Мова
Віктар Марціновіч
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 272с.
Мінск 2021
Час ад часу да мяне грукаўся грузін Вано таксама пагарэлец, на дзяржаўным утрыманні. Разам з ім мы гулялі ў даміно. У яго ў пажары загінуў малалетні сын. Жанчына, якая нарадзіла хлопчыка, цяпер добра зарабляла і таму магла сабе дазволіць сустракацца з маладзейшымі за Вано мужчынамі. Яна заваблівала іх грашыма.
«Скажы, друг Сяргей, чаму нашае жыццё такая срака? пытаўся час ад часу ў мяне Вано. Прычым пытаўся і калі саступаў мне перамогу, і калі перамагаў у даміно сам. Чаму нашыя жанчыны болей не з намі? Чаму ніхто нікому не патрэбны? Чаму ніхто не цікавіцца, які ты чалавек? А выключна ці ёсць у цябе грошы? Чаму так, друг Сяргей? Калі гэта адбылося? Калі мы прайгралі?»
Я маўкліва паціскаў плячыма. Я не ведаў, што адказаць. Я ж казаў я не філосаф. Я наогул не вельмі разумны, і вы гэта бачыце.
ЧАСТКА ТРЭЦЯЯ
ДЖАНКІ
Чаму моўны наркатрафік захапілі кітайцы? Таму, што мы, рускія, выявіліся too lazy*. Цыганы ж не былі прыдатныя для арганізацыі сістэмы вырабу, кантрабанды, продажу. Адзінае, на чым яны анталагічна здольныя грэцца, гэта дробныя махінацыі, гандлёвыя накруткі, разбадзяжаны стаф. Іх існаванне ў індустрыі тлумачылася тым простым фактам, што кітайцы на Ангарскую совацца грэбавалі. He баяліся бо яны наогул няшмат чаго баяцца з рэчаў, бачных у гэтым свеце вачыма, а менавіта грэбавалі.
У джанкі ёсць тры стадыі даросласці:
1) купляе ў цыганоў,
2) купляе ў кітайцаў,
3) заводзіць уласнага дылера.
Першае нятанна і небяспечна, другое танна і небяспечна, трэцяе танна і бяспечна, бо ўсе дылеры працуюць з закрытым колам кліентаў. Трапіць у такі un petit comite** звонку амаль немагчыма, і менавіта гэтым гарантуецца шчаслівае і бесклапотнае, бы занятак герояў хэнтай***, існаванне схемы.
Пасля выпадку з пацанчыкам, які прадаў мне палены скрутак, і мянтом, які мяне за гэты скрутак спрабаваў прыпалохаць, я перастаў шукаць праз аб’явы. Ніякіх зносінаў з цыганамі мець больш не хацелася насёрбаўся. Так я апынуўся сярод дэкадэнтаў, якія стала затаварваюцца ў кітайскім квартале. Звычайна я сядаў у харчэўні Мо Яня ў той частцы Чайна-таўна, што месцілася ў Старым горадзе,
* Занадта лянівыя (анг.).
** Кола «сваіх» (фр.).
*** Хэнтай парнаграфічнае анімэ.
замаўляў сабе курыцу ганбаа з кісла-салодкай поліўкай і праглынаў яе, а потым хрумстаў салёны арахіс, які мне, як сталаму кліенту, Янь заўсёды ставіў gratis*. За гэты час па кітайскім асяродку, у якім мяне ўжо добра ведалі, іірабягала пагалосачка, што прыйшоў той самы лаавай, які амаль ніколі не таргуецца. Я адкалупваў відэльцам кавалачкі смажанага ў цесце марозіва і з асалодай назіраў праз шкло мітусню адразу некалькіх барыгаў за вокпамі. У памяшканне кавярні ім заходзіць забаранялі нейкія іх унутрыкітайскія паняцці, але, як толькі я сам выходзіў на двор, яны абступалі мяне і настырна зазіралі ў вочы.
Я набываў эксклюзіўны, выключнай якасці, дзвіж за 5070 юаняў і выходзіў даўбіцца ў горад. 3 гадамі сталага ўжывання я зразумеў, што парк далёка не самае лепшае месца для знаёмства з мовай. Па-першае, ёсць верагоднасць выпадкова запаліцца. Які-пебудзь гіперправілыіы менеджар, які харчуецца абястлушчанымі ёгуртамі і акурат займаецца ёгай непадалёк ад тваёй лаўкі, можа прыкмеціць абуральнае відовішча спажывання наркотыкаў і выклікаць «сабак».
Па-другое, надвор’е. Дождж, снег ці пякельная спёка іншага ў нашай Рашы не бывае. Непрыемна тырчэць, тым часам як твас плечы павольна ператвараюцца ў снежны сумёт, а твая прастата у халадзец, God forbid**!
