Турэцка-беларускі размоўнік 1836 году
Памер: 66с.
Нью Йорк 1995
• bildim
• bilmedim
• olmadi
• layik
тойо гето треба нашто гропш бпвай здаров йец здаров шчаслнва дарога велнкн
малй требаа прендзей прендзей6 наверхў запомнавв
калп хочешг нелзад трўдно розўм згўбнв стало
веле речей предайўц тогдае знайў
не знайў не стало прплнчннй, способннй, значіітелнйй*
[2ар
• efendim bana kosterseniz fabrika tophane urda var yahya
• efendi risimci bu ‘atlari siizi ulsa
ГОСПОДПН покажнте мне фабрнкў топхан* там йест йахйак
господпн хўдожшік тў нмона слово бўдет
а Памылкова абсечаная фраза з 7б7: [laztin satin] оітауа дасл. ‘[трэба кўплю] ўзяць’ — треба [кугшц] 6 =пол. pr^dzej в тур. 1 sg.; запомнав < пол. zapomnial[em] г тур. 3 sg. д =рас. е =рас. ж =рас. 3 Старонка 2а напісаная рукою 3-га пісара (гл. с.б) * < тур. tophane ‘арсэнал, артылерыйскі завод’ к Уласнае імя
3
* qa‘duna
снденнйе
• qu'udun6
свденййе
• qa‘adaB
сндет
• agzi
рот
• burunu
HOC
• yuzinii
лнцо, твар
4
• teni
• tugrr
стан
• yapragi
ллст
• kii[be]ki'
пўп
• kiibeg
пўп
• yelime
йесце
• ta'am
потравў
5
• buyurum
прошаж
• buyur
чего3
• ne var ne yok yeniden
што чўвац новаго
• varmadi
не бйл
6
• vardi
бйл
• var mi
чн йест
• yok
нет
• nederler
начто
• dur
стой
• bunda
тўт
• yaya§
паволн
7
• hemen'
нелза*
• daha
йешче
• biyiik
велнкй
• kii^ek
малй
• sofra
стол
• duruyur
стайнц
8
• durlii
род сорт ‘нлн гатўнек
а в Тры арабскія словы г Няяснае слова, пакінутае ўкладальнікам безь перакладу. Магчыма =тур. dogru Д Памылкова напісанае слова, выпраўленае побач е тур. 1 pl. imperat.:‘давай паямо’ ж=пол. prosz^ 3 Ветлівае перапытаньне, ‘калі ласка? чаго жадаеце?’. Гл. тс. 6а3, 6а7 1 =рас.; тур. hemen ‘зараз жа, адразу; амаль што’. Пераклад памылковы, магчыма пазычаны з 10б6
1 • ben bunu satanm kim
isterse satin aim
• istemem
2 • daha kendi gezerima
♦ kendi kullarmm
3 • ne kadar pahasi
• ka? gru§6
4 • satar misin bunu bu §ey
• nerede satarlar
3 • davranma ate§ yokarim»
• bir damlar
[3a]
1 • bir anadan biz karde§im
• ben biyiik
2 • nasli senin ismi
• benim ismi
• ya bunun ismi
3 • ben bukiin uru? tutaynm
4 • ka? kiin bayrama
• bir hafta
5 •3ka?dur
• su
• ol kadar
6 • mezata ver
• 3olmadi
йа гето прадайў хто хоче кўпнц собе ніі хачў
йешче сам йездзнца сам бўду зажнвац йак йано дораго
колко левав6 прадайеш тй гетўйў реч гдзе прадайўц
адной маткн мй брацед
йа старшн
йак твайо ііме
майо мме
йак йаго нме
йа сагона бост« трнмайў за много дзон байрам* адзнн тпдзен
сколко
водй
такой3
бўсціі' на лііцнтацнйў*
не хват пло3
а тур. ‘яшчэ сам езьдзіць буду’ 6 груш (< лац. grossus; тс. куруш або піястар),
грашовая адзінка Асманскай імпэрыі, срэбная манэта, уведзеная султанам Сюлейманам II у 1687 г. У Рэчы Паспалітай традыцыйна называўся левам в тур. ‘ня рухайся, буду страляць’ г тур. ‘адна кропля’ Напісана рукою 3-га пісара
д браце — vex:, sg. е [п-] ж < тур. bayram ‘сьвята’; магчыма, курбан-байрам 3-3 5-ты радок і другое слова 6-га напісаныя рукою 3-га пісара * [п-] к < пол. licytacja
• aben
• sen
[5a]
1 • bari hudadanG
• kerek dilerse tiirk dili iikrenmeye iirotmeye
2
• bilmeli bu suzleri
• bu ‘atlari
• her §eye
3 • nederler
• kerek dilerse
• bilmeli
• §itmeli
• dinnemelir
4 • kulak utut dinne hem
