КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— I без рук занятак знойдзецца ў савецкіх органах. — Усё. Можаце ісці. He сумняваюся, што мы хутка ўбачымся,— сказаў на развітанне малады.— 1 клікніце там наступнага. — Я на хвілінку.— Доктар, зашпільваючы гузікі халата, таксама выйшаў следам за Трухановічам на калідор. — Наступны,— кінуў ён чырвонаармейцам, якіх ужо з дзесятак сабралася перад кабінетам. Шум, гам, смех сціхлі адразу.— Што ж вы так,— дакорліва, нават жаласліва ўпікнуў ён Трухановіча. — А вы што? — груба адказаў Трухановіч. 3 Партной яшчэ пытаў штосьці. Але Трухановіч не звяртаў на яго ўвагі, вочы яго шукалі... I знайшлі. Яна стаяла ў кутку каля грубкі, у акружэнні шэрых гімнасцёрак. Чырвонаармейцы, відаць, чапляліся да яе і жартавалі з ёю. Яна таксама ўбачыла Трухановіча і аж памкнулася яму насустрач, нібы прасіла ад яго абароны. Чырвонаармейцы прыціхлі, расступіліся, даючы яму дарогу. Нехта прысвіснуў толькі, маўляў, дурным шанцуе. — Свёкар там, на дварэ, з канём.— Яна стаяла перад ім, ростам амаль роўная з ім, і глядзела яму проста ў вочы. Голас у яе быў прыемны, толькі нейкі няроўны, нібы зараз бегла яна і задыхалася. Раптоўная радасць ахапіла яго. Нарэшце Бог злітасцівіўся над ім, паслаўшы яму гэтую родную душу з невядома якога свету... — Хадзем? — прапанавала яна і рушыла па калідоры, азіраючыся. — Пачакай. Я спытаць толькі хачу.— Трухановіч паглядзеў на Партнога, які таптаўся побач. Той зразумеў адразу: — Дык я на двор... Нарэшце яны засталіся адны. У Трухановіча была ўсяго якая хвілька часу. Ён баяўся, каб дзяўчына не спалохалася гэтай самасці, усё ж ён «ненармальны», «кантужаны», і не пайшла, таму гаварыў хутка: — Скажы толькі, цябе не Нэлі... я хацеў спытаць, як цябе завуць? — Ты і праўда не помніш? — Дарэмна ён баяўся, у яе голасе не спалох быў, а толькі нейкая дзіцячая цікаўнасць.— Нічога-нічагусенькі? — Так, трохі,— схлусіў ён. —I як мы з табою гулялі — таксама? Я ж — Наста! Ну? Успомніў? — Наста,— паўтарыў ён.— Таксама на эн... Дык мы гулялі з табою? Пастой! — Яму прыгадаўся нядаўні кансіліумэкзамен.— Ты — тая самая жонка майго нібыта старэйшага брата? Які ў камбедзе? — Ну,— вось тут яна ўжо спахмурнела, нібы якую непрыемнасць пачуўшы.— Трэба йсці. Хадзем! Чакаюць там, свёкар чакае... Свёкар на двары каля воза размаўляў з доктарам. Доктару было холадна, ён і нагамі перабіраў, і плячыма пацепваў, і каўнерык халата на шыі сцягваў, а адказваючы дзядзьку, не на яго пазіраў, а на клункі на возе. Дзядзька ўсё дапытваўся: «Дык а ці палепшала сыну хоць трохі?». He даходзіла да яго: як жа так, вучоныя дактары, ваенны шпіталь, і лекі, і інструменты, і дагляд, а не змаглі чалавека да ладу давесці. — Хіба ён адзін тут такі? Людзей многа ж ляжыць, уга колькі... — Вось і яно, што адзін,-— адказваў Партной, цярплівасцю заслугоўваючы хабар.— He, кантужаных, канечне, многа. Але з вашым сынам надзвычай рэдкі выпадак... Яму здаецца, што ён жыў не раней, а пазней... Прынамсі, мне ён так расказваў... У каторы раз слухаючы гэта, дзядзька тым не менш нічога не разумеў. Толькі ўздыхаў цяжка і гаварыў — заўсёды адно й тое ж, з пакорлівай інтанацыяй: «Вось пакараў Бог за нешта...» I цяпер зноў сказаў: — За што караеш...