КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
чатку ейнае арганізацыі не з нашае беларускае віны. Усё ж была зроблена велізарная вайсковая работа, якая замыкаецца ў наступным: 1. Праведзеная была велізарная прапагандовая праца,шырокія масы пачалі жадаць войска. 2. Запачаткаваліся беларускія вайсковыя традыцыі. 3. Беларусы пачалі верыць у сваю собскую збройную сілу, якую могуць тварыць собскімі сіламі і пры помачы якой яны змогуць вызвалінца ад усіх насільнікаў. Беларуская Самаахова падрыхтавала грунт для Беларускай Краёвай Абароны”62. Следства супраць Ермачэнкі, інспіраванае службай бяспекі СД, па збору доказаў яго “злачыннай дзейнасці” завяршылася абвінавачаннем яго ў гаспадарчых махінацыях і, зыходзячы з гэтага, ён быў пазбаўлены пасады і адпраўлены ў Прагу63. Сама БНС была перайменавана ў Беларускую самапомач, а яе дзейнасць абмежавана матэр’яльнай дапамогай і аховай здароўя. Такім чынам, усё сказанае вышэй, дазваляе зрабіць выснову, што пытанні стварэння, дзейнасці, адносінаў БСА з немйамі і мясцовым насельніцтвам, пытанні тэорыі і практыкі дзейнасці акупацыйных нямецкіх улад на Беларусі патрабуюць далейшага навуковага пошуку, асмыслення гэтых пытанняў у цеснай іх узаемасувязі з іншымі праблемамі, што стаялі на той час перад беларускім народам. 1 Белорусскне нацмоналнсты — злейшме врагп белорусского народа // Цанава Л С. Всенародная партнзанская война в Белорусснп протмв немецко-фашнстскмх захватчнков Ч. 2. Мннск,1951, с. 642—852: Раманоўскі В Ф. Саўдзельнікі ў злачынствах. Мінск, 1964; Война в тылу врага. Вып. 1. М , Полнтнздат, 1974; Бажко А. Татальнае банкруцтва. Мінск. 1982 і інш. 2 Гл. Велнкая победа Советского народэ. 1941—1945. Матерпалы научной конференцнн, посвяіценной 30-летню победы сыСоветского народа в Велнкой Отечественной войне 1941—1945 годов. М., Наука, 1976, с. 115—120. 3 В. Коснк. Украіна і Немеччмна у другій світовій війні. Пармж, Нью-Йорк, Львів, 1993, с. 115—120; Генрн Ппкер Застольные разговоры Гнтлера. Смоленск, 1993, с. 197—199. 4 Алесь Вініцкі. Матэрыялы да гісторыі беларускай эміграцыі ў Нямеччыне ў 1939— 1951 гадах. Мінск, 1995, Язэп Малецкі. Пад знакам Пагоні.Таронта, 1976. 5 Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь (далей НАРБ), ф. 384, воп. 1,спр. За, л. 105—106 6 Я Найдзкж, I Касяк. Беларусь учора і сяння Мн., 1993, с. 271 7 НАРБ, ф. 370, воп. 6, спр. 42, л. 4. 8 Там сама, ф.382, воп.1, спр.4, л. 78. 9 Беларуская газэта, 1942, 6 чэрвеня. ’ ° НАРБ, ф 908, воп. 1. спр. 4. л.79. 11 ‘Беларуская газэта” 1942, 8 ліпеня. 12 Ю. Туронак. Беларусь пад нямецкай акупацыяй. Мн., 1993, с. 119—120. 13 Там сама. 14 Вацлаў Леанардавіч Іваноўскі (7.6.1880—7.12.1943), х. Лябёдка Лідскага павета Віленскай губ , беларускі палітычны і грамадскі дзеяч Д-р тэхнал.навук (1909). Скон- 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 чыў Пецярбургскі тэхн. інстытут (1904). У 1904—1913 на навуковай і выкладч paSone ў Пецярбургу.У 1913—1915 у Вільні, у канцы 1915 — канец 1917 г. жыў у Расіі.У 1902 г. заснаваў Бел. рэв. партыю, у 1904—1905 чл. ЦК Беларускай сацыялістычнай грамады (БСГ). браў удзел ва Ўсебеларускім з'ездзе 1917 г.У 1918 г. міністр асаеты ва ўрадзе БНР, які ўзначальваў А. Луцкевіч. У лютым-сакавіку 1920 г. як упаўнаважаны Найвышэйшай рады БНР удзвльнічаў у бвларуска-польскіх перамовах.выступаў супраць падзелу Беларусі, за стварэнне федэрацыі з Польшчай, кіраваў Мінскім бел. пед. інстьп-утам.