вугальком залезці на ліпіну, залезці высока-высока, акурат туды, дзе пчаліная хаткадупло. Там сустрэне цябе жоўценькі, як ліпавы цвет, рухавы і цікаўны Ліпнік. Спытаецца, куды хочаш паляцець у сне, што хочаш пабачыць... А што тут думаць, хачу пабачыць казку. “Ну, казку дык казку, — паважна мовіць у адказ Ліпнік. — Казак у мяне ой як многа”. Заварушыць галінамі ліпіна і ўспомніць казку... Я доўга верыла ў тое, што ліпіна нашэптвае мне казкі. Гэта з яе задумлівым пошумам бачыла ў сне, як вандруюць па свеце, шукаючы свайго шчасця, тры родныя браты. Мабыць, пад навальнічную ноч, калі як быццам грымела ў самай ліпавай верхавіне, біўся на калінавым мосце з цудам-юдам нехта, адзін, і прыгожы, і добры. Чамусьці заўсёды думалася, што з ліпавай галіны ўпадзе чарадзейны сіні клубочак. I пакоціцца, ведучы тонкай нітачкай да сяброўства і згоды. Да ўсяго, пра што марыла ты сама, высокая цяністая ліпіна. Ты ж так доўга расла, ты ж столькі бачыла на белым свеце... Ведала казкі пра смелых асілкаў і волатаў, пра добрага Бусліча, пра верную Вужыную каралеўну. ГІра чарадзея-неўра, які вандруе па зямлі, шукаючы свой род. Можа, і не проста казкі. Тое, што бачыла-чула, пакуль стала такой. Аж пад хмары... Адно мне самой спатрэбілася вырасці, каб гэта зразумець. Я не аднойчы спрабавала даведацца, хто цябе пасадзіў, ужо ў свядомым узросце. He даведалася. Хтосьці хацеў ладу ды спакою, хацеў чуць твой гаманлівы шэпт і думаць мудрыя думы. I ведаў, што гэта значыць... He стала ўжо той, якая найлепей спазнала тваю жыццядайную сілу, адкрывала мне свет дабрыні. Бабулі... У мяне яе імя. Ты па-ранейшаму шуміш, такая ж велічна-высокая, такая ж дзівосная, як у маім дзяцінстве. Даўно ўжо няма на тваёй галіне маёй гуталкі. He цепае хітрымі вачыма, не хаваецца ў густой зялёнай лістоце спрытны Вугалёк. Дапраўды, сябраваў з Ліпнікам... Але для цябе не мінулася нічога. Як і раней, не баішся вятроў, стаіш пад навальніцамі. Што яны табе? А мне ўсё болей хочацца дазнацца пра тое, што ты пабачыла за свой век, пачуць тое, што давялося табе ўведаць. Ты пра гэта і кажаш сваім цягучым, як дождж асмужанай раніцай, спеўным пошумам. Шкада, так шкада, бо не магу я цябе зразумець. Але часам мне здаецца, што і ў мае, ужо дарослыя, сны прыходзіць твая памяць. Гэта здараецца, калі раптам, зусім нечакана, нібы зноў я першы раз на тваёй гуталцы, адкрываю новы далягляд. I тады, калі дзіўлюся, як не бачыла, бо не разумела, успамінаю пра цябе. Шмат гадоў тваёй мудрасці. А я да гэтага часу люблю арэлі... Сузірала цябе восеньскую, калі паланіла ты гурбамі лісця ўвесь свет, як наш двор. Любавалася табой зімоваю, калі спавівалася ты снежна-сінімі завеямі. Слухала цябе вясновую, калі ты звінела салаўінымі песнямі аж да неба. Але назаўсёды для мяне ты будзеш летняй, ясна-выразнай у зялёна-шэрых абрысах, спеўнай, шумлівай, радаснай ад цёплых дажджоў. У тваёй густой верхавіне лётае маё шчаслівае дзяцінства. Ты ж бачыла, як я вырасла. Ты бачыла, як вырасла мая мама. Ты бачыла...