Турэцка-беларускі размоўнік 1836 году

Турэцка-беларускі размоўнік 1836 году

Памер: 66с.
Нью Йорк 1995
9.46 МБ
а =пол. pr^dko 6 =пол. pr^dzej в =пол. zapomniat[em]; тур. 1 sg г=пол. pr^dzej Д ‘не затрымвайся’

• kitme
не йдзн

• konderi6
назама верннсе6
2
• nasli ulacak
йак бўдзе

• bevle ulacak
так бўдзе

• al beygiri
азмн кона
3
• ko§ arabaya
запрагай в вос

• eve kidelimr
дадомв йецг
[136]


1
• река
SU

• гарад
Ьауігд

• полое
kir

• далеко
uzakim

• флашка
§і§е

• цвнк
givi

• ремен
kayi§
2
• чаравіікн
papuglan

• ботн
gizme

• йармолкаж
fez*

• sank3
завой3

• kalpak
шапка

• me§teler
мештіг
3
• квшена
gebi

•cakepa
balta

• железо
demir

• медз
bakir

•сребро
giimii§

• злоток
al tun
4
• днаментл
gevherta§i-3

• дарагв
pahah

• guha
сўкно

• зелоно
ye§il
а Замест л(-д) памылкова напісана (-м)	6 тур. ‘праводзіны, пажаданьне
шчасьлівай дарогі’(TS, 561)	® [-му] (памылкова сукун замест дамы) гтур.
‘узгорак, узвышэньне’ д тур.‘поле; стэп; раўніна’ е‘бутэлька’ ж‘феска’
3 ст.бел. завой ‘цюрбан, чалма’ (ГСБМ. 10, 136)	1 тур. ‘лёгкія й мяккія
сап’янавыя хатнія боцікі з кароткаю халяваю’ (TS, 1013) к =пол. doto л тур. ‘каштоўны камень’
• снно
mavi
5	• йечмен
агра
• грмка
karabagday
• авос
yulaf
• пшаннца
bogday
• жнто
covdar
• гарох
graha
6	• боб
bakla
• рнж6
piling
• арехн
fundik
• фнгнЕ
badem*
• разннкіг
yiizunr
• слнвй
eyrik
• грўшн
armut
7	•йаблнк
elma
• перец
biber
• капўста
lahna
• масло
yah
• алнвад
zeytun yah
• йайца
yamurtan
8	• торбае
torbasi
• кошіік
sepet
• палнца
raf
• бочка
fuga
•скўра
diresi
• каза
kege
[14a]

1	• слонж
fildi§*
• агон3
ate§
• вўгол
kemiir
• гарнц
yanayir
a grah (< балг. грах) ужываецца замест тур. bezebye ў балканскіх дыялектах турэцкай мовы, напр. у гаворках балгарскіх туркаў і ў гагавускай мове (Bozkurt, 193)	6 =пол. гуі в тур. ‘міндаль’ г тур. ‘вінаград’ (гл. 14б6); разынкі па-
турэцку — kuru iiziim (сухі в.) Д ‘алей’ е бел. торба < тур. torba ^тур. ‘слановая костка’ 3 ‘агонь’
запалііва
yaktima
гарело
yanmi§
бўдзе гарец
yatar yanayir
зварнц6
pigir6
йесц
yemeli
варец йесц
pi§irmeye yemeli
зварнвв
pi§irdimB
вже гатово
hazir
йесцн хачў
yemeye isterim
бўлкаг
samunr
ЛЙСЦО
yaprak
папер
kahat
кветкн
ўіўек
мўреванад сцена
ta§ duvar
малаток
?екіў
кўлбакае
er
дзвда
mizrak
палаш
kh?
стрнмоно
zengi
piline bahla
да пойеса прнчепн
чапрак
ha§a
лўк
ok
стрелка
yaya
шнўрок
ipi ince
напацн
gekmeli
стралац
at
стрелнв
attim
фўзнйа
tiifek
порах
barut
кўла
kru§um
набнц
doldur
внстрелнц
ate§ atmali
стрелнв"
attim»
а тур. 1 sg 6 тур. 2 sg imperat. в тур. 1 sg г тур. ‘круглы й пышны хлеб’ (TS, 1325) Д Пра -езамест -а< Ант., 285 е тур. ‘сядло’ ж ст.бел. чапрак < тур.
3 Укладальнік памяняў месцамі адпаведнікі словаў лук і стрелка 1 тур. 2 sg imperat. к тур. 1 sg л ст.бел. фузыя ‘від старажытнай стрэльбы’ 1697 (Булыка, 69) м тур. 2 sg imperat. н тур. 1 sg

