Практыкум па жывёлагадоўлі
Выдавец: Ураджай
Памер: 259с.
Мінск 1998
а бруха вызначае здольнасць вымя не адвісаць пры старэнні высокаўдойных кароў. Адвіслае вымя ўскладняе рух каровы, надзяванне стаканаў даільнага апарата. Такое вымя цяжка выдойваць як даільным апаратам, так і рукамі. Яно хутчэй забруджваецца і часцей падвяргаецца траўмам і хваробам. Часам адвіслае вымя апускаецца ніжэй скакальнага сустава, што стварае цяжкасці пры надзяванні даільных стаканаў. Адлегласць ад ніжняга краю (дна) вымя да падлогі павінна складаць не меней 45 — 50 см.
Залозістасць і спадаемасць вымя, выяўленасць падскурных вен характарызуюць функцыянальную актыўнасць малочных залоз. Залозістасць (структура) вымя залежыць ад суадносін залозістай (альвеалярнай) і злучальнай тканак. Яе вызначаюць шляхам прамацвання і агляду вымя да і пасля даення. Зыходзячы са ступені развіцця той або іншай тканкі адрозніваюць залозістае, сярэдняе і тлушчавае (мясістае) вымя.
Пры ацэнцы залозістасці (яе праводзяць пасля даення) вызначаюць зярністасць структуры і эластычнасць (падатлівасць) тканак вымя. Заднія долі на ўзроўні выпукласці прамацваюць у гарызантальным напрамку на ўсю глыбіню, колькі захопліваюць пальцы. Потым абмацваюць пярэднія долі, пераходзячы ад пярэдняга краю да сярэдзіны іх глыбіні. На заканчэнне прамацваюць вымя знізу ўверх, захопліваючы пальцамі збоку пасярэдзіне паміж саскамі.
Залозістае вымя мае мелказярністую структуру, пасля да-
Мал. 16. Форма вымя кароў: a — чашападобнае; 6 — акруглае; в — казінае.
ення становіцца мяккім, губчатым і значна спадае, утвараючы ззаду мелкія складкі скуры (запас вымя). Сценкі саскоў такога вымя звычайна тонкія, эластычныя.
Вымя высокаўдойнаіі каровы ў перыяд найвышэйшых удояў складаецца на 70 — 80% з залозістай тканкі і на 20 — 30% — са злучальнай.
Аб структуры вымя можна меркаваць і па яго ёмістасці, паказчыкам якой з’яўляюцца вышэйшыя сутачныя або разавыя ўдоі каровы. Залозістае вымя не толькі больш прадукцыйнае, але і лягчэй і паўней выдойваецца. Чым больш малака здольна накопліваць вымя паміж даеннямі, тым лепш развітая ў ім залозістая тканка.
Выяўленасць крывяносных сасудаў ацэньваюць па падскурных венах вымя і брушных венах. Добра выяўленыя і значна разгалінаваныя вены сведчаць аб высокай прадукцыйнасці вымя, што забяспечваецца інтэнсіўнай цыркуляцыяй у ім крыві. Выяўленасць вен паўней у кароў старэйшага ўзросту, чым у пяршачак, і прыметней летам, чым зімой.на моцна абвалосеным вымі.
Форму вымя (мал. 16) характарызуюць яго канфігурацыя, суадносіны даўжыні, шырыні і глыбіні.
У гаспадарчай практыцы форму вымя прынята вызначаць вакамерна. 3 найбольш распаўсюджаных — ваннападобнай, чашападобнай, акруглай, казінай — за эталон прымаюць ваннападобную форму. Такое вымя распаўсюджваецца далёка ўперад, яно падоўжанае, шырокае, даволі глыбокае і мае выгляд выцягнутага авала (яйцападобнае). Ваннападобная форма адрозніваецца ад іншых тэхналагічнымі асаблівасцямі: мае болыпую плошчу прымацавання, не адвісае і зручнае для выкарыстання. У яго няма вугла пераходу ў брушную сценку, таму вымя дадзенай формы мае даўжыню, якая на 15% і больш перавышае шырыню. Вымя ваннападобнай формы больш устойлівае да мастытаў, таму што яно больш сіметрычнае, з раўнамерна развітымі долямі і самым жаданым індэксам
(удой з пярэдніх доляў у % да агульнага), мае вышэйшы сутачны ўдой і дастаткова высокую хуткасць малакааддачы.
Чашападобнае вымя — сярэдняй даўжыні і шырыні, даволі глыбокае, некалькі акруглае. Яго даўжыня толькі на 5 15% перавышае шырыню, такое вымя мае форму авала.
