КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
11 Марыя Чапская. Еўропа ў сям’і. Цыт. паводле: Wnetrze. Jozef Czapski w stulecie urodzin. Krakow, 1996 c. 26 12 3 мемуараў Юзафа Чапскага “Вырваныя старонкі”. Цыт. паводле: Wnetrze. Jozef Czapski w stulecie urodzin. Krakow, 1996 c. 29 і ўвогуле непатрэбнае. (...) Тады [у Пецярбургу] пачаліся мае інтэлектуальныя зацікаўленні, я пачаў чытаць, праз школу адкрыў для сябе рускую літаратуру (а не польскую), і першыя моцныя перажыванін тады былі пераважнарускія}\ Пра тое, як выглядаў палац знутры, даведваемся з энцыклапедыі Р. Афтаназы: Унутраная архітэктура палаца пры Чапскіх была адносна сціплая. Пакоі, пераважна вялікія, мелі сцены, размаляваныя алеем у разнастайных пастэльных колерах. Рэпрэзентатыўныя памяшканні дэкарыраваліся ляпнінай на столі, паркет быў узорысты, у кожным пакоі быў свой узор. Усюды стаялі белыя кафляныя печы, на першым паверсе яны былі абкладзены штампаванай кафляй. У салоне і кабінеце меліся мураваныя комінкі. Паколькі Эмерык Чапскі набыў спалены будынак, рухомы інвентар палаца быў вельмі сціплы. Пераважна яго начынне паходзіла з навейшых часоў. Мэбля стылёвая і старадаўняя знаходзілася толькі ў некаторых пакоях. У сталоўцы, аздобленай абсталяваннем з дубу, стаялі вялікі стол і крэслы, абабітыя цялячай скурай, яшчэ дзве прыгожыя “гданьскія ” і адна “галандская ” шафы, збоку ад Lx два гданьскія куфры. У салоніку пані быў камплект мэблі ў стылі Людовіка XV, абабіты вішнёвым аксамітам, далей быў палісандравы myanem XVIII cm. з аплікацыямі і срэбны туалетны камплект у стылі Людовіка XVI. Мэбля ў салоне была накрытая паўшаўковым матэрыялам паласатага зялёнага колеру. 3 таго самага матэрыялу была выканана драпіроўка на дзвярах і вокнах. У старым зашклёным серванце захоўвалася каштоўная польская і замежнай еўрапейскай вытворчасці парцаляна. На серванце стаялі бюсты Людовіка XVI і Марыі Антуанеты. Калі Прылукі апынуліся ў валоданні Чапскіх, іх галоўнай сядзібай было даўно абжытае Станькава, і акурат там знаходзіліся шматлікія сямейныя рэліквіі і каштоўныя творы мастацтва. Прылуцкія зборы абмяжоўваліся набыткамі Юрыя Эмерыкавіча Чапскага. Выключэннем быў перайшоўшы ў спадчыну пасля Эмерыка Чапскага партрэт караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага з лістом у руцэ (пэндзля Яна Батыста Лампі), а таксама партрэты: Фабіяны Чапскай з Абуховічаў жонкі Караля Чапскага ў ампірнай сукні вышынёй каля 5 м; Эмерыка Чапскага, зроблены невядомым расійскім мастаком; а таксама каля 10 сямейных мініяцюр пераважна XVIII cm. і першай паловы XIX cm. Жывапіс іншага роду ў Прылуках прадстаўляла вялікая карціна Юзафа Брандта “Пад’езд татараў, што 13 3 мемуараў Юзафа Чапскага “Вырваныя старонкі”. Цыт. паводле: Wn^trze. Jozef Czapski w stulecie urodzin. Krakow, 1996 c. 30 вяртаюцца з разбойнага паходу ” на фоне зарыва пажару, буйное на палову сцяны палатно Генрыха Вейсенгофа "Крывавы след ” з выявай груганоў над снежным покрывам, пазначаным крывавымі слядамі ног, малюнак Пятра Стахіевіча 'Талава польскага хлопца”, некалькі накідаў Яна Матэйкі, акварэлі Юліуша Косака, розныя працы Лявона Вычулкоўскага, партрэт Юрыя Гутэн-Чапскага аўтарства чэшскага мастака Брожыка (18551900), вялікі, у пераплёце, малюнак Маці Божай на сцяне, партрэт жонкі Юрыя Чапскага Юзафіны Караліны, намаляванай у атласнай белай сукенцы, у фатэлі, каля цвітучага дрэва, і іншы партрэт той самай асобы, выкананы Людамірам Яноўскім ў год яе 30-годдзя (1897). 