КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Затым ён і апусціўся на дол — тое, што павінна было восьвось здарыцца, ужо не цікавіла яго — ён ведаў усё, што будзе. Ён нават не зірнуў, калі сабакі з’явіліся ў седлавіне, хлопец адчуў гэта па брэху і валтузні — відаць, аўчаркі ўвесь час ішлі па іхнім следзе і раз’ятрыліся пагоняй. Джулія раптам кінулася да яго, схілілася і затуліла рукамі твар. — Ой! Нон собак! Нон собак! Іваніо, эршіссен! Эр-шіссен!.. Гнеў і збянтэжанасць, выбухнуўшы ў ім, адразу мінуліся, ён зноў стаў спакойны і роўны, з адною толькі турботай у душы — трэба канчаць. Забіць сябе было проста, куды цяжэй было зрабіць гэта з Джуліяй, але ён мусіў рабіць толькі так. Нельга было дапусціць, каб эсэсаўцы жывымі прыгналі іх у лагер і вешалі на страх іншым,— хай валакуць мёртвых. Калі ўжо не ўдалося здабыць волю, дык належала дапячы ім хоць сваёй смерцю. У гэты час немцы пусцілі сабак. Адна, дзве, тры, чатыры, пяць рудых, спушчаных з павадкоў аўчарак, распластаўшыся на бягу, шыбанулі па схіле ўніз; за імі выбеглі немцы. Імгненна сцяміўшы, што праз некалькі секунд яны апынуцца тут, Іван ускочыў, ірвануў за руку Джулію, тая кінулася яму на шыю і захліпнулася. Ён у глыбіні душы адчуваў, што трэба нешта сказаць,— самае галоўнае, самае важнае, але словы чамусьці зніклі. Сабакі ўжо несліся па лагчыне. Тады ён ірвануў яе ад сябе, штурхнуў на край кручы, да бездані. Дзяўчына не супраціўлялася, яна ўсё хліпала, нібы задыхалася, вочы яе сталі вялізныя, але слёз у іх не было — толькі зпямеў сцяты страх і задушаны самою ў сабе крык... На абрыве ён кінуў позірк у глыбіню бездані — яна паранейшаму была змрочнай, сырой і сцюдзёнай; туману, аднак, там паменшала, і ў яе прорве выразней забялелі снежныя плямы. Адна з іх вузкім доўгім языком узбіралася ўгору, і ў яго раптам выразна бліснула думка-надзея — вялізная, дужа шчаслівая і страшная. Баючыся, што не паспее, ён нічога так і не сказаў Джуліі, а апусціў ужо ўзняты было пісталет і штурхануў дзяўчыну на самы край бездані. — Скачы! Яна адразу спалохана адхіснулася ад прадоння, ён яшчэ крыкнуў: «Скачы на снег!», але яна зпоў усім целам хіснулася назад і заплюшчыла вочы. Сабакі тым часам выскачылі на ўзлобак ззаду. Іван адчуў гэта па іхнім брэху, які гучна прарваўся за самай спіной. Тады хлопец сціснуў у зубах пісталет і падскочыў да дзяўчыны. 3 раптоўнаю сілай ён схапіў яе за каўнер і штаны, ускінуў над галавой і, як здалося самому, шалёна шпурнуў нагамі ў прадонне. У апошняе імгненне паспеў згледзець, як распластанае ў паветры яе цела мілыанула цераз карніз, a ці трапіла яно ў снег, ён ужо не бачыў. Ён толькі зразумеў, што самому з хворай нагой гэтак не скочыць. Сабакі ашалела залямантавалі, убачыўшы яго, і хлопец падаўся на два крокі ад кручы. Напсрадзе з пагорка на яго імчаўся паджары шыракагруды ваўкадаў, на галаве якога тырчала чамусьці адно вуха,— ён сігануў цераз камяні і высока ўзляцеў на дыбы ўжо зусім побач. Іван не цэліўся, але з нетаропкаю, амаль нечалавечаю ўвагай, на якую толькі намогся, стрэліў у яго разяўленую клыкастую зяпу і, не стрымаўшыся, зараз жа ў наступнага. Аднавухі з лёту юзам шаснуў міма яго ў правалле, а другі, на бяду, быў не адзін, з ім поплеч бегла яшчэ два, і хлопец у якую долю секунды не паспеў сцяміць, пацэліў у яго ці не. Гэтае яго недаўменне абарваў ашалелы ўдар у грудзі, нясцерпны боль пранізаў горла, коратка бліснула хмарнае неба, і ўсё назаўжды знямела... ЗАМЕСТ ЭПІЛОГА «Здравствуйте, родные Нвана, здравствуйте, людн, знавшне