Акруглае звужанае (лейкападобнае) вымя мае невялікую плошчу прымацавання, звужанае да нізу, саскі збліжаныя.
Казінае вымя — з недаразвітымі пярэднімі або моцна гіпертрафіраванымі і адвіслымі заднімі долямі, якія рэзка размежаваны бакавой баразной. .
Пры ацэнцы трэба ўлічваць, што па прычыне расслаблення звязак і павелічэння глыбіні вымя з узростам некалькі змяняецца і яго форма. Напрыклад, прадаўгаватае ваннападобнае вымя ў кароў 1 — 2-й лактацыі з часам набывае чашападобную форму, а чашападобнае вымя робіцца адвіслым.
Ступень распаўсюджвання вымя ўперад пад брухам можна вызначыць па адлегласці ад пярэдняга краю вымя да вертыкальнай лініі, апушчанай з крайняга вонкавага выступа маклака, або ад пярэдняга краю вымя да пупавіны (мал. 17).
Пажаданая велічыня адхілення пярэдняга краю вымя ад вертыкальнай лініі ўперад для пяршачак складае 4 — 8 см, для дарослых кароў — 6—10 см і болей.
Форма вымя — спадчынная прымета. Таму пры развядзенні буйной рагатай жывёлы лепш пакідаць на племя быкоў, якія паходзяць ад маці з ваннападобнай або чашападобнай формай вымя, а кароў з такімі формамі вымя трэба больш інтэнсіўна выкарыстоўваць для ўзнаўлення, ствараючы ім аптымальныя ўмовы кармлення і ўтрымання.
Развіццё чвэрцяў (доляў) вымя ацэньваюць шля-
Мал. 17. Вызначэнне распаўсюджвання вымя ўперад: a — ад адвеса з маклака да пярэдняга краю вымя; 6 — ад пярэдняга краю вымя да пупавіны.
5. Зак. 5436
65
1 2 3 4 5
WWW-
Мал. 18. Дно вымя і напрамак саскоў:
1 гарызантальнае дно, вертыкальна ўніз накіраваныя саскі; 2 — некалькі нахіленае дно; 3 — ступеньчатае дно; 4 — моцна нахіленас дно; 2, 3, 4 — некалькі або моцна нахілены ўпсрад напрамак саскоў; 5 — саскі накіраваны ў бакі.
хам агляду, прамацваннем і па выніках кантрольнага выдойвання (па суадносінах колькасці малака, якое выдойваюць з пярэдніх і задніх доляў).
Добрае вымя павінна быць сіметрычным. Пры машынным даенні кароў з нераўнамерна развітымі чвэрцямі выдойванне кожнай з іх будзе заканчвацца ў розны час і абавязкова прывядзе да “халастога” даення малапрадукцыйных доляў. Непажадана, каб рознасць часу выдойвання першай і апошняй доляў перавышала 1—2 мін, а максімальная рознасць удояў гэтых чвэрцяў перавышала 12 — 15%. Добрым лічыцца вымя, з пярэдніх доляў якога атрымліваюць не менш 43% сутачнага ўдою.
Для ацэнкі раўнамернасці развіцця вымя ўжываюць таксама індэкс, які абазначае адносіны ўдою з долі з найменшым удоем да ўдою з долі з найвышэйшым удоем. Чым бліжэй гэты індэкс да 1, тым больш раўнамерна развітыя малочныя залозы вымя.
Нярэдка пры аглядзе вымя збоку назіраецца больш або менш выяўленая дольчатасць або так званая баразна, якая падзяляе пярэднія і заднія долі. Яна ўтвараецца з прычыны недастатковага развіцця залозістай і апорнай злучальных тканак. Выразна выяўленая баразна непажаданая, таму што такое вымя мае меншы аб’ём, часцей запаляецца, даўжэй і горш выдойваецца, яго трэба доўгі час дадойваць.
Дно, або ніжні край, вымя бывае розным (мал. 18).
У вымя са слабаразвітымі пярэднімі долямі ніжні край мае вельмі нахіленую або ломаную лінію. Напрамак саскоў звычайна перпендыкулярны да паверхні ніжняга краю вымя. Калі дно вымя мае гарызантальную або ломаную лінію, то саскі накіраваны ўніз, а пры нахіленым дне саскі накіраваны коса ўперад.