3 часам я зразумеў, што найлепшае месца для пракачкі ўласнай свядомасці кавярні. Чаму кавярні лепшыя за парк?
Па-першае, чалавек з паперкай у парку гарантаваны тарчок. Чалавек з паперкай у кавярні звычайны consumer, што вывучае чарговую ўлётку аб зніжках ці распродажы.
Па-другое, у свядомасці цёмнай быдлабольшасці наркот гэта змарнелы шчаціністы беспрацоўны, які жабруе, каб набыць сабе дрэні. Цёмная быдлаболыйасць не разумее, што значная доля знаёмых ім амбіцыёзных ягіі свідруюць сабе мазгі звыш’якасным моўным першаком, каб астудзіцца
* Бясплатна (з лац.).
** Барані божа (анг.).
пасля офісных стрэсаў. Што сучасны джанкі гэта чалавек у гарнітуры «Brioni» ды гальштуку за паўтары тоны.
Трэцяя прычына: афіцыянты. Адзіны, хто можа вольна хадзіць паміж столікамі, зазіраць у тое, што ляжыць у вас побач з кубкам амерыкана, гэта афіцыянты. Але яны знаходзяцца з кліснтамі ў тонкай псіхалагічнай сувязі, імя якой tips, ці, калі хочаце, «чаявыя». Пакіньце хлопчыку ці дзяўчынцы, якая заўважыла, што вы груба парушаеце законапарадак, не 10% чаявых, a 50%, і вы пабачыце ў адказ усмешку саўдзельніка. Яны ніколі вас не здадуць. Яны адчуюць сябе флібусцьерамі, а вас прымуць за свайго KaniTana, якому не шкада залатога піястра для вернай каманды.
I пад «кавярняй» я, натуральна, маю на ўвазе нашу рускую кавярню, якая знаходзіцца на дыстанцыі не менш за кіламетр ад «Шанхая». Бо калі вы надумаеце даўбануцца ў кітайскай кавярні, яны вас там раздзенуць, як Атэла Дэздэмону. «Лас-Вегас любіць п’яных лёгкая спажыва»*.
Так паступова я зрабіўся заўсёднікам і Чайна-таўна, і кавярняў вакол яго. Час ад часу я завітваў туды падчас абедзеннага перапынку і вяртаўся на працу, яшчэ не да канца пракумарыўшыся. Тады крэатывіць было асабліва лёгка. Ідэі прыходзілі без высілкаў, чаго не скажаш пра камунікацыю з людзьмі, сярод якіх я атрымаў рэпутацыю эксцэнтрыка і арыгінала (нядобразычліўцы казалі фрыка). Я тады ішачыў у вялікай рэкламнай агенцыі. Прадукты маёй ухезанай свядомасці звальваліся на вас па Net-візары з рэгулярнасцю бамбавання Мілошавічам амерыканцаў у дваццатым стагоддзі**. Гэта, дарэчы, было маё апошняе сталае месца працы.
Дык вось, гэта здарылася, калі аднойчы, грукнуўшыся да Мо Яня, я заўважыў вялікі свірнавы замок на дзвярах і некалькі іерогліфаў крэйдай.
Мо захварэў. У яго вушы, падказаў мне чалавек, што побач з кавярняй гандляваў сушанымі кажанамі, мал-
* Цытата з кнігі Хантэра Томпсана, «Fear and Loathing in Las Vegas», a таксама аднайменпага фільма.
** Сербія не бамбіла ЗША ў часы Мілошавіча.
пінымі зубамі і іншымі рэчамі, якія вельмі патрэбпыя, калі ты ведаеш, на што яны патрэбныя.
Гэта разбурыла маю ўжо напрацаваную схему адносінаў з гандлярамі. Дылера трэба было шукаць самастойна, а я ўжо нават забыўся, як гэта робіцца. Я прабадзяўся па мастках, лесвіцах і прыхаваных дварах «Шанхая», але выгляд у мяпе быў такі маркотны, што ніхто не ўспрымаў мяне як спажыўца мовы. Цень бацькі Гамлета, прывід сабакі Баскервіляў, подых навальніцы, знак бяды.
Ужо па зваротнай дарозе, на самым выхадзе з кітайскага квартала, ля крамы «Рамонак», я пабачыў патрэбны мне ўчэпісты позірк. Чалавек быў болей падобны да калмыка, чым да кітайца. У выразе твару нейкая ўпартасць, у рысах татарская круглявасць, не ўласцівая тым выхадцам з Кітая, якія аселі ў Мінску. Але я не звярнуў увагі на гэтую дробязь. Хоць, відавочна, варта было б. Бо яўна акурат з гэтага выпадку яны мяне і паставілі на выпас.