Его, здравствуй, деревня Терешкн возле Двух Голубых Озер в Белоруссгш... Это пншет Джулня Новеллн нз Рнма н проснт вас не уднвляться, что незнакомая вам снньора знает вашего Нвана, знает Терешкн у Двух Голубых Озер в Белорусснн... Конечно, вы не забылн то страшное время в Европе — черную ночь человечества, когда, прнходя зачастую в отчаянне, тысячамн умнралн людн. Однн, уходя нз жнзнн, прнннмалн смерть как благословенное освобожденне от мук, уготованных нм фашнзмом,— это давало снлы достойно встретнть фннал н не преступнть совестн. Другне же в геронческом еднноборстве самп ставнлн смерть на коленн, являя человечеству высокнй образец мужества, н погнбалн, уднвляя даже врагов, которые, побеждая, не чувствовалн удовлетворенпя — столь относнтельной была нх победа. Такнм человеком оказался н ваш соотечественннк Нван Терешко, с которым воля провндення свела меня на трудных путях неравной борьбы н утрат. Мне прншлось разделнть с Ннм последіше трн дня Его жнзнн — трн огромных, как вечность, дня любвн, познання н счастья. Правда, Богу угодно было не дать мне разделнть с Ннм н смерть — рок іілп обычный нерастаявшнй сумет снега помешал мне разбнться в пропастн, которую я предпочла крематорню. Потом меня подобрал человек, не лншенный доброго сердца в грудн. Конечно, это случнлось позже, а в тот первый мнг в пропастн, когда я открыла глаза н поняла, что жнва, Нвана в жнвых уже не было. Вверху под облакамн утнхал вой псов, н лншь эхо последнпх двух выстрелов, отдаляясь, грохотало в уіцелье. Постепенно я возвратнлась к жнзнн, которая без Hero поначалу казалась мне лпшенной всякого смысла. Долгне месяцы моего однночества полннлнсь лншь тремя скорбны- мн н счастлнвымн днямн, прожнтымн с Ннм. Я бы могла опнсать вам, какой это был человек, но, думаю, вы лучше меня знаете Его. Я хочу только сказать, что вся моя последуюгцая жнзнь проходнт в ярком свете, нзлученном встречей с Его лнчностью, так же как н моя скромная обіцественная деятельность в Союзе борьбы за мнр, в нзданнн профсоюзной газеты, наконец, в воспнтаннн сына Джнованнн, которому уже 18 лет н который готовнтся стать журналнстом. (Между прочнм, это он перевел на русскнй язык мое пнсьмо, хотя н я нзучнла этот язык, но, конечно, не так совершенно, как сын.) Еіце в моем кабннете внснт карта Белорусснн, страны, так сердечно любнмой Нваном. К сожаленню, я не могу найтн на ней деревнн Терешкн у Двух Озер — надеюсь, вы мне велнкодушно поможете в этом. Н еіце — фото... Хотя бы какое-ннбудь: детское, юношеское нлн чего лучше — солдатское... Нногда, вспомнная Его, содрогаюсь от мыслн, что могла бы попасть в другой лагерь нлн не увндеть Его схваткн с командофюрером н не побежать за ннм после памятного взрыва — пройтн в жнзнп где-то блнзко от него н не сопрнкоснуться с ннм. Но этого не случнлось, н теперь я говорю спаснбо провнденню, спаснбо всем нспытанням, выпавшнм на мою долю, спаснбо всем закономерностям н случаю, сведшнм меня с Нпм н так неожнданно повернувшнм всю мою жнзнь. Вот н все. Фнннта. Проіцайте, незнакомые землякн Его, проіцайте, Его родные, проіцайте, далекне Терешкн у Двух Голубых Озер, жпть возле которых очень заветно хотела н я. He забывайте своего земляка, как не забываем Его мы. С благодареннем всем — роднвшнм, воспнтавшнм н знавшнм Человека, нстннно русского по доброте н достойного восхніцення в своем мужестве. Спаснбо, спаснбо за все. С уваженнем н любовью к вам Джулня Новеллн мз Рнма». Каментары У чацвёрты том Поўнага збору мастацкіх твораў Васіля