КНІГІ ОНЛАЙН

Археалагічныя помнікі ў назвах, вераваннях і паданнях беларусаў

Людміла Дучыц

Выдавец: Навука і тэхніка

Памер: 59с.

Мінск 1993

30.72 МБ

41
якая ў храналагічнай паслядоўнасці адлюстроўвае народнае ўяўленне гісторыі. Калі ў памяці народа сціраюцца назвы, губляецца найцікавейшы пластнашай мінуўшчыны, які немагчыма выявіць ні ў архівах, ні падчас археалагічных раскопак. Таму так важна збіраць гэты каштоўнейшы скарб менавіта сёння, калі яшчэ можна пачуць адгалоскі сівой даўніны.
ДАДАТАК


СПІС НАРОДНЫХ НАЗВАЎ АРХЕАЛАГІЧНЫХ ПОМНІКАЎ
НАЙБОЛЬШ РАСПАЎСЮДЖАНЫЯ НАЗВЫ ГАРАДЗІШЧАЎ
Акоп, Акопы, Акопы Кацярыны, Батарэя, Всрхні Замак, Вышні горад, Гарадзец, Гарадзішча, Гарадок, Груд, Груда, Грудка, Грудок, Дварэц, Дзявочая Гара, Замэчак, Замкавая Гара, Замкавішча, Замчыска, Замчышча, Замак, Замак каралевы Боны, Змееў Курган, Касцёл, Курган, Лысая Гара, Магіліцы, Магілы, Малы Гарадзец, Ніжні Гарадзсц, Ніжні Замак, Папоў Гарадзец, Папова Гара, Прыстань, Рудавец, Селішча, Талерка (Тарэлка), Татарская Гара, Турэцкая Гара, Французская Гара, Царкавішча, Чорная Гара, Чортаў Гарадзсц, Чортава Гара, Шведская Гара.
АДЗІНКАВЫЯ НАЗВЫ ГАРАДЗІШЧАЎ
Авідзіева Гара, Акопішча, Альтанская Гара, Асеча, Асінгарадок, Астравок, Барок, БарыслаўльГарадок, Баярскі Бугор, Баяршчына, Белая Гара, Бесава Гара, Благадаць, Божы Бор, Божая Хвала, Брацкія Магілы, Буслава Гара, Ваенны Гарадок, Вал Скрыгалоўскі, Варганская Гара, Віршупка, ВокуньГара, Востраў, ВостраўГарадок, Выспянская Гара, Выспа, Гара, Гара Высокая, ГараПрэступніца, Гарбоўшчына, Галодныя Магілкі, Гараватка, Гарадзінка, Гарадзішча князя Корсака, Гарадкі, Гарадніца, Гародна, Гарадцы, Гаршок, Гаштольдава Гара (Кальвіншчына), Германы, Горбуч, Горкі, Горад, Гулебшчына, Гуркі, Гуслішча, Дварышча, Дубовае, Дымакуры, Елізавеціна Гара (Карлаўка), Жаўнерава, Жыжнянь, Загорна, Залатая Гара, Замкоўка, Замкаўшчызна, Замчыска, Замак Галіцына, Званіца, Змеева Гара, Змяёўка, Ігрышча, Каза, Казацкі Стан, Каменная гара, Капавішча, Кап’ё, Касцялок, Касцяная Гара, Каціна Гара, КіянГорад, Княгінкі, Княжая Гара, Княжаскае, Копішча, Кравянец, Красік, Круглая Гара, Крутагор’е, КрэмГорад, Кураўская Гара, Лісіная Гара, Літоўская Гара, Любашкава, Манастыр, Марыліна Гара, Маскоўкіны Горы, Мсцібаў Гарадок, Му равельнік, Нікольская Гара, Пагулянка, Падгор’е, Падкапцоўс, Падкопцы, Пакальніс, Панснская Гара, Пілікала, Пілікальніс, Піля, Пінікала, Польская Гара, Пятроўскі Вал, Сароцкая Гара, Саколья Гара, Саламярэчскі Гарадок, Салдатава Гара, Салдацкая Слабада, Сіняя Гара, Скабеева Гара, Спаская Гара, Старына, Сыпаная Гара, Тарылава, Таўкач, Турава Гара, Турынскі Гарадок, Тур’ева Гара, Узгорскі Замак (або Вастрог), Царскія Вароты, Шведскі Вал, Янава Гара.
45
44
НАЙБОЛЬШ РАСПАЎСЮДЖАНЫЯ НАЗВЫ КУРГАНОЎ
Барок, Бор, Бугаркі, Бугры, Валатоўкі, Горкі, Гурбаны, Даўнія Магілы, Дзеднас, Дзедаўка, Дзедаўскія Магілы, ДзявіцМагілы, Дзявочыя Магілы, Дубкі, Змяінкі, Капцы, Княжая Гара, Княжае Кладбішча, Крыжацкія Магілы, Курганы, Курганне, Магілкі, Напалеонаўскія Валатоўкі, Напалеонаўскія Капцы, Напалеонаўскія Магілы, Панскія Магілы, Сопкі, Старыя Кладкі, Татарскія Магілы, Татарскае Кладбішча, Турэцкія Магілы (Турэцкі Могільнік), Французскія Магілы, Чумнае Кладбішча, Шведскія Капцы, Шведскія Магілы.