i§it miisulman dili islam dini
5
• layikdur hem farz erlere hem ‘avretleri
6 hem одакіап
• size ve bize
• lazim
• minasib
7 • allah te'ala yardim ayleye
• hem bu dunyada
• hem ahiretde
йа тй она
од бога жедайў6 калн хочеш тўрецкаго йезнка розўмец наўчнцсе
знацн гетайе слова гетнйе нмона
на вшнстко*
нашто
калн хочеш розўмец слўхац послўшнемўг ўхо трнмай прнслўхай йешче н чўй мўсўлманскн йазнк мсламскей верй належй фарзя мўшчнне йешче н кобетам йешче н дзецем
вам п нам треба належйе боже допомажй йешче на гетнм свеце йешче н на тамтпм
свеце
а а Тэкст на старонцы 36 напісаны рукою 3-га пісара 6 тур. ‘ад Творцы Ўсявышняга’ в =пол. wszystko г тур. necessitativus: ‘трэба, неабходна слухаць’ д < тур. farz (< ар.) ‘належныя ўчынкі й паводзіны як рэлігійны абавязак мусульманіна’ е =пол. nalezy
1 • lazimdur bilmeli
• bu miibarekadili
• bu suzleri
2 • kerek namazda
• ve kerek kabirde
• ve kerek du'ada
• her yerde
3 • iski iski
• evveli allah
• kok yaratti
• meleke yaratti
4 • yildiz
•ay
• kiine§
• sunra yer adam peygamber yaratti
5 • bir adam
• ba§i
• ‘ahzi
• tuhum
• dudaklan
• di§leri
• dil
6 • kiizleri
• percem
• ka§lan
• kirpekleri
• can
• yiirek
7 • сікегл
•§kenbeM
• barsaklan
потреба знаціі гетіі внншўйўайензнкб гетнйе слова
хоц ў немазев хоц ў магнле хоц ў дў‘анг на каждіім мейсцў од давнейшаго часў' бершйд бог небо ўтворнл небое ўтворнл зорй
месец
слонце
потйм з земнж адам пророка ўтворнл йеден чловек3
галава
рот
насено
гўбй зўбй йезнк
очн
влосн'
брова
вейалкнк
дўша серцо вантробйл плахіі (?)м
кншкн
а тур. miibarek (< ар.) ‘блаславёны’ 6 =пол. j^zyk в < тур. namaz (< фарс.) ‘малітва ў ісламе’ г < тур. dua (< ар.) ‘малітва, зварот з просьбай да Бога’ д [п-] е тур. теіек ‘анёл’ ж =пол. z ziemi 3 =пол. jeden cztowiek 1 =пол. wlosy к веялкі ‘вейкі’ (СПЗБ, 1, 305) л тур. ‘печань; лёгкія’ м ст.бел. флякй ‘трыбухі, рубцы’ 1578 (Булыка, 117); форма пляхі не засьведчана
• elleri рўкм
• parmaklari палцн
[6a]
1
• timaklan
НОГЦН
• ayaklan
НОГЙ
• tapoklari
косткйа
• dizleri
каленн
• kiibeg
бўп6
• zekeri
шлўнек»
2
• sa‘a
здаров
• hasta
хорйг
• iildii
ўмард
• ecel keldi
смерц пріішле6
• kitdi
пашов
• keldi
пріішов
3
• kaldi
заставсе
• vardi
біів
• varmadi
не бпв
• var mi
чн йест
• yok
немаш
• buyur
проша*
4
• asselam ‘eleykiim
прнвет
• nicesi keyfe ne imi
йак се тн маш3
• §tikur elhamdii lillahi
хвала богў
5
• ne var ne yok yeni
што чўвац новего*
• sa
здаров
• hasta
хорйк
• ecel keldi
смерц пршнла
6
• kitdi
пашов
• keldi
пріішов
• kaldi
заставсе
a ‘косткі на назе, шчыкалаткі’ 6 [п-] в тур. zeker ‘membrum virile’. У гэтым значэньні шлунек выступае і ў кітабе Казанскага Ўнівэрсытэту (76а7) (Запісы, 21, 110); у іншых гаворках значэньне не зафіксавана. Магчыма, кантамінацыя словаў шлункі, шлуньне ‘вантробы’ і пол. czlonek г =пол. chory Д =пол. йтагі е Пра -е замест -а: Ант. 285 ж [-а], недакладнае напісаньне 3 =пол. jak sif ty masz\ nap. 6a7 * =пол. nowego к =пол. chory
• vardi
• varmadi
• varrni
• yokdur
• buyur1
• asselam ‘eleykiim
• nicesi keyfe ne imi
[66]
бпв
не бпв
чн йест
немаш
чаго3
внтане
йак се тп майеш
1 • §iikur elhamdii lillahi
• ne var ne yok yeniden
• sen nicesi keyfe ne imi®
2 • elhamdii lillahi
• nereden kelub
