Маска Чырвонае Смерці
Эдгар Алан По
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 472с.
Мінск 2011
Цяпер твае я адчуваю чары, Мацнейшыя за веду, што адкрыў Іўдзейскі Цар у Гефсіманскім садзе, I таямніцы, што халдэям зоры Ніколі не здалелі б патлумачыць.
Дзе паў герой — там падаюць калоны. Дзе золатам блішчэў калісь арол, Цяпер кажан вартуе цішу ночы.
Дзе з пасмамі матрон гуляўся вецер, Цяпер дзядоўнік з ветрыкам гуляе. Дзе на стальцы каштоўным уладар Калісь сядзеў, цяпер у ззянні поўні Спяшаецца ў свой мармуровы дом Старая яшчарка развалін даўніх.
Ды пачакайце! Гэтыя аркады, Руіны, спрэс абвітыя плюшчом, Патрэсканыя фрызы і пілястры, Антаблементы,’гэты пыл гадоў
I камяні — усё, што нам пакінуў Няўмольны і ўсёразбуральны час Ад велічнага некалі калоса?
«Не ўсё, — прашэпча рэха, — не, не ўсё! Гучаць адвеку нашыя прароцтвы, I мудрыя пачуюць спеў руін —
Спеў Мемнана, што звернуты да сонца!
Мы валадарым розумамі тых, Што моцныя і целам, і душою. Мы не аслаблі, часу камяні! He ўся растала сіла і раскоша, He ўся вабнота знішчана ў вяках, He ўсе дзівосы, што наўкол лунаюць, He ўсе загадкі, што схаваны ў лёх, He ўсе ўспаміны, што жывуць стагоддзі, Што аплятаюць сцены, быццам строй, I значаць нават болей, чымсьці слава!»
напісана ў 1833
Пераклала Ганна Янкута
Серэнада
Лагодны вечар, прыемны час — Нібы злачынец, сустрэну вас, Бо сон пануе да небакраю, А я да ранку на лютні граю. Заснуў Элізій, аднак узнік На хвалях мора яго двайнік, Сямі Плеядаў у небе ззянне — I сем сясцёр іх у акіяне. Глядзіцца ў мора Эндыміён — Шукае ў хвалях каханне ён. А ў цьмяных логах і на каналах, У жоўтым бляску лістоў апалых Згасае сонца — і спіць у скалах. Нябёсы, мора і ўся зямля Паснулі ціха, і ціха я Табе спяваю — і зор сябрына Цябе вітае, о Адэліна.
Паслухай — песня плыве ўначы. Гучы, о лютня! Мой спеў, гучы! Праз сон, быць можа, кахання словы Табе здадуцца таемнай мовай, Бо гукі лютні, што так пяе, Спрабуюць трапіць у сны твае, Каб, нас сагрэўшы сваім цяплом, Звязаць любові тугім вузлом.
напісанаў 1833
Пераклала Ганна Янкута
Гімн
Улетку, восенню, зімой, Марыя, гімн ты чула мой!
У шчасны час і ў час бяды, — 0 Панна, будзь са мной заўжды!
Калі спакойна беглі дні, Свяціла сонца ў вышыні, Мне ззялі, каб запал не сціх, I ты, й бязмежжа цнот тваіх.
Калі ж сягоння — пыл і тло
Усё, што ёсць і што было, Ратуюць хай ад пустаты Бязмежжа цнот тваіх і ты!
напісанаў 1833
Пераклала Ганна Янкута
Гімн
I ў ноч, і ў раніцы глухія
Ты чула гімн мой, о Марыя!
Прыйдуць хваробы ці спакой — Будзь, Багародзіца, са мной.
Калі ляцяць гадзіны ярка, На небе — ані хмары шпаркай, Душа імкнецца ў барацьбе I да твайго, і да цябе.
Шторм лёсу зруйнаваў, павер, Маё «Былое» і «Цяпер»...
У будучыню — новы крок — Тваё ды ты разгоняць змрок!
напісанаў 1833
Пераклаў Аляксей Арцёмаў
Да Ф(рэнсіс) С(арджэнт) О(сгуд)
Каханай хочаш быць? — Тады
Сваёй дарогі не забудзь, Будзь тою, кім была заўжды, Кім не была — не будзь.
Нястач не будзе ў пахвальбе:
Твае краса і годнасць — Нагода праслаўляць цябе, Любоў жа — неабходнасць.
напісанаў 1833/1845
Пераклала Ганна Янкута
Да Зантэ
Прыўкрасны востраў, падарыла кветка
Табе імя дзівоснае красы.
Як шмат абудзіш ты, былога сведка,
Узгадак пра шчаслівыя часы!
Як шмат разваг пра сонечныя мары!
Як шмат надзей, якія сёння — прах.
Ды прыгажуні больш не цешаць чары:
Яе няма на гэтых берагах!
