Практыкум па жывёлагадоўлі
Выдавец: Ураджай
Памер: 259с.
Мінск 1998
абоце часта прагназіруюць велічыню ўдою каровы за лактацыю рознымі спосабамі. Лічыцца, што ўдой каровы за першыя 100 дзён лактацыі блізкі да ўдою за наступныя 200 дзён той жа лактацыі.
Аб велічыні ўдою за 305 дзён лактацыі можна арыенціровачна меркаваць па ўдоях за асобныя адрэзкі лактацыі, напрыклад, за першыя 3, 4, 5, 6 мес і г.д. Для гэтага карыстаюцца паправачнымі каэфіцыентамі, якія неабходна разлічыць па матэрыялах канкрэтнага статка. Напрыклад, у статку чорнапярэстай пароды надоена ў сярэднім ад каровы за лактацыю па 5300 кг малака. Удой кароў за першыя 3 мес лактацыі склаў у сярэднім 2120 кг. Значыць, каэфіцыент, на які трэба памножыць удой каровы дадзенага статка за 3 мес, каб вызначыць яе ўдой за лактацыю, будзе роўны 2,5 (5300 падзяліць на 2120). Удой кароў гэтага статка за першыя 4 мес склаў у сярэднім 2789 кг, за 5 мес — 3312 кг, за 6 мес — 4076 кг, за 7 мес — 4416 кг. Адпаведныя каэфіцыенты будуць роўныя 1,9 (5300:2789); 1,6 (5300:3312); 1,3 (5300:4076) і 1,2 (5300:4416). Калі памножыць фактычны ўдой за пэўны прамежак часу на адпаведны каэфіцыент, будзе атрымана ўмоўная велічыня чаканага ўдою за поўную лактацыю.
У якасці паправачных каэфіцыентаў прапаноўваюць каэфіцыенты Вільсана (вылічваюцца дзяленнем удою за 305 дзён на найвышэйшы сутачны ўдой), Тэрнера (вылічваюцца дзяленнем удою за 305 дзён на вышэйшы месячны ўдой) і Калантара, якія ўяўляюць сабой долю 3-месячных або 3-сутачных удояў ад удою за 305 дзён лактацыі.
Вышэйшы сутачны ўдой у месяц найбольшага ўдою таксама можна выкарыстоўваць для вызначэння чаканага ўдою за поўную лактацыю, таму што паміж гэтымі велічынямі існуе высокая карэляцыйная сувязь. У дадзеным выпадку толькі неабходна ўстанавіць гэты месяц і найвышэйшы ўдой у ім за суткі. Потым, кіруючыся дадзенымі табл. 48, вызначаюць магчымы ўдой за лактацыю.
Для вызначэння сярэдняга ўзроўню ўдояў кароў па статку (гаспадарцы), інтэнсіўнасці іх выкарыстання, а таксама аналізу вытворчай дзейнасці гаспадаркі вылічваюць удой на 1 фуражную карову за пэўны адрэзак часу, часцей за год. Пад тэрмінам “фуражная карова” маецца на ўвазе любая карова (дойная, сухастойная), якая ўтрымліваецца і корміцца ў гаспадарцы незалежна ад таго, дае яна малако або не дае. Да фуражных кароў адносяць нецеляў, якія ацяліліся, і пераведзены ў групу кароў у дзень ацёлу або не пазней за тры месяцы пасля яго. У лік фуражных кароў не ўваходзяць каровы, якія пераведзены ў групу адкорму (ад даты іх пераводу).
Для вызначэння сярэдняга ўдою на адну фуражную карову валавы надой малака ад усіх кароў малочнага статка за справаздачны перыяд дзеляць на сярэднюю колькасць фуражных кароў за той жа перыяд. Сярэдняя колькасць фуражных кароў разлічваецца або шляхам падліку іх корма-дзён, або шляхам разліку сярэдняй колькасцікароў.
Першы спосаб хаця і дакладней, але болып працаёмкі і ўжываецца пры разліках удою на фуражную карову за кароткі прамежак часу або ў невялікіх статках. Напрыклад, ад дойнага статка за месяц (30 дзён) атрымана 90 000 кг малака. На пачатак месяца ў статку было 200 кароў, з іх 4 каровы выбракаваныя 5-га чысла, 5 кароў — 22-га. На працягу месяца ў статак паступіла 7 кароў (20-га чысла).
Спачатку вылічваюць колькасць кароў, якія былі ў статку поўны месяц. Для гэтага ад пагалоўя кароў на пачатак месяца (200 галоў) адымаюць колькасць выбыўшых (200 9 = 191 карова). Потым падлічваюць колькасць корма-дзён па каровах, якія былі ў статку поўны месяц (191 х 30 = 5730 кормадзён).