Вельмі нахіленае і ступеньчатае дно непажаданае, таму што маса даільных стаканаў і калектара будзе размяркоўвацца нераўнамерна, з прычыны чаго хутчэй выдаяцца больш нацягнутыя пярэднія саскі (да таго ж і з менш прадукцыйнымі долямі). Халастое даенне пярэдніх чвэрцяў будзе раздраж-
няць тканкі, тармазіць малакааддачу і адмоўна ўплываць на стан вымя і прадукцыйнасць.
Вялікае значэнне для хутчэйшага і поўнага выдойвання вымя як пры машынным, так і пры ручным даенні маюць велічыня, форма і размяшчэнне саскоў.
Для машыннага даення непажаданыя вельмі тоўстыя саскі (дыяметр больш за 3,2 см), доўгія (больш за 9 см), кароткія (менш за 4 см) і тонкія (менш за 1,8 см). Пярэднія саскі звычайна на 1 — 1,5 см даўжэй за заднія, пажаданая даўжыня пярэдніх саскоў складае 6-8 см.
На вельмі тонкіх і кароткіх сасках даільныя стаканы дрэнна ўтрымліваюцца, часта спадаюць і затрымліваюць даенне. У стаканы, якія скінуліся, можа трапіць подсціл і бруд, што пагаршае санітарна-гігіенічныя якасці малака. Вельмі тоўстыя і доўгія саскі не адпавядаюць памерам даільных стаканаў, з прычыны чаго саскі сціскаюцца, поласць іх звужаецца і, як вынік гэтага, малакааддача запавольваецца, a бывае і спыняецца. Часам сасок, які выцягнуўся са стакана, перакрывае адтуліну ў дне стакана і спыняе адток малака ў даільнае вядро.
Пры тоўстых сасках канічнай формы (лейкападобныя) даільныя стаканы прысмоктваюцца толькі да іх кончыка, з-за чаго сасок недастаткова масажыруецца. Гэта адмоўна ўздзейнічае на хуткасць даення, паўнату малакааддачы і на стан вымя.
Па форме адрозніваюць саскі: цыліндрычныя, канічныя, бутэлечныя, грушападобныя, алоўкападобныя (тонкія, доўгія), лейкападобныя (тоўстыя, канічныя).
Цыліндрычныя саскі — бакавыя сценкі ідуць амаль паралельна ад асновы да вярхушкі саска. Канічныя саскі — бакавыя сценкі паступова збліжаюцца ад асновы да вярхушкі саска. Грушападобныя саскі — сярэдняя або ніжняя часткі саска патоўшчаныя і па дыяметру большыя за аснову. Лейкападобныя саскі — аснова саска значна пашыраная.
Найбольш пажаданая форма саскоў — цыліндрычная або некалькі канічная. Грушападобная і бутэлечная формы часта набываюцца на працягу жыцця каровы пад уздзеяннем розных фактараў. Астатнія формы саскоў атрымліваюцца ў спадчыну і не змяняюцца пад уплывам знешняга асяроддзя і з узростам жывёлы.
Размяшчэнне саскоў можа быць наступнае: шырокае, амаль квадратнае; шырокае пярэдніх і збліжанае задніх; збліжанае бакавых пры нармальнай адлегласці саскоў правага і левага боку; збліжанае ўсіх саскоў.
Непажаданыя як вельмі збліжаныя (адлегласць паміж заднімі саскамі меней 6 см), так і занадта шырока расстаўленыя саскі (адлегласць паміж кончыкамі пярэдніх саскоў болей 20 см).
У першым выпадку цяжка надзяваць даільныя стаканы, у другім — пад цяжарам даільных стаканаў з калектарам саскі вельмі перагінаюцца і даенне запавольваецца.
Нармальная адлегласць паміж канцамі пярэдніх саскоў складае каля 10 — 20 см, паміж заднімі, а таксама паміж пярэднімі і заднімі — 6—12 см.
Напрамак саскоў бывае: вертыкальны; некалькі нахілены або вельмі нахілены ўперад; накіраваны ў бакі. Пажаданыя саскі, якія накіраваны ўніз. Вельмі расстаўленыя саскі непажаданыя, таму што яны ствараюць цяжкасці пры машынным даенні і пры даенні рукамі.
Дадатковыя саскі могуць знаходзіцца ззаду, паміж заднімі і пярэднімі, побач з нармальнымі саскамі, і нават на сасках, утвараючы фістулу. Яны могуць быць добра развітымі, са сваёй малочнай залозай або з малапрыметнымі яе зачаткамі. Бывае, што дадатковы сасок зрастаецца з асноўным, звужаючы яго цыстэрну і канал, гэта стварае цяжкасці пры малакааддачы.
Дадатковыя са
КНІГІ ОНЛАЙН
