Падарожжа ў нябыт
і яшчэ 24 навелы
Андрэ Маруа
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 256с.
Мінск 1974
— Але чаму?.. Франсуаза і я — мы людзі аднаго кола, добра падабраная пара... Палюбуйцеся, Сабіна: гэта сцяна, усыпаная агнямі — скала Манака... He нахіляйцеся!.. Тэраса крутая і над самым морам... Асцярожна, Сабіна!..
Міжвольна ён прытрымаў яе за талію.
У тое ж імгненне яна павярнулася і горача пацалавала яго ў губы.
— Тым горш, Антуан... Я тады страшэнна раўнавала... Як цяжка не сустракацца з чалавекам, якога любіш!.. А помніце, як мы цалаваліся, гуляючы ў тэніс?.. О! Вас гэта шакіруе!.. Пазнаю характар Кеснэ. Я ўпэўнена, што вы былі верным мужам...
— Самым верньім... Hi разу не саграшыў...
— За дзесяць гадоў? Бедны Антуан!.. I вы былі шчаслівы?
— Вельмі шчаслівы.
— Тады ўсё к лепшаму, даражэнькі Антуан... А толькі цікава тое, што выгляд ваш зусім не сведчыць аб шчасці.
— 3 чаго вы ўзялі?
— Сама не знаю... Нейкая ёсць у вас узбуджанасць, раздражнёнасць, ад незанятасці ці што... I ўсё ж, Антуан, вы той самы Кеснэ з Пон-дэ-Лёра, чалавек энергічны, гаспадар... I вы жывяце тут, далёка ад прывычнай справы, ад вашых сяброў... Я добра ведаю, што вы
ўсё падпарадкавалі густам вашай жонкі. Але не можа быць, каб вы не шкадавалі аб гэтым?
— Магчыма, спачатку, калі выехаў, і сумаваў крыху. Але я знайшоў сабе тут іншае поле дзейнасці. Я заўсёды захапляўся гісторыяй... Я працую... Апублікаваў некалькі кніг, якія мелі пэўны поспех.
— «Пэўны поспех»? Яны мелі надзвычайны поспех, Антуан, гэта — выдатныя кнігі... Асабліва ваш «Людовік Адзінаццаты»...
— Вы іх чыталі?
— Каб я ды не чытала! Мо сто разоў... Спачатку таму, што, як і вы, люблю гісторыю... А потым шукала ў іх вас. Я ніколі не была раўнадушнай да вас, Антуан... Вы — цудоўны пісьменнік... He, не, я не пераболыпваю. Мне было нават прыкра, калі за абедам Франсуаза не прамовіла ні слова пра творчы бок samara жыцця... Разы два мой муж прабаваў загаварыць аб вашых кнігах, Франсуаза яго спыніла. Па-мойму, яна павінна ганарыцца вашымі кнігамі...
— А чым тут асабліва ганарыцца?.. Яно то праўда, што яна не цікавіцца маімі работамі гэтага кірунку. Яна больш чытае раманы. Затое ў сваёй галіне сапраўдны мастак: умее трапна выбраць гарнітур, навесці парадак у садзе... Уявіце сабе, тут кожная кветачка, кожны кусцік, дагледжаны ёю асабіста... 3 таго часу як крызіс закрануў Пон-дэ-Лёр і нашы прыбыткі намнога ўпалі, Франсуаза ўсё робіць сама.
— «Франсуаза ўсё робіць! У Франсуазы выключны густ!» I што смяшней за ўсё, ён у гэта верыць!.. Ах, які вы непераборлівы чалавек, Антуан! Я ж ведала Франсуазу дзяўчынкай... Тады ў яе не было ніякага густу... альбо не, была прагнасць да розных цацак, бляшак, аздоб... Нешта манернае, штучнае... Гэта вы яе выхавалі, прывучылі да хараства ліній строгіх, натуральных, да парадку... I што самае галоўнае, гэта вы далі ёй сродкі, каб яна магла жыць, не абмяжоўваючы
сябе... Яе вячэрняе плацце — прыгожае, якраз па фігуры, але не забывайце, мілы мой, што гэта плацце ад Скіпарэлі... А там лёгка праявіць густ.
— Вы памыляецеся, Сабіна... Гэта плацце Франсуаза пашыла сама разам са служанкай.
— Дзіва што! Хто вам дасць веры! Даражэнькі Антуан, не расказвайце падобных баек жанчыне... Ёсць тэхнічныя тонкасці — розныя вытачкі, складкі... Апроч таго, атэлье Скіпарэлі ахоўвае свае сакрэты: спалучэнне залацістых гузікаў са стракатым барвенкам могуць вынайсці толькі там... Але гэта не мае значэння...