Яе няма! — гучыць журботна й востра
I ўсё змяняе! Больш няма яе
I памяці няма! Кляну, о востраў,
Расквечаныя берагі твае!
0 гіяцынтава-пурпурны Зантэ!
«Isola d'oro! Fior di Levante!1»
напісанаў 1836
Пераклала Ганна Янкута
Залаты востраў! Кветка Леванта! (іт.).
Цішыня
Бываюць рэчы без увасаблення
3 жыццём падвойным сутнасцяў двайных. Святло і гліна, рэчыва і цені Даюць пачатак існаванню іх.
Дзве Цішыні ёсць — берага і мора, Душы і цела — першая жыве У землях суму, у густой траве, У краі ўзгадак пра былое гора; Яе не бойся. Ёй імя — «Учора». Такая Ціша ўвасабленне мае, I сілам зла не авалодаць ёй.
Калі ж аднойчы лёс жыццё зламае, I стрэнеш эльфа на мяжы пустой (Цень Цішы, што выходзіць у дарогу, Дзе не было людзей), даверся Богу!
напісана 25 снежня 1839
Пераклала Ганна Янкута
Юлалі
Жыў доўгім часам 3 бядой сам-насам — I ў сэрцы боль нясцерпны панаваў Пакуль красуню Юлалі нявестай не назваў, Усмешлівую Юлалі сваёй я не назваў.
Блішчэць ярчэй Сярод начэй Яе вачам, чым зорцы ў цішы стылай. I месяца ззянне, Туманнае ўбранне — Пурпура, пярліны, бялілы — He ззяюць так ярка, як кудзеркі Юлалі мілай, Зблякаюць ад золата локанаў Юлалі мілай.
Няма больш болю, Тугі, нядолі: Пад сілу ўсё вачам яе іскрыстым. I дзень пры дні Нібы ў агні Астарта ў небе чыстым, Бо Юлалі ў яго глядзіць паглядам прамяністым, Бо Юлалі яго асвеціць позіркам празрыстым.
напісана ў люты.м 1843
Перак/іала Ганна Янкута
/Іінор
0 смерці сон! Спрадвечны кон б'е чашу залатую!
Хай звоніць звон! Да Стыкса ён вядзе душу святую!
0, Гай дэ Вэр, у смерць павер! Быць ropy з гэтых пор! Тужы цяпер, о кавалер: сышла твая Лінор!
Мы заспяваем за спачын, абрад мы справім свой — Сышла найлепшая з жанчын, памерла маладой.
Быў двойчы жорсткі смерці чын — спачыла маладой.
«Няшчасныя! не дух жывы — багацце вабіць вас!
На смерць багаславілі вы яе ў журботны час!
Як рэквіем цяпер спяваць, абрад як справіць свой Вам, хто спаганіў сэрцы злом, а языкі — маной, Вам, хто наблізіў смерць яе, нявіннай, маладой?»
Peccavimus1, ды плач суціш, хай нашыя псальмы Да Госпада імкнуць — яе не патрывожым мы. Пайшла ад насянаўсвой час, ды шчасця ёй стае, А ты — яе жаніх — як мніх, маліся за яе.
Яна ўжо прах, і ў сэрцы жах і горыч ты адчуў: Жыццё не згасла ў валасах, ды згасла ўжо ўваччу, Жыццё шчэ ззяе ў валасах, ды смерць жыве ўваччу.
«0, прэч! Святло ў душы, і тло — гук вашых галасоў! Пяю з анёлам вам на злосць пэан былых часоў!
Хай сціхне звон! Бо наўздагон яе святой душы Імчыць напеў — і ён заспеў каханую ў цішы. Туды, найдалей ад бяды, ад д'яблавых пагроз Ляці — і ўвойдзеш у палац Уладара нябёс, Адрынь адчай — бо прыме ў рай цябе Ўладар нябес!»
напісана ў лютым 1843
Пераклала Ганна Янкута
1 Мы памыліліся (лац.).
Крумкач
Неяк змрочным часам ночы, калі я заплюшчыў вочы, Разбіраючы прарочы сэнс старых пажоўклых кніг, Раптам стук пачуў праз стому, ціхі стук у дзверы дому, Быццам нехта невядомы прыпыніўся каля іх.
«Гэта нейкі госць, — я мовіў — прыпыніўся каля іх, Там, каля дзвярэй маіх».
Быў, я помню, снежань слотны, у каміне неахвотна Гаснуў жар, і цень дрымотны варушыўся ў зборках штор.
I чакаў я час світання, як збавення, бо чытанне
He прынесла мне адхлання ў смутку вечным па Лінор, Па святой, якой анёлы кажуць там цяпер «Лінор», — Безыменнай тут з тых пор.