Далей вызначаюць колькасць корма-дзён кароў, якія выбы-
лі, затым якія паступілі. Пры выбыцці кароў працягласць іх знаходжання ў статку лічыцца з першага дня месяца да дня выбыцця, а пры паступленні — з дня прыбыцця да канца месяца. Кожная карова, якую выбракавалі 5-га чысла, была ў статку з пачатку месяца на працягу 4 дзён, 22-га — 21 дзень. Кожная карова, якая паступіла, знаходзілася ў статку з 20-га чысла да канца месяца, гэта значыць па 11 дзён. Колькасць корма-дзён кароў, якія выбылі і прыбылі, роўна 198-мі (4x4=16, 5x21 = = 105, 7 х 11 = 77, 16 + 105 + 77 = 198).
Падсумоўваючы корма-дні кароў, якія знаходзіліся ў статку поўны месяц, і кароў, якія прыбылі і выбылі з яго на працягу месяца, атрымліваюць агульную колькасць кормадзён па статку (5730 + 198 = 5928). Калі падзяліць агульную колькасць корма-дзён на колькасць дзён у месяцы, атрымаецца сярэднямесячная колькасць фуражных кароў — 197,6 (5928 : 30 = 197,6). Дзяленнем валавога надою па статку за месяц на колькасць фуражных кароў атрымліваюць удой на адну фуражную карову — 455,5 кг (90000 : 197,6 = 455,5).
Пры вызначэнні ўдою за больш доўгі прамежак часу і ў вялікіх па колькасці статках ужываюць другі спосаб разліку колькасці фуражных кароў. Пры гэтым падсумоўваюць колькасць кароў на пачатак і канец кожнага месяца, і атрыманую суму дзеляць на лік складаемых. Напрыклад, сярэднегадавое пагалоўе фуражных кароў (ПСЯрэдн.) можна разлічыць па формуле
_(1.01 + 1.02) + (1.02 + 1.03) + ... + (1.11 + 1.12) + (1.12 + 1.01)
* Ісярэд. 24 ’
дзе 1.01, 1.02, ..., 1.12 — даты.
Замест кожнай даты трэба паставіць пагалоўе кароў на гэтую дату.
Сярэдні ўдой на дойную карову вызначаюць шляхам дзялення валавога надою малака за справаздачны перыяд на сярэднюю колькасць дойных кароў, якую разлічваюць дзяленнем сумы дойных дзён за перыяд на колькасць дзён у перыядзе.
Пад дойнай каровай разумеюць карову, ад якой атрымліваюць малако. Нецелі залічваюцца ў лік дойных кароў толькі з часу іх ацёлу і пераводу ў групу кароў. Трэба мець на ўвазе, што сярэдні ўдой на карову, які вылічылі такім чынам, па дадзеных банітавання, не заўсёды супадае з сярэднім удоем на фуражную карову. Колькасць малака на дойную карову будзе заўсёды вышэй, чым на фуражную.
Тлушчамалочнасць і бялковамалочнасць з’яўляюцца важнейшымі паказчыкамі якасці малака. 3 павелічэннем утры-
мання тлушчу і бялку ў малацэ павышаецца яго пажыўная каштоўнасць, узрастаюць магчымасці вытворчасці масла, сыру, тварагу і іншых кісламалочных прадуктаў.
Утрыманне тлушчу і бялку ў параўнанні з удоем — больш устойлівыя да ўздзеяння знешняга асяроддзя паказчыкі. Таму іх звычайна вызначаюць 1 раз у месяц з дакладнасцю да 0,1% у двухсутачнай пробе малака, якую бяруць з кожнага ўдою прапарцыянальна яго велічыні. Вынікі вызначэння ўтрымання тлушчу і бялку ў малацэ запісваюць у акт кантрольнай дойкі (форма № 4-мол). Для аплаты працы даярак утрыманне тлушчу вызначаюць у зборным малацэ ад групы кароў, замацаваных за кожнай даяркай. Пры разліках з нарыхтоўшчыкамі — ва ўсім малацэ, якое адпраўляецца на малочны завод. Пры здачы малака (у кг) на малочны завод або іншыя перапрацоўчыя прадпрыемствы залік яго гаспадарцы вядзецца ў пераліку на базісную тлустасць. Пералік малака на базісную тлустасць робіцца па формуле
Мб = ^Х
дзе Мб — колькасць малака базіснай тлустасці, кг; Мф — колькасць малака фактычнай тлустасці, кг; Тф — фактычная тлустасць малака, %; Тб — базісная тлустасць малака, %.