• армата
tob

• малайа армата
кйўіік tob

• велпкайа армата
biyiik tob

•пнсталетн
pi§tavlar
[146]


і
• йедена шісталет
bir to[b]

кароткп
kisadir

• войско
asker

• uzun
ДОВГП

• уауа asker
пешо войско
2
• пехотем6
yayaylan

• кавалернйа
atli asker

* йдзе
kideyir

• фарцнйа®
kale

• вал
tabiya

• локец
endazer
3
• пйдзед
kan§

• адзнн стўпнне
bir adime

• кров
kan

• спацевж
terledim*

• умарпвсе3
yoruldum3
4
♦ сажен
kula?

• лўстро
ayna

• крўк
?engi

• глан
bak

• скўч'
si?ra

• лаш спац
yad uyumaya
5
• спнц
uyuyur

• верблўд
dive

• кот
kedi

• место
§ehir

• мнзарк
mizar
а =пол. jeden 6 Форма няясная (пол. piechotq ?)	® ст.бел. фортецыя 1663
(Булыка, 67); прапушчана [-те-] г Мера даўжыні, адпавядае 65 см д ‘пядзя’
е тур. ‘крок’, мера даўжыні, адпавядае 75 cm (TS, 16) ж тур. 1 sg 3 тур. 1 sg
1 [-O-] памылкова дама замест фатхі к мізар < тур. mezar (< ар.) ‘магіла’ — мусульманскія могілкі
6
• магнлй
• вннаград
• ВІШІНН
kabri yuziim fijni

• клўч
anahtar

• замок
kilit

• йама
kuyu

• рова
yara

• замкнўв6
kilittim6
7
• адамкнўвв
a§timB

• адамкнн
a?

• моцно
pek

• внтннг
ur

• не бн
urma

• ноч
ke^e
8
•вндно
kunanur

•слонцо
kiine§

• СХОДЗНЦЯ
do'ayir

• горачо
sicak

• пече
yakayir
[15a]


