Турэцка-беларускі размоўнік 1836 году
Памер: 66с.
Нью Йорк 1995
1 sg 3 тур. ‘трэба спаць’ (!) 1 тур. 1 sg ‘убрудзіўся’ к тур. necessitativus:
‘трэба абмыць’ л Турэцкі адпаведнік не ўпісаны м Тс
3 • ne kiilersin
• ahladim
• §amata etme6
4 • ben sana rica ve niyaz
ederim bir yen bo§ yok mi
5 • kiraylan tutmaya
• isterim ki§lanmaya
6 • yok mi adam 11159a bilen
• bilmez yokdur
[186]
1 • sen nerelesir
• biz moskov tarafundan
• ne yistersen*
2 • biz iigrenmeye ‘ilmu ‘amel
• nasli eylemeye
• ukumak igiin
3 • hem dil iigrenmeye
• 9e§it3
• ben istimem
4 • yok mi sizde bir [a.a. ]
hizmet etmeye
• ben bo§ olmayam
• kazanmaya
5 • bedahava kimse vermes
• kazanmaya dilerim
[19a]
1 • saban sayrullah
• akabetler hayrullah
2 • ah§am hayrullah
• akabetler hayrullah
джагоа смпйесса
плакав
не крнчеца6
йа ў цнбе прашў аднаго месца парожнаго цп нпма нанац»
хачў перазіімавац
цп ннма чалавека што па рўскў ўмейе
не знайу немаш
вй одкўлг
мй з маскавскайе стараш1д чаго хочеце*
мй паўчпца наўкн
чптац
йешче н йезнка паўчнца
шбпк3
йа нп хачў
чн ннма ў вас аднаго пана
слўжбп чпннц
каб йа парожнн не бпв
зарабнц
нііхто дарма нп дасц
йа хачў зарабнц
дзен добрй назад одповец' добрй вечер назад одповец'
а[ч-] бтур. 2sg 8‘наняць’ гтур. 2sg д3 Расейскай імпэрыі е маскавскай магчыма пад уплывам народнага маскальскай ж тур. 2 sg 3 тур. ‘род, від, гатунак’; беларускі адпаведнік няясны 1 =пол. odpowiedz
3 • hayrullah
• allah rezo’usun
4 • urlar allah
• sana de urlar allah
5 • allah te‘ala bin bin bereket
versin
• allah rezo’usun
на здаровйо
йа ўдзенчнйа шчесліівайа дарога также н табе шчпслнвайа
дарога
нпхай табе бог сбор6 дасц
бог ўдзенчнйа
[196]
2
3
4
5
6
7
• bozdur bana altun bacaklp
• sarafr bunda var mi
• bozdurmaya
• nerede etmek satarlar
• bu nash hirer para
• bir gru§
• utuz para
• beglik
• ben bilmem siilemeye tiir^e
• u§ak
- • tangar
• tuz
• ўегетед
• eceviz
• fundik
• yassi vasluhi barlat fuk§ani duvurja ru§guk3
размеюі мне чнрвонца што з нагампв
векселг тўт гдзе йест разменнц
гдзе хлеб прадайўц чп то па адной парй адзпн лев
трн злотн
пац пар
йа не вмейу гаварпц па тўрецкў
хлопец
вечоркп сол
напасцд
арехп вслоскеж
арехпе
rubnik bizovu bukare§t
і
а=пол. udzi^czny б[-п-] в тур. altun bacakh (дасл. ‘чырвонец 3 нагамі’) турэцкі назоў галяндзкага залатога дуката (TS, 124), на якім была выява рыцара з шырока расстаўленымі нагамі; беларускі адпаведнік — даслоўны пераклад г тур. ‘мянялагрошай’ Д Сувязь паміж тур. cereme‘кампэнсацыя за шкоду, прычыненую іншай асобай’ і бел. напасьць ‘несправядлівае абвінавачаньне, паклёп’ (Нас. 313) няясная е’е 6-ты радок напісаны рукою 3-га пісара ж =пол. wtoskie; -сустаўлена памылкова 3 Гарады на тэрыторыі Малдовы й Валахіі па дарозе з Расейскай імпэрыі ў Турцыю (сучасныя румынскія назовы: Іа§і, Vaslui, Birlad, Focsani, Rimnicu, Buzau, Bucuregti, Giurgiu, Pyce (Балгарыя))
1
• бўна дзев
дзен добрй
• бўна даменаца
так н табе дзен добрй
• бўна време
добрн вечар
2
• рамаднт сенатос
бўвайца здаровй
• мерчн сенатос
ндзеце здаровй
3
• май йеста рўшештн штнв
чн йест тўт што па рўскў
• сбўнн ламнна рўшештн
знайа