Усё было як у людзей, здаецца... — Але праходзіць! Намнога лепш ужо. — А нас не ўспомніў? — спытаўся дзядзька з надзеяй. — He. Тады дзядзька азірнуўся, як бы саромеючыся чаго ці баючыся, што іх могуць падслухаць. Спытаў напаўголаса: — А ён не... He зробіць над сабой чаго? Сярод людзей жа будзе жыць... He страшна з ім? — Ну што вы! Ён зусім адэкватны... Спакойны,— паправіўся Партной,— ціхі. Прыдумляе сабе нешта, фантазіруе, дык гэта зусім не страшна. Я б сказаў, нават цікава... Месцамі вельмі цікава! У гэты момант выйшла з барака Наста, за ёю Трухановіч. Спусціліся з ганка, падышлі да воза. — Вы пакрыўдзіліся? — сказаў Партной да Трухановіча.— Я не мог не запрасіць іх, паверце. — Таму што ў вас дзеці? — He зразумеў... — Ну, гэта гаворыцца так. He мог паступіць інакш, бо ў мяне сям’я, дзеці... А што, праваліў вам спектакль? — спытаў Трухановіч. У ім жылі яшчэ горыч, прыкрасць ад таго, што некалі, слабы, змучаны пасля аперацый, напаўзвар’яцелы ад сваёй метамарфозы, ён паверыў гэтаму чалавеку, адкрыўся яму.— А вы нябось на поўным сур’ёзе чакалі, што я пачну байкі баяць вашым гэбэшнікам? Пра Другую сусветную вайну ды пра тое, што вы Гарэцкага неўзабаве расстраляеце, a за кампанію і яшчэ сотні чатыры пісьменнікаў... А можа, пра мінскае метро? Ці пра тое, як вы ўвапрэце свайго Леніна, як мумію, як чучала, як паганскага ідала,— у Маўзалей? Ці пра Сталіна з Хрушчовым? — Цішэй, цішэй, навошта прозвішчы... — Каб вашыя асістэнты давялі мяне пасля да бліжэйшага падвала і там мне кішкі на локаць пачалі матаць? — Цішэй, што вы! Партной аж пасінеў, бедны, і ад холаду, і ад страху. Рукі паціраў, параю дыхаў, але ў шпіталь ісці і не збіраўся. Што да дзядзькі, дык той выслухаў маналог кантужанага сына спакойна, уважліва, з разуменнем; хворы на галаву чалавек і павінен гаварыць абы-што, як жа іначай. — Ну, паехалі памалу... Ідзіце на вуліцу,— загадаў ён Трухановічу з нявесткаю. Вароты былі вузкія, акурат падводзе праехаць, і ён баяўся зачапіцца за шула колам, таму і не хацеў, каб сядалі на воз тут. Ён ужо і за лейцы ўзяўся. А Партной усё чакаў. — Вось жа галава дзіравая... Прыгнечаны сынавай кантузіяй, толькі цяпер успомніў «бацька», што звычайна ж аддзячваюць людзей у такіх выпадках, тым больш такога харошага доктара, які вунь як яшчэ прыгадзіцца можа... Клунак з воза зняў. Партной інстынктыўна пацягнуўся рукою, каб забраць. Але дзядзька не адразу аддаў, а з прадмоваю: — He крыўдуйце, калі мо што не так... Што людзі даюць, тое і мы. Грыбы, уюны, сала трохі, яек... — Усё добра, дзякую, дзякую! — казаў Партной, чырванеючы і разам з тым ледзь не вырываючы клуначак. На вуліцы «бацька» памог Трухановічу ўзабрацца на воз, сесці на папярочную дошчачку. Сам сеў побач, Наста размясцілася ззаду на ахапцы сена. — 3 Богам! Вось і добра,— упаўголаса сказаў «бацька», калі паехалі; не так да нявесткі з «сынам» звяртаўся, як, мабыць, суцяшаў сам сябе.— Нічога, добра з’ездзілі... I цябе забралі, і з Партным разлічыліся... Усё па-людску... Распагодзілася. Пахкае вераснёвае паветра, з якім мяшаўся дым з комінаў, п’яніла. Сіняе чыстае неба — хоць і без сонца яшчэ, доўгая вуліца, труханне коніка, шастанне сена ззаду, калі варушылася, ямчэй уладкоўвалася Наста... Усё было як сон ці, лепш сказаць, як кіно, як нейкі віртуальны стэрэафільм, у якім Трухановіч з’яўляўся і гледачом, і ўдзельнікам адначасова. Моўчкі, прагна ён углядаўся ў хаты, двары, у людзей, якія хто пехам, хто, як яны — канём, то абганялі іх, то цягнуліся насустрач. Якое чужое ўсё! Без аўтобусаў, машын, без вітрын магазінаў, без шматпавярховак, без