— На жаль, гэта мае большае значэнне, чым вы думаеце... Я вам сказаў, прыбыткі нашы зусім не тыя, што былі раней... Далёка не тыя! Пон-дэ-Лёр не дае мне нічога, і Бернар піша, што гэты спа д можа цягнуцца некалькі год... Ну, кнігі мае разыходзяцца нядрэнна... Я надрукаваў некалькі артыкулаў... Але гэтага мала, каб бедная Франсуаза магла заказваць плацці ў модных атэлье.
— Тады гэта цуд, даражэнькі Антуан... Цуд, недаступны розуму... 3 пашанай схіляю галаву... Між іншым, я заўсёды адчувала прыхільнасць да Франсуазы... Толькі ніяк не магла зразумець, чаму яе людзі не любяць.
— А хіба яе не любяць людзі?
— Ненавідзяць... Вы што, не ведалі? Мяне страшэнна здзівіла, што і ў Ніццы яе асуджаюць гэтак жа, як і ў Пон-дэ-Лёры.
— За што ж яе асуджаюць?
— О! Усё тое самае. Эгаістка... 3 мужчынамі — какетка, з жанчынамі — хітруля. За крывадушнасць... Нарэшце, адсутнасць такту... Я яе заўсёды абараняла. Яшчэ школьніцай, калі мы жылі разам у інтэрнаце СэнЖана, я казала: Франсуаза Паскаль-Бушэ куды лепшая, чым здаецца на выглял... Непрыемны голас і фальшывы тон, вось што ў ёй абурае...
— Вы знаходзіце, што ў яе непрыемны голас?
— Антуан!.. Вядома, пражыўшы дзесяць гадоў сумесна, вушы прывыкаюць... Зрэшты, гэта не яе віна, і я не папракаю... Але што цяжэй за ўсё дараваць, дык гэта тое, што, падхапіўшы сабе такога мужа, як вы, яна...
— Што яна?
— Ды так, нічога...
— Вы не маеце права, Сабіна, пачынаць фразу з намёкам і абрываць яе. Ці не шапнулі вам вашы інфарматары, што ў Франсуазы былі палюбоўнікі?
— Вы сур’ёзна пытаеце, Антуан?
— Зусім сур’ёзна, магу вас запэўніць...
— Вы ведаеце добра, мой мілы, што гэтак гавораць пра ўсякую прыгожую жанчыну... Хто яго знае?.. Бывае дым і без агню... Франсуаза неасцярожная. Прыпамінаю, што ў Пон-дэ-Лёры сцвярджалі нават, што яна кахала вашага брата.
— Вертрана?
— Ну так, Бертрана.
— Чыстае ідыёцтва... Бертран увасабленне сумленнасці.
— Я ім гэта сто разоў паўтарала... Франсуаза і не здагадваецца, што я самы шчыры яе абаронца... А што там за матылькі беленькія мільгаюць у месячным святле?
— Гэта павой.
— Цудоўна! Евангельскія ліліі даліны, ці ж няпраўда?
— Я б гэтага не сказаў... А ці не пара нам вярнуцца?.. Мабыць, нас чакаюць...
— Куды вы так спяшаецеся, Антуан?.. Я б ахвотпа правяла з вамі ўсю ноч у гэтым садзе.
— Я, здаецца, азяб.
— Дайце мне вашу руку... О, ды яна як лёд!.. Дазвольце, я прыкрыю вас лёгенька сваім плашчом?.. 196
I мы б маглі гэтак жыць, сэрца к сэрцу, увесь век... Вы аб гэтым не шкадуеце, Антуан?
— Што я магу вам сказаць, Сабіна?.. А вы? Вы шчаслівая?
— Вельмі шчаслівая... Гэтак жа, як і вы, даражэнькі Антуан, гэта значыць, з адчаем у сэрцы... Гэта сцежка вядзе ўгору, праўда?.. Ад вас мне няма чаго таіць... Я доўгі час сабе жадала смерці... Цяпер яно лепш... Я супакоілася... Вы таксама.
— Якая вы здагадлівая, Сабіна!
— He забывайце, што я вас калісьці любіла, Антуан... Гэта абвастрае зрок... Падтрымайце мяне, калі ласка... Гэты пад’ём даволі круты... Скажыце мне, Антуан, калі вы нарэшце агледзеліся? Калі вы ўбачылі Франсуазу такой, як яна ёсць? Бо як жаніліся, вы былі сам не свой, яна вам свет завязала.
— Баюся вам пярэчыць, Сабіна, але нязгоды між намі і цяпер няма... Зразумейце мяне правільна... Я і сёння адчуваю вялікую прыхільнасць да Франсуазы... «Прыхільнасць» — слова смешнае, слабае,— я люблю Франсуазу... Але, як вы толькі што трапна сказалі, першыя два гады пасля нашага шлюбу, я быў сам не свой ад пачуццяў, каханне наша было моцным, непарушным і, маю ўсе падставы сцвярджаць, узаемным,
— Вось як!..