Пры здачы малака ў літрах пералік яго на базісную тлустасць робяць па формуле
м._ мФ-Тф-1,030,
Тб
дзе 1,030 — шчыльнасць малака.
Дадзеныя ўтрымання тлушчу і бялку ў малацэ за кожны месяц дазваляюць устанавіць утрыманне гэтых кампанентаў у сярэднім за лактацыю ў асобных кароў.
Каб вызначыць сярэдні працэнт тлушчу (бялку) за лактацю, нельга карыстацца простым падсумаваннем паказчыкаў тлустасці (бялковасці) малака за кожны месяц і дзяленнем сумы на лік складаемых. Сярэдні працэнт тлушчу (бялку) за 305 дзён і за ўсю лактацыю вылічваюць па аднапрацэнтнаму малаку. Для гэтага вызначаюць сярэднюю ўзважаную, а не простую сярэднюю. Для вылічэння сярэдняга працэнта тлушчу (бялку) за лактацыю ўдой кожнага месяца множаць на паказчык тлушчамалочнасці (бялковамалочнасці) дадзенага месяца і атрымліваюць так званае аднапрацэнтнае малако па тлушчу (бялку). Атрыманую колькасць аднапрацэнтнага малака па тлушчу (бялку) падсумоўваюць па месяцах лактацыі, і суму дзеляць на фактычны ўдой за гэты ж перыяд.
Сярэднюю тлушчамалочнасць (бялковамалочнасць) малака кароў за шэраг лактацый вызначаюць шляхам падсумавання аднапрацэнтнага малака па тлушчу (бялку) за лактацыі, якія ўлічваюцца, і дзялення гэтай велічыні на валавы ўдой за гэтыя ж лактацыі.
Вядома, што пры роўных удоях каровы могуць мець значныя адрозненні ў тлушчамалочнасці. Таму ў гаспадарчай практыцы і навуковых даследаваннях для атрымання супастаўных дадзеных і болып аб’ектыўнай ацэнкі малочнай прадукцыйнасці кароў, шырока ўжываецца карэкціроўка іх удояў на чатырохпрацэнтнае малако. Пералік праводзіцца па формуле
М4% = М (0,4 + Т ■ 0,15),
дзе М4% — колькасць чатырохпрацэнтнага малака, кг; М колькасць малака за лактацыю, кг; Т — фактычная тлустасць малака, %.
Для больш поўнай характарыстыкі кароў па малочнай прадукцыйнасці вызначаюць колькасць малочнага тлушчу (бялку) за лактацыю шляхам дзялення сумы аднапрацэнтнага малака па тлушчу (бялку) за лактацыю на 100, таму што ў 100 кг аднапрацэнтнага малака ўтрымліваецца 1 кг тлушчу (бялку). Найбольшую колькасць малочнага тлушчу (бялку) за лактацыю даюць каровы, у якіх высокія надоі спалучаюцца з высокай тлушчамалочнасцю (бялковамалочнасцю).
У племянной рабоце пры ацэнцы кароў побач з агульным узроўнем малочнай прадукцыйнасці неабходна ўлічваць такія іх каштоўныя індывідуальныя якасці, як здольнасць утрымліваць удой на высокім узроўні працяглы час у ходзе лактацыі. Ход лактацыі часта характарызуюць лактацыйнымі крывымі. Лактацыйнай крывой называецца графічнае адлюстраванне змен велічыні ўдояў на працягу лактацыі. Іх складаюць, напрыклад, па асобных днях — па велічыні разавых удояў, за дэкаду і месяц — па велічыні сутачных удояў, за лактацыю і шэраг лактацый — па велічыні сярэднясутачных удояў па месяцах адной або некалькіх лактацый.
Пры пабудове лактацыйнай крывой па гарызанталі адкладваюць месяцы лактацыі, а па вертыкалі — сярэднясутачныя ўдоі кожнага месяца (кг). Маштаб бярэцца вольны. Пры гэтым выкарыстоўваюць дадзеныя, якія характарызуюць велічыню ўдою за першыя 305 дзён лактацыі і не ўлічваюць колькасць малака, якое атрымана пасля гэтага перыяду.
Лактацыйныя крывыя будуюцца па дадзеных абсалютных велічынь малака (кг) або гэтыя велічыні могуць быць выражаны ў працэнтах ад агульнага ўдою. Крывыя можна вычар-
ціць для асобн
КНІГІ ОНЛАЙН