асфальтавай шашы горад быў не проста чужы — Трухановіч не пазнаваў тут анічога абсалютна, і калі б апынуўся зараз адзін, дык, мусіць, давялося б распытваць дарогу. Ён не адразу пазнаў нават высокі жоўты будынак царквы, a толькі тады, калі бацька на хаду перахрысціўся на яе. Ды яшчэ на самым выездзе з мястэчка сёе-тое пачало ўсплываць у памяці. Рэчка і мосцік праз яе. Вось гэтую рэчку з крыху нечаканай балгарскай назвай — Пліска, і ўспомніў Трухановіч, ды яшчэ — дубовы лес, ужо за мястэчкам, па шляху на Мазыр. Тут «бацька» спыніўся, з крэктам злез долу і за аброць павёў каня з дарогі, пад дубы. Размясціліся на пагорку. Было суха, пахла прэлым лісцем. Трухановіч заўважыў, як пасля бальніцы абвастрыўся ў ім найперш нюх, наколькі вастрэй пачаў разлічаць ён пахі — проста галава плыла. — Ну, давайце, каб усё па-людску,— распарадзіўся «бацька». Нельга было не звярнуць увагі, што трошкі больш, чым трэба, казырае чалавек гэтай «людскасцю», нават злоўжывае, як бы ва ўсім яму хочацца быць падобным на іншых — у любой, відаць, драбязе ён найперш правяраўся тым, а як бы на яго месцы паважаныя ім людзі рабілі? Наста тым часам развязала клунак, падобны на той, які аддалі Партному. На чыстую белую палатняную анучку пачала выкладваць сала, хлеб, цыбулю, яйкі — асобна сырыя і вараныя, соль, бурачковага колеру хрэн у слоіку... Так жыва нагадала ўсё гэта Трухановічу Паску ці Радаўніцу! Восень і вясна ўвогуле часта бываюць падобныя на нейкіх этапах і пахамі сваімі, і пагодаю, і прыродаю, а тут яшчэ і гэты бураком зафарбаваны хрэн, нязменны на Паску ці на Радаўніцу, і гэтыя яечныя шкарлупкі, і бульканне самагонкі па чарачках... Дзядзька напоўніў іх так: сабе і «сыну» як мужчынам больш, а нявестцы менш за трацінку. — Ну, каб людзі нічога благога не думалі! — урачыста сказаў дзядзька. Аднак і ён, і Наста ўсё ж марудзілі, нібы чакаючы, ці не захоча яшчэ дадаць чаго Трухановіч. Варта было б зрабіць гэта, сказаць хоць бы штосьці накшталт: «Дзякую, што вы, чужыя людзі, падабралі мяне; пастараюся не сядзець у вас сіднем на шыі» і таму падобнае. Але Трухановіч, з уздыхам апусціўшы вочы на скалечаную руку, сказаў інакш: — He ведаю, куды вы зараз сабраліся мяне везці, як і не ведаю, які з мяне будзе вам памагаты. 3 гэтым трэба альбо змірыцца, альбо... — Ды хто ж цябе гоніць? — здзівіўся, нават пакрыўдзіўся «бацька»,— He жабракі, дзякаваць Богу, не старцы якія. He аб’ясі. Ты ж не самахоць скалечыўся, за нас кроў праліў... «Ды не праліваў я ніякай крыві!» — хацелася крыкнуць Трухановічу. Але ён толькі заплюшчыўся і пакорліва, і адначасова пакутліва выпіў усё да дна. 4 «Ну што? Прачытаў?» Трухан з Ведрычам сядзелі па абодва бакі стала. Пасярэдзіне ляжаў рукапіс. Трухану відаць было толькі першую старонку, усю скрэсленую, у заўвагах, пазнаках, надпісах паверх радкоў, з мноствам разлапістых рымскіх пяцёрак-галачак на палях. I страшна было на яе пазіраць, і разам з тым Трухан не мог адарваць ад яе вачэй. А Ведрыч, выпрабоўваючы чужое цярпенне, спакойна курыў, марудна зацягваўся, паволі выпускаў дым. «Нашто ты гэта пішаш?» — прамовіў ён нарэшце. «Ды ўжо ж не дзеля ідэі, не дзеля пошукаў станоўчага героя,— заспяшаўся, нібы толькі такога пытання і чакаў, Трухан.— Калі шчыра, мне проста трэба пазбавіцца ад гэтага наслання — ад другога свайго жыцця, скінуць з сябе гэты дурман, разгрузіцца хоць такім чынам — проста запісаўшы яго на паперы!»