АДЗІНКАВЫЯ НАЗВЫ КУРГАНОЎ
Акоп, Акоп Кацярыны, Астоў, Атокі, Аўстрыйскія Магілы, Балваны, Баравая, Баравінка, Баравос Балота, Батураўшчына, Бежанскія Магілы, Богава Гара, Божая Хвала, Бярозавік, Вілаватка, Вілатоўкі, Вітаў Лог, Востраў, Высокія Магілы, Гай, Гарадзінка, Гарадзішча, Гарадок, Гуслішча, Дворнае, Дубавіна, Дубішча, Дубняк, Дубовіцы, Дубок, Дудкі, Дуплішча, Задубеннае, Змееў Бор, Змяінец, Змяіны Бор, Зязюлька, Кабыліны Горы, Казлоўка, Казлова Курганне, Калатоўкі, Калечыя Магілы, Камяное, Капавішча, Капаная Ель, Капліцы, Карагодзіца, Катуха, Кахоўка, Кітайскія Магілы, Красніца, Крэст, Кроў, Курганнік, Курганы Пятра I, Лагер (Лагеры), Латоўкі, Латышы, Ляхаўка, Магілы Веліканаў, Магілы жрацоўкрывейтаў, Магільніца, Малатоўкі, Масіна Магіла, Маскоўскія Магілы, Масцішча, Мікалаеўскія Магілы, Мошчанскае, Пагоня, Паграбішча, Падзамча, Падкопцы, Перахрэсце, Піўніца, Праклятае Поле, Рвы, Саксонскія Магілы, Сапцы, Селішча, Сечышча, СліваМагіла, Слупка, Сопіцы, Старажэнная, Старына, Сувораўскія Магілы, Сутокі, Табарй, Талатоўкі, Талкачоўка, Татарына Балота, Трэль, Турава Балота, Туравы Горы, Турэцкі Хвойнік, Турэцкі Магільнік, Тур’я, Французскі Склад, Хвойнікі, Хоршава, Царкавішча, Цымбалы, Чорная Атока, Чортава Гара, Ямішча, Японскія Магілы, Яўрэйскія Магілы (Могілкі).
47
46
НАЙБОЛЬШ РАСПАЎСЮДЖАНЫЯ НАЗВЫ КУЛЬТАВЫХ КАМЯНЁЎ
Божая Ножка, Божая Стопка, Божы Слядок, Божы Камень, Быкі, Волас, Волат (Волаты), Вужыны Камень, Вялікі Камень, Дзявочы Камень, Дзявочы След, Змееў Камень, Камень Напалеона, Капавішча, КнязьКамень, Кравец, Пярун, Святы Камень, Слсд Анёлка, След Багародзіцы, След Багародзіцы з немаўляткам, След Божы, След Валатоўны, След Д’ябла, След Маткі Боскай з Прадвечным немаўляткам, След Святога Мікалая, След Святой Панны, След Хрыста, След Чорта, Стапа Багамацеры, Чортаў Камень, Чортаў Ступень.
АДЗІНКАВЫЯНАЗВЫ КАМЯНЁЎ
Адамаў Камень, Апякун, Валіла, Васькаў Камень, Вол, Воласень, Волат, Вор, Гомсін Камень, Гусак, Гусь, Даждзьбог, Дайніца, ДзсваБлюдас, Дзед, Дзедаў Камень, Дзям’ян і Мар’я, Дубрава, Залатыр, Захараў Камень, Званец, Кабыла, Кадрыль, Каменныя Вароты, Камень Багушэвіча, Камень Баграціёна, Камснь Кунцэвіча (Іасафатаў Камень), Камень Кахання, Камень Марыны Мнішак, Камень Міцкевіча (Камень Філарэтаў), Каменны Масток, Каменныя Валы, Каменнае Ярмо, Каменны Масток, КнязьБрод, Касцелішча, Котаў Камень, Красны Камень, Лешы Камень, Марцін Камснь, Мар’я, Міхалка, Мядзведзь, Мядзвежая Галава, Нага Пятра, Нявесцін Камень, Пісаны Камень, Проліца, Пястун, Радушына, Сіні Камень, Скаварада, СтукБаба, След Святога Антонія, След Бычка, След Д’яблаабжоры, Стары, Ступня Магдаленкі, СцёпКамень, Тур’і Горы, Уладыка, Царкавішча, Цітаў Камень, Цудадзейны Камень, Чаечнік, Чартолле, Чортава Грэбля, Чортава Дарожка, Чортава Печ, Чортавы Дучкі.
ДВА КУРГАНЫ
Княгінкі, Князевы Горы, Пабядзінец.
48
49
АДЗІН КУРГАН