Быкава ў 14 тамах уключаны «дэбютныя» аповесці пісьменніка «Апошні баец», «Жураўліны крык», а таксама наступныя па часе стварэння аповесці «Здрада», «Трэцяя ракета», «Пастка» і «Альпійская балада». Такая кампазіцыя тома красамоўна ілюструе і пацвярджае думку Чынгіза Айтматава аб тым, што аповесці Васіля Быкава «ідуць адна за адной суровым шчыльным строем, як салдаты». За асноўны тэкст твораў, змешчаных у гэтым томе, прынятыя апошнія аўтарскія прыжыццёвыя публікацыі. Ва ўкладальнікаў і рэдкалегіі не было магчымасці праводзіць і адлюстроўваць тэксталагічную варыянтнасць у публікацыях розных гадоў. Апошні баец (стар. 5). Першая аповесць В. Быкава. Завершана ў 1957 г. Друкуецца па адзінай публікацыі ў газеце «Чырвоная змена» (1958 г., 20, 22, 23, 25, 26, 27, 30 сакавіка, 1, 3, 5, 6, 9, 10, 12, 13, 15, 16, 17, 19, 20, 23, 24, 26, 27, 29 і 30 красавіка). У Архіве В. Быкава захоўваюцца газетныя выразкі з адзінкавымі аўтарскімі праўкамі простым алоўкам, якія былі ўлічаны ў гэтай публікацыі. Рукапісаў тэксту не збераглося, і ў перавыданні захоўвалася максімальная аўтэнтычнасць першапублікацыі. Так, у словах замежнага паходжання ў тэксце сустракаюцца неадпаведнасці з сучаснай граматыкай (напр.: «ракашэт»), а таксама розначытанні ў псршым складзе перад націскам: «сержант», «зянітка»). Аднак у некаторых месцах укладалыіікам гэтага тома дастаўляліся неабходныя пунктуацыйныя знакі. Перад тэкстам «Апошняга байца» ў газеце «Чырвоная змена» была змешчана наступная зацемка: «Аўтар гэтай аповесці журналіст, працуе ў гродзенскай абласной газеце. Твор, які мы сёння пачынаем друкаваць, Васіль Быкаў прысвяціў гераізму савецкіх людзей у гады Вялікай Айчыннай вайны». Напачатку аўтар прапанаваў аповесць часопісу «Маладосць». У лісце ад 24 кастрычніка 1957 г. да Еўдакіі Лось В. Быкаў прызнаваўся: «За вясну і лета напісаў я свайго «Апошняга байца», і ўжо 3 м[еся]цы, як гэтая аповесць ляжыць у «Маладосці» і тыя кавалеры яшчэ не сабраліся (як мне вядома з размоваў з Макалём) прачытаць яе. Дык вось цяпер я і чакаю вырашэння лёсу гэтага байца з тым, каб спланаваць свае намеры наконт выдання зборніка. <.„> Я можа яшчэ і не маю рацыі папракаць «Маладосць», можа я і памыляюся (даў бы бог!), але мне здаецца, іпто яны дарэмна «заціснулі» ў сваіх бяздонных сталах маё невялічкае апавяданне «На возеры» <.„> і маю вялікую аповесць «Апошні баец», дзе вельмі сур’ёзныя падзеі і нявыдуманыя вобразы. Можа там і не ўсё добра зроблена, але зроблена, далібог, шчыра і нават з захапленнем. He ведаю, як да гэтых твораў аднеслася б крытыка, але ручаюся, што ў чытача не зліпнуцца вейкі» (БДАМЛМ, ф.141, воп. 3). Падобныя нараканні сустракаюцца і ў лістах В. Быкава да ўжо названага адрасата ад 30 кастрычніка 1957 г.: «Дзіўна, што яны так упарта адмоўчваюцца там. У мяне нават з’яўляецца думка, што пасля такога зацятага маўчання мая аповесць можа быць або вельмі добрай, або зусім няздатнай для друку. Але з апошнім я не магу пагадзіцца ніяк (вярней не хочацца)», і ад 22 лістапада 1957 г.: «...мая галава зараз поўная ад той маёй чортавай аповесці, я пачынаю ўжо ненавідзець яе штодзень, то ўсё болей, але ж трэба, пэўна, нешта рабіць. Здаецца мне, што там ёсць нешта, што заслугоўвае ўвагі, а кожная гадзіна прамаруджаная не ідзе ў карысьць, а ідзе ў шкоду. Аповесць паляжала 3 з паловай месяцы ў людзях, пэўна, яе прачытаў там не адзін Навуменка, як я цяпер пераконваюся, бо некаторыя мае дэталі і думкі я чытаю зараз у іншых аўтараў. Барані бог, я нічога не хачу думаць ці