Жыцьцё Вінцэнта Жук-Грышкевіча
Раіса Жук-Грышкевіч
Памер: 798с.
Таронта 1993
У часе беларускага тыдня праводзілася палітычная тэндэнцыя, што Беларусь поўнасьцьцю незалежная сувэ-рэнная дзяржава й мае неабмежаваныя магчымасьці разь-віцьця свае эканомікі й нацыянальнай культуры.
Гэтак старшыня Савету Міністраў БССР Ц. Кісялёў ува ўсіх сваіх прамовах і на прэсавай канфэрэнцыі 26 ве-расьня, і на афіцыйным адчыненьні Беларускага Дня на Пляцы Нацыяў 28 верасьня, на афіцыйным урачыстым канцэрце гэтага-ж дня выступаў вылучна ў беларускай мове, што тут жа перакладалася на ангельскую і францу-скую мову.
У савецкім павільёне распаўсюджвалася ў гэтыя дні інфармацыйна-прапагандовая брашура «Савецкая Бела-русь» у беларускай, ангельскай і францускай мове. Рас-паўсюджваўся таксама адумысловы нумар, прысьвечаны Савецкай Беларусі, у францускай і ангельскай мове “The Moscow News.” Распаўсюджваліся гэтаксама адумыс-ловыя люксусовыя выданьні менскіх беларускамоўных газэтаў - «Літаратура й Мастацтва», «Зьвязда» й «Чырво-ная Зьмена».
405
Прэсавая канфэрэнцыя
У сваёй прамове на прэсавай канфэрэнцыі Ц. Кісялёў асабліва моцна падчыркваў, што Беларусь быццам сувэ-рэнная дзяржава. «Маем свой урад, свой дзяржаўны гімн, свой сьцяг, зьяўляемся сябрамі й заснавальнікамі Аргані-зацыі Задзіночаных Нацыяў і заўсёды выступаем ў ваба-роне міру,» - закончыў сваю прамову Кісялёў.
Але раптам і Кісялёва й усю дэлегацыю БССР спатка-ла клапатлівая няпрыемнасьць. Як толькі Кісялёў скон-чыў сваю прамову, адзін з прысутных у залі беларусаў із ЗША, сп. Ян Запруднік, зьвярнуўся ў ангельскай мове, каб уся аўдыторыя залі разумела, да сяброў урадавай дэлега-цыі сп-ні Галены Рамановіч, старшыні Беларускага Ад-дзелу Таварыства Дружбы й культурных сувязей з замеж-нымі краінамі, да сп. Станіслава Пілатовіча — Сакратара ЦК КПБ і сп. Максіма Танка - першага сакратара Саюзу Пісьменьнікаў БССР, просячы іх адказаць на наступныя пытаньні: «Як вытлумачыць факт, што ў Беларусі, у якой дзевяць мільёнаў жыхароў і тысячы нацыянальнай інтэлі-генцыі, ня выдаюцца слоўнікі замежных моваў, што бела-рускія гісторыкі, не зважаючы на дамаганьні, ня маюць права выдаваць свой гістарычны часапіс, як ня маюць права выдаваць свайго часапісу й беларускія філялёгі, што беларусы ня маюць навет свайго календара ў белару-скай мове? I ці гэта праўда, як часамі пішуць на Захадзе, што беларусы забываюцца родную мову ў выніку напоры-стай і сыстэматычнай кампаніі русыфікацыі?»
Хоць пытаньне было ськіраванае да асобаў, якія маюць беспасрэднае дачыненьне да беларускае культуры, адказаў на яго сам Кісялёў. Ен заявіў, што пытаньне, ськіраванае да дэлегацыі БССР, зусім неабгрунтаванае. Ен цьвердзіў, што беларускі народ мае дзьве родныя мовы - расейскую й беларускую, ды ня гледзячы на гэта, школьніцтва ў БССР вядзецца пераважна на беларускай мове, 70% кніжнае пра-дукцыі выдаецца на беларускай мове. Як прыклад таго, што жыхары БССР незалежна ад іхняй нацыянальнасьці валодаюць і расейскай і беларускай мовай, ён паказаў на аднаго із сяброў дэлегацыі праф. Шмыгава, што ён расеец, вучыўся ў расейскай школе й добра знае беларускую мову, аб чым запытальнік можа сам пераканацца.