Дык вось, на звычайнае пытанне «колькі?» ён адказаў не «сто» і не «семдзесят», a раптам «трыццаць пяць». Я здзівіўся і перапытаў. Ён пацвердзіў: трыццаць пяць. Я ўдакладніў: чаму так танна? Бо звычайна таргуюцца са ста да пяцідзесяці, а тут раптам трыццаць пяць. I вось тут мне б насцярожыцца. Бо калі чалавек проста гандлюе мовай, а не працуе яшчэ на тых, хто з мовай вядзе непрымірэнчую барацьбу, дык у яго такое пытанпе кліента мусіць выклікаць усмешку. Чаму танна? Бяры і не выёжвайся! Але гэты захаваў чыгунна-сур’ёзны выраз на твары, нібы статуя Маа Цзэдуна ля Дома ўрада на плошчы Залежнасці. Дзіўна, дзіўна.
Я працягнуў яму банкноту на пяцьдзясят юаняў, ён даў мне рэшту дзесяць і пяць. He, ну нельга сказаць, што я зусім не застрамаўся. Нешта ўсё ж мяне ў ім насцярожыла. Нейкі ён быў слізкі. Перад тым, як сесці спажываць, я даў кругаля пешшу па горадзе прайшоў кіламетраў дзесяць ці нават болей. Трымаў скрутак з мовай у руцэ па-за кішэняй, каб у выпадку, калі заўважу хвост з двух індыкоў у бліскучых, як соплі, гарнітурах, скінуць стаф у Свісла[і або яшчэ куды. Але нікога не было, як я ні ўключаў Штырліца.
Таму я забурыўся ў адну са сваіх правераных кавярняў, замовіў глясэ, яблычны скрамбл і падрыхтаваўся да вандроўкі ва ўтульны свет неспасцігальнага. Я не баяўся завіснуць тут на суткі, бо з часам мова пачала торкаць слабей. За гады спажывання я пабачыў значную колькасць слоў, якія сустракаліся ў тэкстах. Цяпер для дасягнення былога паморкавага эфекту мне трэба было набываць два ці тры скруткі, у якіх па сукупнасці яшчэ можна было натыкнуцца на незнаёмае слоўка, выраз, псіхадэлічны сінтаксічны зварот. Але я не хацеў павялічваць дозы. Бо гэта і ёсць наркаманія, а я не тарчок. Я ўсяго толькі індывід, адкрыты для эксперыментаў над уласным кагнітыўным апаратам.
Як звычайна ў такіх выпадках, я папрасіў афіцыянтку разлічыць мяне адразу. Па-першае, каб яна не парылася, што ў яе нс закрыты рахунак, а кліент відавочна падвіс і сядзіць за адным напоем і дэсертам гадзіну ці дзве. Па-другое, каб памерам чаявых адразу паказаць, што чалавек я вельмі варты сімпатыі.
Дзяўчына, падобная да добра дагледжанай мышкі, прынесла bill: глясэ і скрамбл каштавалі шэсць юаняў. Я працягнуў дзесяць і вельмі значэнна сказаў ёй: «Рэшты не трэба». У гэтай сітуацыі галоўнае інтанацыя. Можна пакінуць сто юаняў чаявых, але выклікаць у таго, каму ты падарыў грошы, шчырую непрыязь, добра палітую класавай варожасцю. Гэтая варожасць за той час, пакуль з партрэтаў Карла Маркса ў Мінску аблупілася фарба, зусім не зменшылася, бо эксплуатацыя з той пары толькі ўзмацнілася. Галоўнас адрозненне кітайскага кантынентальнага марксізму ад еўрапейскага марксізму-light палягае ў тым, што ў Кітаі афіцыянта, які дрэнна абслужыў кліента, каторы кажа пра сацыяльную роўнасць з трыбун, гістарычна прынята біць палкамі па пятках.
Такім чынам, ніякага гусарства мы не ў Парыжы, захопленым рускім войскам дзевятнаццатага стагоддзя. Ніякіх падкацікаў, калі афіцыянт асоба таго полу, да якога ты маеш сэксуальны інтарэс. Па калене гладзіць можна і варта таго чалавека, якога ты запрасіў у рэстаран, а не таго, каму
ты пакідаеш чаявыя. Гэта не пытанне маралі, бо ў мараль я не всру. Гэта пытанне густу. Чапляцца да афіцыянтак тое самае, што спаць з пакаёўкамі. Сапраўдны джэнтэльмен заўсёды знойдзе грошы на прастытутку.
КНІГІ ОНЛАЙН