і
• слонцо зашло
kiine§ kavu§tu

• вецер
rozgar

• месец зншове
ay dovdu

• коло
tekerlek
2
• кола
tekerlekler

• бўдка
budkasi

•гўзнк
dovme

• шараварн
§arvar

•скрннка
sunduk

•гўсткаж
уетепіж
3
• лнст напнсац
mektub yazmah

• дадому набпшн3
eve yaz

• вмейў
biliirim

• бй
ur
а тур. ‘прорва, бездань’ 6 тур. 1 sg в тур. 1 sg г ‘вытні’ д ‘усходзіць’ е ‘узышоў’ ж тур. ‘хустка зь лёгкай вышыванай тканіны 3 [-п-]
° йаго
4	• йпх
•	вас
•	шўкава
•	вадй хачў
•	наппса
•глпбоко
5	• цопло
•	несмашно
•	брнткойо
•	мй хочем далей нцн
6	• гдзе ндзеце6
•	мй сўдн пршплн
•	чаго вй прншлнв
•	kegenmeye keldir
•	рак
•	моро
•	лотка
•	акрентд
•	лннае
•	макшта*
8	• морскнйа пташкн
•	морска пташка
•	акрент ндзе
•	цўкер
[156]
1	• кава3
•	гарелка
•	ШІВО
»картп
•	шашкн
buna опіап size aradima su isterim i?
derin sicak tath di’il fenadir biz deleris daha kitmeye nereye kidersin6 biz buraya keldik ne yestersen keldiB жнц прншліг yenke?
deniz kayik kemi kanat direk denis ku§lar denis ku§ kemi geliyir §eker
kahve raki‘ arpasu kumara dam
a тур. 1 sg 6 тур. 2 sg E тур. 3 sg г тур. 3 sg д ст.бел. окрент, окрут (< пол.) ‘карабель’ п. XVII ст. (Бульжа, 121) е ст.бел. ліна (< пол.) ‘канат, вяроўка’ пач. XVI ст. (Бульжа, 101) ж Форма няясная; ст.бел. машт (< пол.) ‘мачта’ 1500 (Булыка, 120)	3 Магчыма, першая фіксацыя гэтага слова ў белар. мове
1 тур. ‘хатняя гарэлка зь вінаграду, інжыру або сьліваў’ (TS, 1213)
• граца
oynar musuna
2	•мўзпкант6
?engi6
• граЕ
?alB
•грайа
ўаіауіг
•танцўйе
оупауіг
3	• женатп н неженатіі
evlidir bekar
• чп жонкў майеш
kadin sende var mi
• баба
ko?a kadin
• дзет
bak ihtiyar
4	•свпдерг
burgu
• дзацкср
arnica
• цотка
teyze
• сестра
kizkarde§i
• karde§
брат
5	• шісар
yazici
• mehane
карчма
• шннкарка
mehaneci
• лод
buz
• снег
kar
• замерзло
dondu
• кравец
terzi
6	• кавал
demirci
• гдзе тўт кравец жііве
nerede terzi rubaya uturur
• nerede dekici
гдзе тўт шавец
• dekici
шавец
7	• злотннке
kemu§?ie
• рпмар
sira$
• цесал
dulger
• треба пайцн
lazim kitmeye
• зарез прндў'
§imdi kelirim
8	• вўлнца
sokak
• на каторей вўлііцн
hangi mahalede
• разбойннк
haydud
• разбойннкн
haydudlar
а тур. ‘ці ты граеш?’ 6 тур. ‘прафэсійная танцаўшчыца’ (TS, 248)	® тур. 2 sg
imperat. г ст.бел. сввдерь (< пол.) ‘сьвярдзёлак’ 1540 (Булыка, 94) Д ‘дзя-
дзька’ е тур. ‘срэбнік’
•	?ok mi
•	az mi
•старй
•	маладй чалавек
•	здаровй
•	дўжн
•	ўздечка
•	на кана злажн
•	треба злажііц
•	железо
•	ў рот канў палажн
•	глопцца
•	kizlar
•	женатн
•	неженатн
•	жонкў майеш
•	немаш жонкн
•	йанй йадўц
•	вже падйелн
•	yediler6
чн много
чн мало
ihtiyar
kenci adam
sa
kuvvetli
yular
beygiri koy lazim koymay demir
ahziya beygiri koy ?o?aklar дзевчата
evli
bekar
kadin var mi yokdur kadin yemek yeyeler tamam ittiler чн йелн
[166]
1	• bir
•iki
•u?
•	dort
•	be§
•	alti
•	yedi
2	• sekiz
•tukuz
•	on
•	on bir
адзнн два трй чатнрй пац шесц сем
оспм дзевец. дзесец адзннацац
а [X-]	6 тур. ‘яны елі’
• on iki
дванацац
3	• on u?
трішацац
• on dort
чатмрнацац
• on be§
петнацац
• on alti
шеснацац
• on yedi
семнацац
4	• on sekiz
ошнмнацаца
• on tukuz
дзеветнацац
• yikirmi
двацац
5	• utuz
трнцац
•kirk
сорак
• elli
пендзесонт6
• altmig
шесдзесонтв
• yetmig
семдзесат
• sekizr
аснмдзіісатд
6	• doksan
дзевецдзнсате
• yiiz
сто
• bin
тнсонцж
[17a]
і
• патнііца
cuma kiin