У кастрычніку 1920 г. уваходзіў у склад ураду Сярэдняй Літвы, які ўзначальваў Л Жэлігоўскі. У 1922—1939 гт. лрафесар Варшаўскага політ. інстытута У кастрычніку 1941 г. прызначаны на пасаду бургамістра Мінска У 1943 г старшыня Беларускай рады даверу, нам.старшыні Беларускага навуковага таварыства. Забіты ў Мінску. Уладыслаў Язэпавіч Казлоўскі (29 6.1896—13.11.1943) в Залессе Саколкаўскага пав. Гродзенскай губ, цяпер Беластоцкае ваяв. Польшча, беларускі грамадскалалітычны дзеяч, публіцыст. Адзін з арганізатараў і сакратар Бел нацыяналсацыялістычнай партыі (БНСП), рэдактар-выдавец яе органа "Новы шлях" (1933— 37). Неаднаразова судзіўся з лольскімі ўладамі э прычыны канфіскацыі імі асобных нумароў часопіса У 1939—1940 іт сакратар Бел групы дапамогі пацярпелым ад вайны пры Літ. Чырв Кроіжы. Меў на мэце аднавіць дзейнасць БНСП, аднак не атрымаў дазволу ням уладаў, быў рэдактарам "Беларускай газэты’. Адэін з ідэолагаў бел. нацыянал-сацыялізму выступаў з антысеміцкімі артыкуламі. Забіты сав. партызанамі. НАРБ, ф. 908, воп. 1,спр 4, л. 80—81. Кушапь Ф. Спробы арганізацыі беларускага войска пры нямецкай акупацыі (Машынапіс са збору бібліягзкі імя Ф.Скарыны ў Лондане. Кспія даслана аўгару гісторыкам Ю Туронкам), с. 4 Часткова рукапіс Ф. Кушаля надрукаваны з нашай прадмовай і каментарыямі ў "Беларускім гістарычным аглядзе", 1994. Т.1. Сш.1, с.128. НАРБ, ф. 908, воп. 1, слр. 4, л. 82. Там сама л 83 Раманоўскі В Ф. Саўдзельнікі ў зпачынствах, с. 116; НАРБ, ф. 401, воп. 1, спр. 15, л. 1—2: ф 384, воп 1, спр. 69, л 3—4. Анатолнй Бадулнн Попытка соадання “Белоруской народной самоломоідм” еіце раэ показала, как далекн былм ннтересы пгглеровскнх прнспешняков — местных нацноналнстов — от чаяннй белорусского народа // Советская Белоруссмя, 1995, 18 ноября Кушаль Ф Спробы арганіэацыі беларускага войска пры нямецкай акупацыі Беларусі// Беларускі лстарычны агляд. 1994. Т. 1. Сш. 1, с. 128. НАРБ, ф 384, воп. 2, спр. 16, л. 3. Там сама, ф. 401, воп 1, слр. 8, л. 8. Там сама, л 11—12. Кушаль Ф. Указ. твбр. НАРБ, ф. 384, воп 1, слр. 34, л. 56—57. Дазвол на ўжыванне беларускіх нацыянальных сімвалаў быў дадзены В.Кубэ, відаць, без палярэдняга дазволу яго вышэйстаячых начальнікаў. Аб гэтым сведчыць шэраг фактаў: 1 Каб атрымаць законную, юрыдычную сілу. распараджэнне В Кубэ лавінна было быць надрукавана ў афіцыяльным органе — “Урадавым весьніку Генеральнага камісара Беларусі", які выдаваўся на нямецкай і беларускай мовах Аднак супраць яго публікацыі выступіў аддзел кіравання, які прапанаваў канчатковаа вырашэнне пытання перадаць у рэйхскамісарыят “Остланд”, рэзідэнцыя якога зна- ходзілася ў Рызе. Кубз згадзіўся з гэтай прапановай. 2. Шэраг архіўных матзрыялаў сведчыць, шта ні рэйхсккамісарыяг “Остланд”, ні ведамства Розэнберга не ўхвалілі распараджэння іх падначаленага В.Кубэ наконт “беларускіх нацыянальных знакаў і эмблемаў". He дапамагло нішто — ні той факт, што распараджэнне было надрукавана 6 верасня 1942 г. беларускамоўнай газетай “Раніца”, якая выдавалася ў Берліне, ні адпаведная перапіска, якая велася на працягу 1942—1944 гг. паміж Мінскам—Рыгай—Кракаеам і Берлінам. Магчыма, адной з прычын была смерць В.