Неакрэслены, трывожны шолах штор, іх зморшчкі кожнай, Нейкім жахам прыварожным да сябе прыкуў мой слых, I стаяў я, спалатнелы, паўтараючы нясмела:
«Гэта нейкі госць спазнелы там, каля дзвярэй маіх, Гэта нейкі госць спазнелы прыпыніўся каля іх, Там, каля дзвярэй маіх».
I сябе пераканаўшы, што там госць, і страх суняўшы, «Сэр, — я мовіў, — або лэдзі, выбачайце, што на міг Я заснуў і вас, як брата, не пусціў адразу ў хату, Дый пастукаліся надта ціха вы ў дзвярох маіх», — Дзверы я штурхнуў... нікога, толькі цемра каля іх, Там, каля дзвярэй маіх.
Я ўзіраўся ў прадчуванні немажлівага спаткання У ахутаны маўчаннем і цямрэчаю прастор, Ды пачуўу непрабуднай цішы толькі водгук скрутны, Толькі водгук ледзьве чутны слова ціхага «Лінор?» — Гэта я шапнуў, і цемра прашаптала мне: «Лінор?», Прашаптала, як дакор.
I, гаруючы ад страты, я вярнуўся ў жальбе ў хату, Як знячэўку стук зацяты зноў пачуўся і аціх.
«Так, — я мовіў — мне не сніцца: стукнуў нехта ў аканіцу, Трэба вызнаць таямніцу незвычайных стукаў тых. Гэта вецер — вось разгадка таямнічых стукаўтых, Вецер ля вакон маіх».
Ды калі акно шырока разнасцежыў я — са змроку У пакой крумкач звячэлы, быццам прывід дзён сівых, Увайшоў хадою цвёрдай і пратупаў з пыхай лорда Ля мяне ў паставе гордай проста да дзвярэй маіх, I на бюст Палады ўзбіўся там, каля дзвярэй маіх, Сеў панура і заціх.
Чапурыстасць і паважнасць чорнай птушкі нехлямяжнай Змусілі мяне ўсміхнуцца цераз сум: «Хоць і абдзёр
У сутычцы нейкі вораг на тваёй макушцы пёры, Ты не страціў смелы нораў, змрочны дух начных пячор, Як Плутон цябе мянуе ў нетрах тых начных пячор?» Крук пракрумкаў: «Nevermore!»
Хоць адказ начнога птаха на душу мне ўпаў, як плаха, Быў бы дзень — не меў бы страху, а цяпер — які выбор, Калі ноч і бездарожжа, калі, быццам дух варожы, Уваходзіць крук нягожы і сядае насупор
На скульптурны ўзгруд Палады, над дзвярыма, насупор, Крук з мянушкай Nevermore.
А тым часам крук пануры знерухомеў на скульптуры, Бы душу ўсю ўклаў у слова страшнае, як прыгавор. «Як сябры мае, — ледзь чутна я шапнуў, — крумкач прыблудны
Знікне заўтра ў каламутным цемрыве начных пячор, Як мае надзеі, знікне ў цемрыве начных пячор».
Крук пракрумкаў: «Nevermore!»
Напалоханы адказам, я ачуўся не адразу
I прамовіў: «Несумненна, слова гэтае — паўтор Скаргі нейкага нябогі, што пад гнётам лёсу злога Праз усю сваю дарогу паўтараў, нібы дакор, На хаўтурах мар, да скону паўтараў нібы дакор, Толькі слова «nevermore».
Так разважыўшы, з усмешкай я на крэсла сеў без спешкі Тварам да жудлівай птушкі, спінаю да цьмяных штор, На падушку сеў у крэсла і задумаўся над сэнсам Слова, што прынёс злавесны, змрочны дух начных пячор. Што паведаміць хацеў мне змрочны дух начных пячор Гэтым словам «nevermore»?
Так раздумваў я ў маўчанні над прароцтвам незвычайным Птаха, што паглядам жорсткім на мяне глядзеў ва ўпор.
У святле сядзеў няісным каганца і ненаўмысна На падушку прыхіліўся — так мяне адолеў змор. Ах, ніколі на падушку не прыхіліцца Лінор Ля мяне, о nevermore!
I здалося, пасмы дыму паплылі перад вачыма
I за спінай серафімы павыходзілі з-за штор.
«Хлус! ■— я ўсклікнуў. — Без сумнення,
дзіўнае тваё з’яўленне — Боскі знак майго збавення ад жалобы па Лінор!
Дай мне зелля, каб забыцца, каб не помніць пра Лінор!» Крук пракрумкаў: «Nevermore!»
«0 вястун, — я ўсклікнуў, — птушка проста ты ці д'яблаў служка!
Хай прыслаў цябе нячысты, хай прынёс цябе віхор У бязрадны мой закутак, дзе пануе вечны смутак, Ці пазбаўлюся пакутаў я ля Галаадскіх гор?