3 іншых дэкаратыўных прадметаў і твораў мастацтва заслугоўвалі ўвагі: бронзавыя габрэйскія падсвечнікі з польскім арлом (каля 10 шт.), гадзіннік Boulle на такой самай падстаўцы, яшчэ адзін гадзіннік. у стылі Людовіка XV, шырмы з чорнага дрэва з устаўленымі ў іх пейзажамі Альпаў, Неапалю, Рыму і іншымі аўтарства Соф’і Мейендорф (з роду Штакельберг) пачатку XIX cm., разьбяны залаты (ці пазалочаны) келіх, ахвяраваны калісьці Францішку Станіславу Чапскаму (апошняму хэлмінскаму ваяводзе, паслу 4-гадовага Сойму), сталовае срэбра, саксонская і французская парцаляна, дываны і некалькі турэцкіх шаляў, якія аздаблязі сцены і мэблю. Быліў палацы два фартэпіяна Bechstein і піяніна. У зале на другім паверсе стаялі дубовыя зашклёныя шафы з буйным (некалькі тысяч тамоў) кнігазборам, пераважна дублетамі станькаўскай бібліятэкі. У ім захоўваліся матэрыялы па гісторыі, успаміны, прыродазнаўчыя працы і шмат мастацкай літаратуры, пераважна на замежных мовах — французскай, нямецкай, англійскай, з адносна невялікай колькасцю тагачасных польскіх кніг. Шмат выданняў, пераважна старых, мелі прыгожыя скураныя ці паўскураныя пераплёты і ўласны экслібрыс з надпісам ‘'Georgius Comes Hutten-Czapski” і гербам Ляліва ў цэнтры. У спецыяльнаіі скрыні, якая захоўвалася ў свірне, месціўся сямейны архіў са шматлікімі дакументамі, замацаванымі старымі васковымі пячаткамі^. За 6 км на захад ад сядзібы Прылукі знаходзіцца невялікі лясны масіў, які з’яўляецца помнікам прыроды і мае назву “Прылуцкі лясны заказнік”. Гісторыя яго пачалася пры Чапскіх у другой палове XIX стагоддзя. Эмерык Чапскі займаў у сярэдзіне XIX стагоддзя высокі пост кіраўніка ляснога дэпартамента Расійскай імперыі. 3-за нязгоды з імператарам Аляксандрам II у справах раздачы лясоў Чапскі пакінуў пасаду і з’ехаў у свой маёнтак Станькава. Пасля набыцця значных зямельных угод дзяў і стварэння Станькаўскага ключа на гэтых землях пачынаецца развіццё лясной гаспадаркі і доследаў. Справу 14 Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Wyd. drugie. Cz. I. T. 1. 1991. S. 125-129 Эмерыка працягваў ягоны сын Юрый гаспадар Прылук. У сельскай гаспадарцы ён увёў васьміпольны севазварот, у суседніх паселішчах Сеніца і Самахвалавічы з дапамогай графа Юрыя былі адкрыты спецыяльныя вучэльні, у якіх выкладаліся асновы земляробства і садаводства. (Невыпадкова на базе тых доследных шіяцовак і плантацый ужо ў савецкія часы былі створаны даследчыя інстытуты пладаводства, агародніны, бульбаводства, і сёння ў Сеніцы дзейнічае дзяржаўны аграрна-камерцыйны каледж, а ў Самахвалавічах інстытут пладаводства і бульбаводства). Пасадкі ў Прылуцкім лясным заказніку ствараліся адразу пасля высечкі графам Юрыем старога лесу, які прадаваўся ў Англію, Францыю і Амерыку. Граф запрашаў высокакваліфікаваных ляснічых з Польшчы, якія даглядалі новыя пасадкі і ставілі тут эксперыменты. У 1910годзе яны заклалі пасадкі лістоўніцы еўрапейскай. У шырокіх міжрадкоўях, калі лес быў яшчэ малады, вырошчваліся зерневыя культуры так немагчыма было разрастацца пустазеллю. Пасля ўсталявання савецкай улады, у 1922 годзе, была створана “Пастаянная камісія па лясной доследнай справе БССР”. На Прылуцкай лясной дачы пачалі праводзіцца навуковыя доследы. У 1930-ягг. тут высаджваліся ілжэтсуга Мензіса, хвоя Веймута, хвоя Банкса, хвоя Мурэя, ясень пенсільванскі. У пасляваенны час тут пасаджаны культуры аксаміта амурскага, арэха маньчжурскага. На падставе ўсяго гэтага і быў створаны ў 1977 годзе заказнік. Побач з вышэйпералічанымі рэдкімі для Беларусі