• stanbuldan keldima
3 • §ur9u‘a kiderim
• pazara kiderim
• itmek а1іптж
4 • et
• i§i var
• kag para har^atu
• yikir[mi] be§
5 • rubasi kaydnw
• ko§andimM
• eylenmemH
6 • beraber kiderim
• bir sa'at
хвала богу
што чўвац новего6
хвала богў
сконт ндзешг станбўлў првшовд до рушчўкуе пайдў на таргавнско пайдў хлеба узацж
менса3
дзело йест
веле пар' експенсовал® двацац пац одзено ўложнцл подпасацсем
зачекай»
разем пойде0
йедней годзннй"
[7a]
1 • ev yabmaya
дом робнц
а гл. 2а5 6 =пол. nowego ® Фраза пакінутая безь перакладу. Гл. 6а4, 6а7
г =пол. skqd idziesz д тур. 1 sg; станбўлў < з станбўлў е Рушчук (тур. Ru§?uk), турэцкі назоў балгарскага гораду Русэ ж тур. ‘хлеба вазьму’ 3 =пол. mifsa * Пара (тур. para < фарс.), у XVII-XX стст. срэбная, ад 1844 медная манэта (40 пара = 1 груш) к =пол. ekspensowac ‘выдаткаваць’ л тур. 1 sg praet. м тур. 1 sg praet. " тур. ‘я доўга не затрымаюся’ ° =пол. razem pojd$ п =пол. jednej godziny
[76]
• pen? eri
• kapi
• soba
• ev tavani
• hazir oldu
• satacayim
• kiderim gayri memlekette
• tarla siirmeye
• tepeye komalir
• eve kidermeli
• ka? araba
• har$attim
• sattin
• ahga
• as
• mapeticay*
• odun£ aliram
• ot bicmeye
• urak bicmeye
• dovmeli'
• deyermene ?ekmeliK
• un iitmeye
• itmek bi§iir
• daha kazanayam
• i§i kalmadi
окна
дзверй пеца
сталавано6
гатово стало
предам
пайдў до пншаго мемлекету» орац ўкопйг
додому справадзнц веле фўрд
зекспенсевал6
кўпнц
грошей мало
пазнджў3
косііц
жац
блц'
до мліінак
на мўку малоц
хлеб печн
йешче заробел
робота не стало
• duv§iirmeyeM
• kuru mi
• фі"
сено грапцем цн сўхо мокрон
а =пол. ріес 6 с/паляваньне ‘столь’ (СПЗБ. 4, 568; ДАБМ, №228) в тур. тетleket (< ар.) ‘краіна, край; акруга, раён’ г тур. ‘наверсе пакласьці’, беларускі адпаведнік няясны Д ст.бел. фура ‘вялікі воз’ 1578 (Булыка, 120) егл. 6б4;[о-] недакладнае напісаньне (прапушчаны j) ж Слова няяснае, пакінутае ўкладальнікам безь перакладу 3 [-ч-] * тур. necessitativus: ‘трэба біць, таўчы,
малоць’ к тур. ‘да млына трэба завезьці’ л =пол. zarobi^ м тур. ‘зьбіраць’; [-л] магчыма, памылка (фатха замест кясры) н тур. ‘раса’; мокро — кантэкстуальны эквівалент
• beygir ver
конў дай
2
• ko§ arabaya beygiri
ў вос запрагай кона
• fok eylendi
веле забаввл
• olmaz
неможно
• kiig
трўдно
3
• ‘akhm kayatti
розўм апот ерала
4
• okiiz
вол
• inek
крова6
• buza
целе’
• beygir
кон
• at ta§aklp
окерг з йайкамнд
• manda okiiz
бўйвол
5
• siitlii inek
млечне кровае
• fena beygir
блапі кон
• kart ayaklan
старй ногй
• satanm
предам
• panayir
кермаш
6
• hevesim var mal satin
мам охота* кўшіц
olmaya
йекего3 товарў
• sevdim
лўбе'
• sevmedim
не лўбек
7
• vardim
бнлемл
• varmadim
не біілемм
• lazim satin olmaya
треба кўшіц
[8a]
і
• pazar
таргавііско
• ali§ veri§«
гандал весцн1*
• bezirgan
кўпец
• lazim ketiirmeye0
треба на кермаш0
2
• adam 90k
веле лўдзей
• adam^a kezer
йак чловек ходзнц
а-а Слова дапісана рукою 3-га пісара 6 =пол. krowa в =пол. сіеі^ г =пол. ogier; [-Г-] д тур. ‘непакладаны конь’; прыклад даслоўнага перакладу е =пол. mleczna krowa ж =пол. main ochot^; пра -а на месцы -g: Ант., 344 3 =пол.
jakiego 1 =пол. lubi$ к =пол. піе lubiq л =пол. Ьуіеіп м =пол. піе Ьуіепі н тур. ‘гандаль’ 0 тур. ‘трэба несьці’
КНІГІ ОНЛАЙН