Адразу пасьля гэтага іншы прысутны на залі беларус, др. Вінцэнт Жук-Грышкевіч з Канады, задаў Кісялёву, гэ-406
таксама ў ангельскай мове, два наступныя пытаньні: «Ча-му савецкая статыстыка не падае ніякіх дадзеных аб колькасьці беларускіх школ у БССР, і ад якога гэта часу расейская мова ўважаецца за другую матчыную мову бе-ларусаў?»
На пытаньне, ад якога гэта часу расейская мова зьяў-ляецца другой матчынай мовай беларусаў, Кісялёў адка-заў з аплёмбам - ЗАУСЕДЫ! На другое пытаньне, чаму савецкая статыстыка не падае дадзеных аб колькасьці бе-ларускіх школ у БССР, Кісялёў адказаў, што адказваць на гэтае пытаньне, гэта тое самае, што падымаць муху пад’-ёмным кранам. У голасе Кісялёва гучэла злосьць і нена-вісьць, ці да ўсяго беларускага, ці да тых беларусаў, якія ў вабароне роднай мовы й свайго паняволенага краю сьмеюць выкрываць ягоную ілжу, і ілжу ўсяе савецкае сы-стэмы. Ня мейсца было на прэсавай канфэрэнцыі адказ-ваць Кісялёву, але др. В. Жук-Грышкевіч даў яму адказ у «Вестках з Канады» - «Беларус», 126, 1967, у артыкулах: «На ЭКСПО-67 Кісялёў перасаліў» і «Беларускае школьніц-тва і... муха».
«I прыкрай было неспадзеўкай для дэлегацыі БССР, калі на Беларускі Дзень на тэрыторыі ўсяе Выстаўкі, на-вет у павільёнах іншых краін, на пляцох для паркавань-ня, у цягнікох, што развозілі гледачоў у розныя часткі Выстаўкі, паміж савецкімі інфармацыйнымі брашурамі й газэтамі зьявіліся тысячы друкаваных у ангельскай і францускай мовах зваротаў, падпісаных Інфармацыйным Бюром Беларускай Народнай Рэспублікі ў экзылі, у якіх прыводзіліся канкрэтныя факты русыфікацыі й эканаміч-най экспляатацыі Беларусі чырвонай Масквой. Яшчэ большае выклікала зьдзіўленьне тое, калі звароты гэтыя былі надрукаваны й у вельмі пашыранай англямоўнай газэце “The Montreal Star” аж ува ўсіх трох ейных выпу-сках у дзень 28 верасьня...
Побач з многімі ценямі, Беларускі Нацыянальны Дзень у Мантреалі меў і свае бязспрэчныя блескі. Да іх перш-наперш трэба залічыць беларускія канцэрты, і гэта незалежна навет ад таго, што яны былі вельмі звужаны сваімі праграмамі, абсягам і колькасьцьцю выканальнікаў з прычыны няпрыезду хору Цітовіча й капэлі Шырмы ды адсутнасьці ансамблю народных танцаў».
(«Беларускі Нацыянальны Дзень на ЭКСПО-67», «Бела-рус», 126, 1967)
407
Каб быць на прэсавай канфэрэнцыі, др. Вінцэнт Жук-Грышкевіч, др. Станіслаў Станкевіч, рэдактар газэты «Бе-ларус», (у пазьнейшых гадох) др. Ян Запруднік, сп. Алесь Грыцук і аўтар гэтых радкоў прыехалі на ЭКСПО-67 у панядзелак, 25 верасьня, тры дні перад Беларускім Днём 28 верасьня. У аўторак была прэсканфэрэнцыя, аб якой была мова вышэй, канцэрт і кактэйль, на які нас запрасі-лі й на якім мы спаткаліся з Максімам Танкам. Пагава-рыць зь ім мы не маглі, бо яго вельмі хутка ад нас забра-лі.