Аленіна Магіла, Асілкава Магіла, Бабруйкава Гара, Баторыева Гара, Валатоўка Барысаўская, Віскаўшчына, Волатава Магіла, Волатава Поле, Дзявочая Гара, Доўбішча, Змеева Магіла, Змееў Лес, Ігнатава Магіла, Капітанка, Кацярынін Курган, Кудычка, Княжая Гара, Княжая Магіла, Магіла Міндоўга (ці Войшалка), Магіла Рагнеды, Патаўсты Востраў, Прусава Гара, Прыдаткі, Саксонскі Курган, Сечышча, Татарская Магіла, Турскі Курган, Турэцкі Курган, Янава Гара.
БЕСКУРГАННЫЯ МОГІЛЬНІКІ РОЗНЫХ ЧАСОЎ
Аўстрыйскія Магілы, Баб’я Горка, Баранішкі, Барок, Баярскія Магілы, Брускавішча, Ганчарыха, ДзявіцМагілы, ДунічМагіліцы, Жыдоўскія Магіліцы, Залатая Горка, Капцы, Кладавішча, Копішча, Крыжовая Гара, Леваноўшчына, Ляшча, Магільнік, Магіліцы, Магілкі Скамарошыя, Мёртвае Поле, Паганскія Магілы, Паганскія Цвінтары, Памецішча, Плітніца, Прыстань, Старасвецкія Магілы, Старыя Клады, Стрэліца, Татарскія Могліцы, Турска, Хаткі, Халернік, Царава Гара, Царкавішча, Цыклідзін Курган, Цыганка, Чэрнішкі, Чумнае Кладбішча.
КАМЕННЫЯ МОГІЛЬНІКІ
Баярскае Кладбішча, Баярскія Магілы, Галоднікі, Галодныя Магілы, ДзявіцМагілы, Іванава Гара, Камяніца, Капцы, Карначыха, Крастовая Гара, Крыжовая Гара (Штугер), Лейцекапініс, Магілы Веліканаў, Мангольскія Магілы, Мельжыну Капсй1, Паганскія Магілы, Татарскія Магілы, Татарскія Магільніцы, Турэцкія Магілы, Царкавішча, Швсдскія Магілы, Ятвяжскія Магілы .
’ ЖАЛЬНІКІ
Галоднік, Галодны Магільнік, Хрысцініны Лядцы, Халернік, Аўстрыйскія Магілы.
СЕЛІШЧЫ РОЗНЫХ эпох
Аржышча, Балонне, Барочак, Баркі, Барок, Вераб’ёва Горка, Востраў, Вострая Гара, Вусце, Вялікая Ляхавіца, Гай, Гарадзішча, Гарадок, Голіцкае Поле, Гарадзішча, Горка, Горліца, Грабелька, Градка, Груд, Грэбелька, Дварэц, Завалы, Залатая Горка, Замак, Замікальшчына, Замэчак, Ігрышча, Камень, Капылец, Муравін, Ніва, Пасадскае, Печышча, Рыбуня, Селішча, Стараселле, Старое Сяло, Старыя Клады, Стонча, Сялецкі Роў, Царкавішча, Целешавае Поле, Цэсь, Шчыткавіца.
Лэйцэкапініс і Мельжыніс Капей — так называліся камешіыя могільнікі каля в. Нача Воранаўскага раёна (Ш у к е в н ч В. А. Об археологнческнх мсстностях в Лмдском н Трокском уездах // Отчет Нмпсраторской археологмческой комнсснн за 1905 год. Спб. 1908 С 96—100).
50
51
СТАЯНКІКАМЕННАГА I БРОНЗАВАГА ВЯКОЎ \
Аксінаў Груд, Асавец, Аўрамаў Бугор, Бабулін Бугор, Баравіца, Барок, Барысава Гара, Бацяніха, Боркава Гара, Бочачкі, Бугры, Бярозавая Града, Бярозаўскі Поплаў, Вітаўт, Востраў, Выдзьма, Высокая Грыва, Ганчароўка, Гарадзішча, Гарадок, Гарадшчызна, Гарынец, Горка, Града, Грудзіца, Груды, Дварэц, Дварышча, Дзёмкіна Грыва, Дзівінскія Горы, Дзівінскія Пяскі, Дубраўка, Завалле, Завальна, Загумснька, Замчышча, Збішча, Казялец, Калодзенскі, Каралёў Востраў, Кашаланы, Кашчэева, Ключыха, Красная Горка, Кругліца, Крыжы, Курган, Курганне, Ліпавы Бугор, Літоўскі Бераг,Ляды, Магіліца, Мельнікава Грыва, Негацень, Падлужжа, Падселіца, Палон, Папова Грыва, Печышча, Плітніца, Плошча, Прыстань, Рубанаў Курган, Селішча, Старое Аднаполле, Старое Сяло, Стрэчава, Сяльцо, Тураўшчына, Узлужжа, Фядоткіна Гара, Хвойнік, Царкавішча, Цыганскі Бугор, Шведскія Акопы.
НАЗВЫ КАМЕННЫХ КРЫЖОЎ
Кацярынін Крыж, Макараўскі Крыж, Маісссўскі Крыж, Скарпіён, СтанКруль.
НАЗВЫ КАМЕННