КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Камбатам? — Ну. Ды ненадоўга. Ногі адарвала. Нядаўна, пад Пяціхаткай. — Шкада трохі. А наогул, паскуда ён. — Паскуда, праўда,— згаджаецца Юрка. — А не ведаеш, куды Кузняцоў Валька папаў? — Кузняцоў? Разумееш, не всдаю нават, дзе ён і ваяваў. У яго ж бацька генерал. Памятаеш, ехалі на фронтусё кпілі з яго: Кузняцоў, маўляў, да бацькі ад’ютантам пойдзе. А я неяк аднаго разу,— пагадзі ты, не ведаю ўжо, дзе гэта і было,— неяк адышоўся ад дарогі ў бок, да магілкі. Гляджу — таблічка. Чытаю: малодшы лейтэнант Кузняцоў вэ эс... Точна. Наш Валька. Вось табе і ад’ютант... — Да-а... Ну, ты еш. Бяры во гэтую костку. — He, костку ўжо ты бяры. Я бульбу. Бульбу мы ямо дружна, костка на вечку застаецца — яе не падзеліш. Чорт з імі — танкамі, я ўжо іх не баюся! Урэшце, нічога яны нам не зробяць. Ротмістраўцы з пятай танкавай ужо, мусіць, акружылі Кіраваград. Мы наступаем, наша перамагае. Пляваць нам на тыя танкі, хай сабе дратуюць у стэпе кукурузу. Заўтра падваляць «ІЛы», зробяць ім Сталінград... Мне робіцца добра, лёгка, нават весела. Я люблю ІОрку, Кацю, гэтага арапістага сяржапта ў дэсантнай куртцы. Тых вупь санітараў, што з блажэннымі ўсмешкамі на зашчаціненых тварах падпіраюць плячыма печ. I нават немца. О, як ён мірна і старанна выскрэбвае бульбу з кацялочка — любата глядзець!.. Гамана ў хаце большае, ажыўленне расце. Ужо не-не ды раздасца смех. Параненыя забыліся на свой боль. I ўсё ІОркава фляжка! У куце сярод воблака махорачнага дыму нехта разважліва, са стоепым жаданнем уразіць сваёй удачлівасцю, нетаропка, смакуючы цыгарку, расказвае: — Да-а. Я гэта даўно запрыкмеціў. Душа, яна пачуццё сваё мае. Яна, брат, таксама кіруе. Надоечы ляжу пад плотам — во там сяло бралі, не ведаю, як і завсцца. Ляжу гэта, зацішна, кулі всрхам ідуць. Здаецца, ляжаць бы ды ляжаць. Чым не схованка. Ды нехта мяне бы штурхае — ану, Пятро, перабягай! He хочацца ўставаць, кулі свішчуць. Але неяк устаў і — цераз плот, бліжэй да хаты. I толькі гэта ўпаў, ззаду як ірване. Увакурат ма тым самым месцы, дзе я ляжаў. У другім баку, ля перагародкі, напэўна, сабраліся бывалыя, і ў іх ужо іншая тэма. — Куля што! Куля акуратная. Цюкне і — маленькая дзірачка... — Асабліва калі навылёт. — Бы камар укусіць. Месяц, і ўсё гатова. — Ну, не кажыце. Бывае з рыкашэта каторая, тожа рве добра. — Куля, куля! Асколак, во хто калечыць... — Асколак, яно канешне. — На чвэрць разварочвае. Ды яшчэ дактары на дзве чвэрці распаласуюць. — Ага. Рассячэнне гэта называецца. Я ведаю. Ужо чацвёрты раз трапляе. — Ну. Во тады паякочаш. На квартал, не меней. А аднекуль, са змроку, між людской гаманы прабіваецца ціхі, раздумны голас чалавека, у якога, відаць, набалела на душы, ные і патрабуе падзяліцца. Але не з усімі наўкола, а, пэўна, з адным, тым, хто зразумее і не абсмяе, не пакпіць. — Панімаеш, прыйшоў... А яна ля мяне ўвіваецца... Кажу, як жывеш, Глафіра?.. Так спакойна, але гляджу, мяльцешыцца ў вачах. А знаеш, людзі мне ўжо што-колечы шапнулі... Сцерва, кажу, каму ізмяняеш? Савецкаму байцу ізмяняеш... Панятнае дзела, рамень ён хоць і брызентавы, ды каляны... Ну, завязаў вешчмяшок і — на станцыю... Капітан кажа: «Ты іііто, Сакольнікаў, дасрочна?» Дасрочна, кажу, жалаю хутчэй врагоў біць... «Маладзецкажа,— патрыёт. Бярыце прыклад з радавога Сакольнікава». Накінуўшы на сябе паўшубак, цераз людскія ногі да нас пералазіць Каця. — Ану, пасунься... — Калі ласка, сястра,— кажа ІОрка і паслужліва адсоўваецда, даючы ёй месца ля сцяны. Каця моўчкі садзіцца, захінуўшы калені палой паўшубка. На ложку з п’яным задавальненнем на твары асклабліваецца сяржант. — Ганс, ком! Немец з выдрэсіраванай гатоўнасцю ўскоквае з падлогі. — Ты за каго? Ану, скажы! Каб усе чулі. Палонны стараецца зразумець, але гэта яму не ўдаецца, і ён пакутліва лыпае вачыма. Сяржант растлумачвае: — Ну, хто ты? Буржуй? Рабочы? Фашыст? — Іх бін дойч лерэр! — урэшце здагадаўшыся, аб’яўляе немец. Але байцы наўрад ці разумеюць яго і няўцямна глядзяць з куткоў, з лаўкі, з падлогі. Яны пакуль што адваявалі сваё і цяпер добрыя. У вачах задаволенасць і спакой. I хоць бялеюць у змроку забінтаваныя рукі, ногі, галовы, але тое ўспрымаецца цяпер не як бяда, а амаль як удача, бо галоўнае — жывыя. I калі ўсё ж баліць дзе, дык хіба ў тым віна гэтага вось ціхманага, услужлівага і нават палахлівага немца, які здаўся ў палон? Немец, відаць, гэта адчувае і спакойна глядзіць, як з кутка да яго падступае нізенькі, рабатвары, у абмотках пехацінец. Пад накінутым шынялём у яго тоўста забінтаванае плячо. Гэта, здаецца, той, што непакоіўся, а ці налілі немцу выпіць. — Слухай, фрыц! А ў цябе дзеці ці ёсцека? — пытаецца ён. Немец няўцямна пазірае на яго. — Ну, дзеці, панімаеш? Малыя, во такія? — Кіндэр? — здагадваецца немец і паспешліва адказвае: — Цвай кіндэр. Дава дзіеці... — I ў мяне двое дзяцей! — нібы здзіўляецца пехацінец, і ягоны рабаваты твар ззяе прастадушным задавальненнем. I тады з-пад шынялёў з кута вылазіць вялікая цёмная постаць. He разбіраючыся, што пад нагамі, на кагось наступіўшы і хіснуўшыся, гэты чалавек кідаецца да немца. — Брэшаш, гад! Свалата ты! Ух, я цябе!.. Вялізны і нязграбны, у прамазучанай целагрэйцы, ён дрыготкімі рукамі выдзірае з кірзавай кабуры наган і шчоўкае, узводзячы курок. Немец адступае на крок, рукі яго інстынктыўна ўскідваюцца насустрач танкісту. — Стой! — крычыць з ложка сяржант. — Ты што?! — крычу я, нязграбна ўстаючы з-пад сцяны. Нехта яшчэ крычыць. Побач хутчэй за мяне ўскоквае на ногі ІОрка. Адною рукой ён хапае танкіста за локаць. — Спакойна! Спакойна! Сяржант, саскочыўшы з ложка, засланяе немца. — Ану, схавай пушку! — уладарна загадвае ён,— Ваяка!.. — Навошта ж дзяцей гэта самае... сіраціць? — збянтэжана пытаецца васпаваты баец. I тады вялікі ўзрываецца: — Ах, дзяцей! Такую вашу матары! Ягоных дзяцей шкада! А маіх хто шкадаваць будзе? Ён бухае кулаком у свае грудзі. На буйным касцістым твары яго лютасць, вусны дрыжаць, вочы закаціліся пад лоб і не абяцаюць дабра. Але ўсё ж хлопцы не дадуць тут яму ўчыніць забойства. За сяржантам, прыкметна апанураны, стаіць немец. — Што ты ўсхапіўся, як Гітлер? — кажа да байца сяржант і кладзе руку на яго плячо.— Ты ж рускі. Рускі, так? Ну, дык чаго ж ты, як бандзюга, пушку настаўляеш? Ён жа палонны... У хаце робіцца ціха. Чуваць, як у куце стогне абпалены лётчык. Ягоны вялізны сусед яшчэ раз надзяляе немца ненавісным позіркам і неахвотна вяртаецца да таварыша. Здаецца, канфлікт ліквідаваны. Сяржант, перш чым узлезці на ложак, лёгенька штурхае немца. — He дрэйф, Гансік. Давай, траві далей... Немец нерашуча яшчэ ступае на вальнейшае месца. — Іх бін кайн нацы. Іх бін лянд лерэр’,— даводзіць ён пацішэлым голасам. Я апускаюся ля сцяны, побач садзіцца ІОрка. Каця, хутаючыся ў паўшубак, кажа: — He веру я яму. — Ну, чаму? — не згаджаецца ІОрка,— Бываюць і сярод іх людзі. Калі рабочыя. Ці настаўнікі. — Гад ён, а не настаўнік. — Чаму так? — Так. — Гэ! А гэта што такое? — здзіўляецца сяржант. У ягоных руках каўпачок ад Юркавай фляжкі, у які ён наліваў суседу па ложку. Каўпачок стаіць некрануты. 1 Я пс пацыст. Я вясковы пастаўпік (ням.). — Эй, землячок! Ты што — махлюеш? Ён ашчадна штурхае параненага ў плячо, які яшчэ нядаўна трудна стагнаў, а цяпер і не кратаецца. — Эй! — сяржант устрывожана прыглядаецца да яго твару,— Вось табе і на! Ён жа «ўжо»!.. Да ложка падыходзяць санітары, устае ад сцяны Каця. Яны доўга мацаюць у байца пульс, ды, здаецца, той сапраўды «ўжо». — Фу ты, халера! — не стрымлівае прыкрасці сяржант — I сто грамаў не дапіў, дзівак... Санітары ў маўклівай зацятасці нязграбна, за полы шыняля, сцягваюць з ложка труп і, напусціўшы сцюжы, выносяць яго з хаты. Ім памагае немец, які потым, не ведаючы, дзе сябе дзець, ціснецца да парога. Але яго адразу прыкмячае сяржант. — Ганс, ком сюды! Месца ёсць. Ну, але плакаць не будзем. За здароўе землячка! — кажа ён і спрытна куляе каўпачок. Немец пачціва сядае на ложку. — На здрове! Сяржант кракае ад задавальнення і ляпае немца па плячы. — Правільна, Ганс. Але дзе ты гэтак па-руску навастрыўся? — Русішэ шпрэхен? О, біль фаль,—сціпла адказвае немец. Фаль! Быццам знаёмае слова, але я ўжо не памятаю, што яно азначае, у галаве маёй усё стомлена і п’яна блытаецца, і я гукаю сябра: — Юрка! А, Юрка! Юрка, прысланіўшыся да сцяны, маўчыць. Я зазіраю ў яго заценены твар: вось табе і на — ён жа заснуў! 14 ІОрка зняможана спіць побач, звесіўшы на грудзі светлую галаву. Здаровай рукой ён засцярожліва ахінае параненую і ціха пасопвае ў нос — па-хатняму мірна і соладка. На ложку словамі і жэстамі спрабуе нечага дабіцца ад немца сяржант. Навокал угамоньваюцца, ладзячыся на ноч, пара- неныя. Гамана ў хаце пакрысе заціхае. Густа, не прадыхнуць, смярдзіць шынялямі, потам, бінтамі. У мяне мацней пачынае балець нага. Гарыць, пячэ ў ступні. Заснуць я ўжо не магу і моўчкі гляджу на свайго соннага сябра. Эх, Юрка, Юрка! Сапраўды гэта здорава, што мы вось гэтак нечакана-негадана сустрэліся сёння. Можа, гэтак жа разам сядзем заўтра ў санітарную машыну і рванём I у тыл — прэч ад танкаў, агню і бясконцых франтавых трывог. I там — ложак, чыстая бялізна, спакой і сон, I сон... Магчыма, нам пашанцуе яшчэ болей і мы трапім у адзін шпіталь. Тады будзе не лячэнне, а рай. У такім разе я гатовы прымірыцца з маёю вымушанай разлукай са ўзводам, у якім так мала ўжо засталося старых стралкоў. Мусіць, праз які месяц усе будуць новыя, незнаёмыя, з папаўненняў. Зноў трэба будзе вучыць ды прывыкаць да кожнага. Ну, але не бяда, прывыкнем — я да іх, яны да мяне. Гэта толькі здаецца так, што новыя горш за старых, проста яны невядомыя. Праўда, сярод іх розныя — і лепшыя і горшыя, як і сярод старых. Хаця гэта пасля. Цяпер вось самае галоўнае — мы разам з маім самым найлепшым сябрам, маім Юркам. Гэтак жа паўтара года назад, зусім нечакана і яшчэ не ведаючы адзін другога, мы трапілі ў адзін строй у вучылішчы і апынуліся ў адной роце, у адным узводзе і нават у адным аддзяленні. Год мы праспалі на нарах побач, і амаль кожную ноч пад ранак ён нецярпліва штурхаў мяне ў бок за маю недарэчную прывычку храпці. Нам было дужа не соладка там — зусім яшчэ навабранцам, амаль саплякам, учарашнім школьнікам, якіх жорсткі лёс вайны кінуў ад кніжнай навукі ў бязлітасную суровасць вайсковага вучылішча, з яго ўшчыльненай праграмай, бяссоннымі нарадамі, знямогласцю абарончых работ. Заўжды хацелася спаць, есці, адпачыць, а ўзводныя з нашага ж брата, курсантаў папярэдніх выпускаў, якія самі не ведалі тут паблажак, не песцілі імі і нас. Казалі, так было трэба, каб фронт здаўся раем пасля таго гранічнага напружання, да якога нас прызвычаілі ў вучылішчы. Сапраўды, дзесяць гадзін заняткаў у поўнай выкладцы, маршы, вучэнні, земляныя работы ў ваколіцах горада (будаваўся знешні абараняльны рубеж Саратава), ноччу —