У сераду сарганізавалі мы распаўсюджваньне апубліка-ванага нашым стараньнем ў Мантрэальскай газэце зваро-ту - “Fact Sheet” - Інфармацыйнага Бюра Беларускай На-роднай Рэспублікі. Думку выданьня такога звароту падаў у прысутнасьці др. Янкі Запрудніка, які перад выездам у Мантрэаль заехаў да нас у Бэры, др. Вінцэнт Жук-Грыш-кевіч. Др. Янка Запруднік, з добрай ведай ангельскай і францускай мовы, зрэдагаваў тэкст звароту у абедзвюх мо-вах. Тут падаем тэкст звароту паагнельску:
“BYELORUSSIAN BRAINWASHING AT EXPO 67?
To save Expo visitors from the charge that they were brainwashed at the Byelorussian Day festivities on September 28, 1967, we offer the following:
- FACT SHEET -
1. The Byelorussian Soviet Socialist Republic was created by the Russian Bolsheviks in January 1919 not to show goodwill but to subvert the aspirations of the Byelorussian people, who had proclaimed their own independent Byelorussian Democratic Republic in March 1918.
2. One-third of the Byelorussian ethnic territory has been sliced off the Byelorussian Soviet Republic and distributed according to Moscow’s designs, mainly in favor of the Russian Republic.
3. The practices of genocide and deportations by the Soviet Russian regime in Byelorussia have amounted to a loss of 9 million Byelorussians, as shown in the book “Population of the Byelorussian SSR in the Light of the 1959 Census” (White-ruthenian Institute of Arts and Sciences, New York, 1962).
408
4. Russians occupy all power positions in the Byelorussian Republic - usually the number two spot - and give orders to the Byelorussian nationals in the top posts.
5. The Byelorussian economy is being drained of its wealth. The standard of living in Byelorussia has been considerably lower than in the Russian parts of the Soviet Union. Byelorussia has been turned into the source of man-power to build the Russian empire in Siberia and Soviet Central Asia.
6. The Soviet regime in Byelorussia is conducting a systematic russification campaign:
a) The Byelorussian language has been almost completely eliminated from official use in administration, in higher education, in secondary schools, and in a large number of elementary schools.
b) Of the 12 professional theatres in the Byelorussian Republic, all but three perform in Russian.
c) Byelorussian language publishing has been limited almost exclusively to poetry, fiction, and propaganda publications.
d) The Soviet cultural overseers order small printings for Byelorussian periodicals and books, ignoring consumer protests. The principal literary magazine of Byelorussian writers, Polymya, does not exceed 8,000 copies while its Russian counterpart in the Republic, Nyeman, spills over with 12,000 copies of each issue. A recently published new work, the 2-vol-ume Grammar of the Byelorussian Language, was published in 1,600 copies - in a republic of 8.8 million people of whom 80 percent are Byelorussians! “Free” Byelorussians have not even succeeded, in spite of many attempts, to publish a simple calendar in their own language.
e) Byelorussian philologists have not the right to compile and publish dictionaries of foreign languages or even a dictionary of their own language. The “sovereign” Byelorussian Republic has managed to publish only Russian-Byelorussian and Byelorussian-Russian dictionaries.
f) Byelorussian historians still don’t have the right to publish their own historical review. Russian colonizers do everything possible to keep the Byelorussian people in ignorance about their past freedom in the Grand Duchy of Lithuania, as Byelorussia was called in XIV-XVIII centuries.
g) Millions of Byelorussians living outside of the Byelorussian Soviet Republic in the Soviet Union are not allowed to organize their own cultural groups.
409
7. With the exception of its membership in the United Nations (where it docilely follows Moscow’s line) the so called independent Byelorussian Soviet Republic does not maintain diplomatic representation in a single capital of the world; nor does any foreign country have its mission in Byelorussia’s capital of Minsk.
Contrary to the public efforts by the Communist rulers of the Soviet Union, the facts (hundreds of them) show Byelorussia - despite its tinsel ornaments of nominal statehood and sovereignty - to be a modernized colony of the Russian imperialism.
КНІГІ ОНЛАЙН