— Што «вось як»?.. О не, Сабіна, вы заходзіце надта далёка... Але вам не ўдасца знішчыць маіх успамінаў... Франсуаза дала мне такія доказы кахання, што сляпы і той бы пераканаўся. Яна жыла для мяне, а я — для яе... Удваіх мы былі шчаслівыя і не шукалі нікога... Вы мне не верыце?.. Але я кажу праўду, Сабіна... Я кажу тое, што ведаю... Я быў з ёю.,. а вы не былі.
— Бедны мой друг, я з ёю была раней за вас... Я знаю вашу жонку з дзяцінства. Яе сястра Элен і яна вучыліся разам са мной... Помню, як Франсуаза, з pa-
кеткай у руцэ, стаяла на двары Сэн-Жана і гаварыла нам, Элен і мне: «Я павінна выйсці замуж за старэйшага Кеснэ, і я выйду за яго абавязкова».
— Гэтага не можа бьіць, Сабіна. Сям’я ПаскальБушэ і мая радня ніколі не былі ў дружбе; Франсуаза мяне не ведала. Я пазнаёміўся з ёю выпадкова ў 1917 годзе, калі прыехаў у водпуск на папраўку.
— Выпадкова?.. Ну вось... Вы і ў гэта паверылі. Але ж мне Элен усё дакладна растлумачыла. Справа ў тым, што, калі пачалася вайна, пан Паскаль-Бушэ, яе бацька, дайшоў да галечы. Гуляка быў і калекцыі збіраў, а гэта дарагі занятак. Дочкі празвалі яго пашой, і ён гэтага заслугоўваў. Гнаўся за раскошай. Рэстаўрацыя замка Фларэ яго канчаткова даканала... «Дочанькі мае,— сказаў ён Элен і Франсуазе,— тут у нашай акрузе толькі два шлюбы могуць выратаваць нас: адзін з дэ Тыянжам, другі з Кеснэ». Спрытныя дочанькі злавілі і таго і другога.
— Хто вам расказаў гэту гісторыю?
— Самі сёстры. Хто ж яшчэ?..
— I вы мяне не папярэдзілі?
— He магла ж я выдаць сяброўку... I потым я не хацела перашкаджаць... Гэта быў яе адзіны шанс. Таму што Франсуазу ні ў Луўе, ні ў Пон-дэ-Лёры ніхто, апроч такога наіўнага донкіхота, як вы, не ўзяў бы замуж. Нармандскія сем’і не любяць банкрутаў.
— Але ж пан Паскаль-Бушэ ніколі не быў банкрутам...
— Гэта праўда, але чаму?.. У часе вайны яго падтрымліваў урад, дзякуючы яго другому зяцю Марысу дэ Тыянжу, які быў дэпутатам... Пасля вайны, вы гэта лепш за мяне ведаеце, вашаму цесцю быў вымушаны памагаць ваш дзед. А на гэта ён якраз і разлічваў... А!.. Ізноў гэты цудоўны водар... Мы набліжаемся да тэрасы... Пачакайце хвілінку, Антуан,— я задыхаюся.
— Вы многа гаварылі падымаючыся.
•— Пакладзіце мне на сэрца руку... Чуеце, як б’ецца ў грудзях, ледзь не выскачыць... Вазьміце... Вось мая хустачка... Вытрыце губы, Антуан... Жанчыны — жудасныя істоты, адразу ж заўважаць чырвоны след... He, сваю хустачку схавайце, a то яна вас выдасць... Каб вы былі больш спрактыкаваным мужам, вы б гэта ведалі даўным-даўно... I вось што... Абмахніце левае плячо, там, мабыць, засталося трошкі пудры... Так, добра... Цяпер мы можам выйсці на святло.
Праз некалькі хвілін госці паехалі. Жанчыны пажадалі адна адной здароўя і развіталіся, як родныя сёстры.
НАРАДЖЭННЕ
МАЙСТРА
астак П’ер Душ якраз канчаў нацюрморт — кветкі ў аптэчным слоіку і баклажаны на талерцы,— калі ў майстэрню ўвайшоў пісьменнік Поль-Эміль Глез. Некалькі хвілін Глез гля-
дзеў, як працуе яго друг, потым рашуча сказаў:
— He!
Мастак перастаў падпраўляць баклажан і ў здзіўленні падняў галаву.
— He,— паўтарыў Глез.— He! Так ты ніколі не будзеш мець поспеху. Ёсць у цябе майсгэрства, ёсць у цябе талент, і чалавек ты сумленны. Але твой жывапіс, галубчык, занадта просты, нават банальны. Ён не крычыць, не лезе ў вочы. У Салоне, дзе пяць тысяч палотнаў, твае карціны не прыцягнуць увагі сонных разявак... He, П’ер Душ, поспеху мець ты не будзеш. А шкада.
КНІГІ ОНЛАЙН