гаварн да мннаа па рўскў
4
• йев нў шта малдаванештн
йа не знайў па малдавскў
5
• вўндн йестіі капнтан
гдзе тўт йест капнтан
справнй
справніік6
• ба штнв че спўнн
йон снайав
[206] і
• кнтн паралн платнштн
много пар заплацнц
• ла орц
за йечмен
• йеста фіша ла кай
йест сено дла кана
2
• ўна
адзнн
• дов
два
• трй
трй
• патрй
чатнрй
• цннц
пац
• шесн
шесц
• шептн
сем
• оптп
ОСІІМ
3
• зецн
дзесец
• цннспрецн
петнацац
4
• ла йеш дрўм дрептн
чн добра дарога да йас
• мй йестн ла хопс ла чала
чіі ннма часем на право на
5
• падрептн
лево
просто
• ной йестн
нема
a =pac. 6 =pac. капйтан-йсправнйк ‘ начальнік павятовай паліцыі’ в [з-]
6
• кнтіі часн че много ворст
• вўндн ла адайн кўлкат гдзе станціійа переначавац
7
• вўнда кречма гдзе тўт карчма
• сбўнн дребтв гаварй правду
• мошалаа старй
а Прыблізны запіс румынскага тэксту ў сучасным правапісе:
2Оа 1
buna ziua buna dimineafa bunS vreme rammefi sanatogi mergi sanatos
mai este rusegte gtie spune la mine rusegte
5
eu nu §tiu moldovenegte
unde este capitan ispravnic ba § tin ce spune
206 1
cit parale plategte la orz este fin la cai
unu dou trei patru cinci gase gapte opt
zece cincisprezece
5
la Ia§i drum drept mai este la hais la ceala pe drept nu este cit ceasuri unde la odaie culcat unde circima spune drept mogala
ПАКАЗАЛЬНІК СЛОВАФОРМАЎ
Словаформы ў паказальніку падаюцца ў тым выглядзе, у якім яны выступаюць у тэксьце размоўніка. Словы, у якіх адбылася графічная замена пачатнае літары, дублююцца ў варыянце з этымалягічным зычным на пачатку, узятым у квадратныя дужкі, і стаяць на адпаведным месцы, напрыклад, слова бост дублюецца пад літарай П у форме [п]ост. Пры вызначэньні альфабэтнага парадку дыякрытычныя знакі, a таксама «‘» ( ня ўлічваліся, хоць формы, якія розьняцца толькі дыякрытыкамі, падаюцца асобна.
Беларуская мова
авос 136
белй 116, 116
бўвай 96
авторак 17а
бело Юа, 116
бўвайца 20а
Згон 14а
бенде 8а
бўдет 2а
Здам 56
бендзе 86
бўдзе 16,106, 13a, 1 За,
йдамкюі 146
бершй 56
14а, 17а
йдамкнўв 146
бес 116
бўдзем 16, 11а
адзнн 146
бн 146
бўдка 15а
йдзнн За, 166, 196, 206
бй 15а
бўду 26
адзннацац 166
бнв 6а, 6а, 6а, 12а, 186 бўдў 11а
аднаго 18а
бввай 16
бўйвол 76
аднаго 186
бйл 2а, 2а
бўлка14а
йдной За, 196
бнлем 76, 76
бўп 6а
азмн 13a
6нц7а
бўрак 16
йкрент 15а, 15а
6лагн7б, 116
бўсцн За
йле 16, 106
блнско 86, 9а, 12а, 126
в 86, 9a, 9a, 106, Ila, 12a,
йлнва 136
боб 136
13a, 17a, 17a, 17a, 17a
йрехн 136, 196, 196
6ог5б, 1 la, 12а, 12а,
вадн 106
армата 14a, 14а, 14а
19а бога 5а
вадн 106
аснмдзнсат 166
богу 1 la, 11а
вадй 18a
ахшаму 9а
богў 6а, 66, 66
вадй 15a
баба 156
боже 5а
вазмн 96
бавсе 1 За
божейа 12а
вазмн 116
багатн 17а
бокам 12а
вал 146
байрам За
бост За
вам 5а
балото 12а
ботн 136
вам 11а, 126
барздо Юа
бочка136
вантробй 56
барздо 8а
брат 156
варец 14а
барзо 126
браце За
вас 15а
бачнлн 126
брнткойо 15а
вас 186
белейа 116
брова 56
ве 17а
везмн 16, Ila
вол 76
гета 95
вейалкн 56
воле 12а
глан 146
вексел 196
ворст 206
глнбоко 15а
веле 16, 66, 7а, 76, 8а,
вос7б, 9а, 13a
глопцн 16а
8a, 10а
вострй 116
годзннй 66
велнкайа 106, 14а
впав 116
голас 16,106
велнкн 16,106, 106,116.