Кубэ. 10 кастрычніка 1943 г. на імя яго пераемніка — (HSSPF) — вышэйшага СС і паліцайфюрэра генерала Курта фон Готбэрга з рэйхсміністэрства ўсходніх абласцей прыйшла палера, дэе значылася: “Спадару генеральнаму камісару ў Менску. Адносна беларускай нацыянальнай сімволікі дзяржаўнай ўлады. Пісьмо ад 27.VIII. 1943 г. Палітыка 5Д2. Я прашу мець на ўвазе, што прадстаўлены ў пісьме ад 27.VIII.1943 праект беларускага нацыянальнага знака ў якасці “беларускай дзяржаўнай сімволікі ўлады" не можа быць ухвалены мною, так як ‘ дзяржаўная сімволіка ўлады” прэдугледжвае вядомўю дзяржаўную самастойнасф, ці, сама меней, аўтаномію. Будучае афармленне Беларусі ў яе агульных рысах да сённяшняга часу пакуль яшчэ не еызначана так, каб сёння мы маглі гаварыць аб атрыбутыцы "дзяржаўнай улады’. Пастаноўка гзтага пытання можа прывесці ў беларускіх колах да спадзяванняў, якія ў сучасных умовах не могуць быць выкананымі...” Гл. А. Літвін Гістарычная праўда абавязвае // Звязда, 1995, 13 лістапада. 28 Ф.Кушаль. . каз твор, с. 6. 29 С ловы Гітлара аб тым, што “самае вялікае глупства якое магчыма далусціць ў акупаваных усходніх абласцях — гэта даць заваёваным народам зброю” былі добра вядомы. Гл. Дашмчее В М Банкротство стратегнн германского фашнзма М., 1973. Т 1, с. 79. 30 Я. Яайдзюк, I. Касяк. Указ. твор, с. 295. 31 А Літвін. Беларуская самаахова//Наша Ніва, 1993, №13, с. 10—11. 32 НАРБ, ф. 908, воп 1, спр. 4, л. 88. 33 За дзейнасцю БНС і асабліва БСА пільна сачыла СД. 34 Ф.Кушаль Указ теор. 35 НАРБ, ф. 465, воп. 1, спр. 6, л. 4. 36 Там сама. 37 Неман, 1994, №4, с. 181. 38 НАРБ, ф. 401, воп. 1, слр. 15, л. 4. 39 Там сама, ф. 3500, вол. 2, спр. 48, л. 87—90. 40 Там сама, ф. 384, воп. 1, спр. 34, л. 11. 41 Там сама, ф. 401, воп. 1, спр. 15, л. 5. 42 Там сама, ф. 908, воп. 1, спр. 4, л. 123—124. 43 Ліст Штрауха да Баха ад 25 ліпеня 1943 г. Копія ў архіве аўтара. 44 НАРБ, ф. 465, воп. 1, слр. 3, л. 12. 45 Там сама, ф. 465, воп. 2, спр. 1, л. 4—5 46 Язэп (Восіп) Гуцька да гэтага часу працаваў старшынёй БНС Наваградскай акругі. Відаць па ўсім, ідто гэтая праца яго не задавальняла і ён яшчэ ў чэрвені 1942 г.падаў на імя І.Ермачэнкі заяву з просьбай аб звальненні: “Прашу Вас звольніць мяне ад выканання абавязкаў кіраўніка БНС Наваградскай акругі па наступным матывам: . 1. Стан майго здароўя вымагае лячэння. Пасведчанне Мэдычнай камісіі з 21. XI. 1941 г. было мною зложана больш 4-х месяцаў таму назад разам з просьбай аб эвальненні з займаванага станоеішча 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 2. Маю 58 1/2 i пасля прэбыванія ў працягу 8 месяцаў у бальшавіцкай турме і 11 месяцаў працы — патрабую адпачынку. 3. Адносіны, якія злажыліся ў мяне з беларускімі дзеячамі вьжлючаюць нармальную працу, а па гэтым церліць БНС. 4. Я не еладаю свабодна беларускім язьіком, як гэта патрэбна па маім становішчы. 5. Ня чу>о сябе ў сілах вясці нашу арганізацьію. На маё месца трэба другога, больш адпаведнага чалавека. які мог бы належна пакіраэаць працай БНС, больш аўтарытэтнага сярод беларусаў новага пакалення. 6. У студзені 1942 г. я атрымаў ад Генеральнага камісара Беларусі назначэнне адвакатам у Наааградку і, будучы заняты працай у БНС, ня мог дагэтупь заняцца сваёй прафесіяй. Хачу вярнуцца да працы, якая мне больш вядома. 7. Маю гаспадарку 1 % дзесяціны зямлі ў 4 вярстах ад Наваградка, якая вымагае маёй асабістай працы. На гэтай гаспадарцы жыве цяпер мая 82-летняя матка, якая ня можа справіцца. Ежелі маё зеальненне не сасгаіцца ў найбліжэйшыя дні, — прашу дазволу перадаць выкананне маіх абавязкаў майму заступніку Паўлу Антонавічу Якуцэвічу. Кандыдатамі на становішча кіраўніка БНС Наваградскай акругі акрамя Паўла Якуцэаіча маглі бы быць: другі мой застулнік Аляксандр Орса — акруговы школьны інспектар, Міхаіл Якімец — акруговы лекар і Барыс Рагуля — кіраўнік Беларускага Народнага дома ў Наеаградку” — НАРБ, ф. 384, воп. 2, спр. 14, л. 38.