•сўбота
cumaartesi

• недзеле
pazar kiin

• понедзелек
pazarartesi

•авторак
sab
2
•серада
gargamba

• чецвер
bergembe
3
•в патннцу
guma kiin

•в супоту3
gumartesi

• в недзелў
pazar kiin

• в понедзелек
pazarartesi

• ве вторак
sab kiinii
4
•в середу
gargamba kiinii

•в чецвер
pergembe kiinii
a [-C-] над -памылкова пастаўленыя тры кропкі 6 =пол. pi^cdziesiqt в =пол. szescdziesiqt г тур. sekiz ‘восем’ памылкова замест seksen Д [о-] прапушчаны j е ст.бел. девятьдесять ж =пол. tysiqc 3 [-п-]
•	ne zaman ulacak ramazan
•	ka§ kun
•	por
•	porn6
•	канчўкв
•калода
•	кара на древе
•	багатн
•	ўбогн
•	накармнц
•	падйесцяг
калн бўдзе ремезана за много дзон boynuz
boynuzi6 kamgik kiitiik
kabuk afta zengin karib doyrurmali yesinr
[176]
• цомно
karanliktir
• шілнўй
baksana
• СЛўЖОНЦНД
hizmekar
• вйлпе
dok
• внлнв*
dokliim*
• налн
doldur
• налпв3
doldurdum3
• пастав
koy
• паставнві
koydum*
• дамк -
tiiteyir
• пожер-3
yangm
•гарнц
yanayir
• згарело
yandi
•гребен
tarak
•голка
in
• нптка
iplik
• зашпц
dikmeli
• зашмв
diktim
• распароласо
delik oldu
. a Рамазан (< тур. ramazan < ap.) 9-ты месяц месячнага календара, пост у мусульманаў 6 тур. ‘ягоны рог’ в ст.бел. кончукь (< тур. катр) ‘нагайка, пуга’ 1661 (Булыка, 122) г тур. 3 sg imperat. д =пол. sh/iqcy е‘вылі’ жтур. 1 sg Зтур. 1 sg 1 тур. 1 sg к тур. ‘дымна, ідзе дым’ л [-а-] літара напісаная неразборліва й перакрэсьленая м тур. 1 sg

• падзерласо
yirtim

• цнбўлеа
6sugan6
5
• чеснок
sarmusak

• морква
avu?

• капўста
BlahnaB

• шкланка, фелнжанекг
filcan
6
• кацолек
tenure

• скварадад
tava

• сон марнце
uyuku bastie

• спац хачў
yuklamaya isterim
7
• вставж
kalktim*

• треба вмііца3
lazim uyumaya3

• пакачавса*
bula§tim'

• обетрй
sil

• обмнйк
ikamaliK
8
• внсўш
kurutsana

• внсехло
kurudi

• пасцел
yatak

• свечка гармц
mum yanayir

• патўхла
' siinmig
9
• свечкў патўпш
sundursene mum
[18a]


і
• вадй хачў
• напойл
su isterim

• древо лежнц
аўіаг yatiyir

• плача
ahlayir

• смнйеца
kiileyir
2
• сердзіітн
dargin

• сердўйе
dariliyir

• гаварй
• мавчйм
siiylesene
а Пра -езамест -а-: Ант., 285-286 6 Запісана ў пустое месца рукою 3-га пісара в Запісана ў пустое месца рукою 3-га пісара г =пол. fdizanka (м.р. пад уплывам тур. filcan!) Д скварада ‘патэльня’ (СПЗБ, 4, 444) е тур. 3 sg praet. ж тур.