врона Юа
голка 176
12а
вслоске 196
голўб Юа
велакй 2а
встав 176
горачо 146
велка 12а
всўдн 106
господнн 2а, 2а
велкн Юа
вторак 17а
гра 156
верблўд 146
вўгол 14а
грабел 126
верй 5а
вўж Юа
грайа 156
верннсе 1За
вўлнца156
грапце 76
веровка 125
вўлнцн 156
грац 156
весна 12а
вўс 9а
гребен 176
весцн 8а
вхаіш 13a
грнка 136
вецер 15а
вшнстко 5 a
грнмело 106
вечар 20а
гаварн 20а
грнмнц 106, 106
вечер 19а
гаварй 18а, 206
грошей 7а
вечоркн 196
гаварнц 196
грошн 16, 96
вже9а, 14а, 16а
галава 56
грўшм 136
взац 126
галаве 16,116
грўшкн 86
вй 15a, 186
гавдал 8а
гўбй 56
ввдац 9а
гара 136
гўзнк 15а
вндно 145
гарелка 156
гўс Юа
вйдно 106
гарело 14а
гўстка 15а
вйлн 176
гарец 14а
да 14а
внлнв 176
гарнц 14а, 176, 176
да 20a, 206
внлк 96
гарнек 116
дав 11а
вннаград 146
гарох 136
давнейшаго 56
внншўйў 56
гаспадар 86
дагнав 106
внсехло 176
гатов 9а, 9а
дадом 13a
внстрелнц 14а
гатовнйе 8а
дадому 9а, 15а
внсўш 176
гатово 7а, 1 la, 14а
дадому 96
вптане 6а
гатўнек 2а, 96
дажджў' 126
внтнн 146
гацн Юа
дай 16
внходзнц 12a, 12а
гвазде 116
дай 76, 1 la, 1 la, 1 la, 11а,
вншнн 146
гдзе 26, 12а, 15а, 156,
116
влосн 56
156, 196, 196, 20а, 206,
дайе 12а
вмейу 196
206
дайце 96, 11а
вмейў 15а
гетн 56, 96, 96
далей 15а
вмнца 176
гетнйе 5а, 5а, 56
далеко 86, 9а
вода За
гетнм 5 a
далеко 136
воза 9а, 126
гето 16, 26, 9a, 96, 126
дам 11а
возе 126
гетуйу 9а
дарагн 136
войско 146, 145
гетўйў 26
дарма 186
дарога 16
додому 7а
зарабнц 186, 186
дарога 8а, 9а, 96, 19а,
дом 7 a, 96
зараз 11а
19а, 206
допомажй 5а
зарез 156
дарогу 9а
дораго 26
заробе 7а
дарогў 85
дошдж 126
заставсе 6а,’6а
дарозе 106
дошч 106, 106, 12а, 12а,
застайеце 126
дасн 9а
12a, 12а, 12а
зачекай 66, 9а
дасн 9а
древе 17а
зачела 12а
дасц 12a, 186, 19а
древо 86, 86, 18а
зашнв 176
дашджў 12а
дрова 8а, 8а
зашнц 176
дашджу 126
дў‘ан 56
зашло 15а
два 166, 206
дўжн 16а
збан 116
дванацац 166
дўрнй 126
збнрайўц 126
дваЦац 66, 166
дўша 56, 96
збожо 126
двор 96
дўшшн 11 a
зварнв 14а
дешчу 12а
експенсовал 66
зварнц 14а
джаго 18а
жац 7а
зверй 96
дзацко 156
жедайў 5а
згарело 176
дзверй 7а
железо 136, 16а
згўбнв 16
дзеветнацац 166
женатн 156, 16а
здаров 16, 16
дзевец 166
жеребнайа 116
здаров 6а, 96, 96
дзевецдзнсат 166
жнве 156
здаров 6а, 96
дзевчата 16а
жйвйх 10a
здаровй 20а
дзело 66, 8а
жйто 136
здаровй 16a, 20а
дзен 106, 19a, 20а, 20а
жнц 15а
здаровйо 19а
дзесец 166, 206
жонкн 16а
зедел 11а
дзет 156
жонкў 156, 16а
зекспенсевал 7а
дзецей Юа
з 196
зелоно 136
дзецем 5а •
з 56, 9а, 12а, 186
земе 12а
дзецн Юа
з 76
земн 56, 12а
дзвда 14а
за За, 8а, 1 la, 17а, 206
знмно 8а
дзнка 10a, 10a, Юа
забавнл 76
зншов 15а
дзнке 96
заберў' 9 a
злажн 16а
дзнца 116
завой 136
злажнц 16а
дзон За, 17а
загабал Юа
злезў 9а
днамент 136
загрнмело 106
злесцй 96
днм 176
зажнвац 26
злотч 196
дла 206
зайонц 96
злотнх 9а
дней 8а
заліів 106
злотняк 156
до 66, 7а, 7а, 8а, 9а, 11 a
замерзло 156
зло-fo 136
добнвац 86
замкнўв 146
змейеватй 8а
добра 206
замок 146
знайа 20а
добре 9а, 9а, 9а
запалнв 14а
знайу 18а
добрн 20а
запнтайўсе 9а
знайў 16, 16
добрй 116, 19a, 19а, 20а,
заплацііц 206
знайў 20а
20а '
запомнав 16, 126
знам 8а, 8а
довгй 146
запрагай 76, 9а, 1 За
знацн 5a, 56
значнтелнйй 16
йдзн 13a
кароткн 146
зорй 56
йеден 56, 146
картн 156
зўбй 56
йедзено 11 a
карчма 156, 206
н 5a, 5а, 5а, 5а, 5а, 156,
йедней 66
каторей 156
186, 19а, 20а
йедно 8а
кацолек 176
ндзе 15а
йездзнц 26
качка 10a, Юа
КНІГІ ОНЛАЙН