раслінамі ў ім растуць і звычайныя для нас дуб чарэшчаты, хвоя звычайная, елка звычайная, ясень звычайны, асіна, бяроза, рабіна15. Юрьію Чапскаму прыйшлося перажыць цяжкія часіны страты ўласнай маёмасці і, урэшце, страты роднай зямлі. Старажылы Прылук і суседніх вёсак паводле аповедаў іх бацькоў і дзядоў згадваюць апошніх гаспадароў Прылук як добрых і чуйных людзей. Хочацца верыць, што і наша канферэнцыя паспрыяе аднаўленню памяці пра славутых гаспадароў Прылук, якія пакінулі значны след на мінскай зямлі. ГатальскіІгар Валер’евіч, кіраўнік народнага гісторыка-краязнаўчана аб ’яднання "Прылуцкая спадчына ” Прылуцкага цэнтра народнай творчасці Мінскага раёна, краязнаўца, экскурсавод. 15 Д. Потаповнч. Прнлукскнй лесной заказннк II Лесное н охотннчье хозяйство, 2002, № 4, с. 38 ЮЗЕФ ЧАПСКНЙ ПНСАТЕЛЬ, ХУДОЖНМК, ЧЕЛОВЕК Последннм владельцем Прнлук был граф Юрнй (Георгнй) фон ГуттенЧапскнй. Нз его семерых детей нанбольшую нзвестность во второй половнне XX века прнобрёл Юзеф-Эмернк-йгнатнй-Антоннй-Франц-де ПаулоМарня Чапскнй пнсатель н художннк. Некоторые его кннгн н альбомыкаталогн выставок его картнн есть в архнве обьедннення “Прылуцкая спадчына”. “Пнсатель. Художннк. Человек. Этн трн облнка Юзефа Чапского так снльно переплетены, что трудно говорть об одном, упуская два другнх. Хочу взглянуть на героя этой кннгн как на некое целое: сложное, многостороннее, а в конечном more как еднное”. Так пнсал лтератор н днпломат Ян Зелннскнй в 1997 году в своей кннге “Юзеф Чапскнй. Короткнй путеводтель по долгой жнзнн”1. Юзеф Чапскнй роднлся 3 апреля 1896 года в Праге во дворце деда по матерннской лнннн графа Тун-Гогенштайна. Дедом Юзефа по отцовской лнннн был нзвестный в Росснн н на Мнніцнне граф Эмернк фон ГутгенЧапскнй (1828-1896) вндный государственный деятель, коллекцнонер, нумнзмат, собрання которого после его смертн былн подарены в 1903 году городу Кракову бабушкой Юзефа графнней Елнзаветой н его отцом. Отец Юзефа Юрнй (Георгнй) фон Гуттен-Чапскнй (1861-1930) был младшнм сыном Эмернка Чапского. В 1886 году он женнлся на Юзефнне Тун-Гогенштайн (1867-1903) -дочерн австрнйского посла в Росснн. В семье было семеро детей 5 дочерей н 2 сына. Юзеф был пятым ребёнком н старшнм сыном. Семья жнла в нменнн Прнлукн недалеко от Мннска, где прошло всё детство Юзефа. Роднтелн очень любнлн сына н баловалл его. В 1903 году семью постлгло большое rope умерла мать. Всю заботу о детях взялл на себя отец л няня Констанцля Якубовская, которая вырастлла всех семерых. Юзеф очень сшіьно отллчался от остальных детей. Он вспомлнал, что когда все на улнце лгралл в подвлжные лгры, то он свдел дома, чтал кнлгл н много думал. В 1910 году отец послал Юзефа л его младшего брата Станлслава в Санкт-Петербург на учёбу в гнмназню. Жлля онл на квартлре в Царском Селе, поскольку в Петербурге был очень влажный кллмат. В это же время в глмназлл учлллсь н лх двоюродные братья сыновья Кароля Чапского (1860-1904) Эмернк н Войцех. Опекал н воспптывал мальчнков пан 1 Jan Zielinski. Jozef Czapski. Krotki przewodnik po dhigim zyciu. Warszawa, 1997, c.2 вокл. Нвановскнй, посланный с ннмн нз Пршіук отцом. Жнлн скромно н серьёзно учнлнсь. В 1915 году Юзеф окончнл гнмназню с золотой медалью. К этому временн он хорошо знал русскнй, белорусскнй, польскнй, французскнй, англнйскнй языкн. Он учнлся іігре на фортепнано н мечтал стать гшаннстомвнртуозом, а также брал уроюі рнсованкя. Огромное впечатленле в тот пернод на него пронзвелн музыка С. Рахманннова н А. Скрябнна2.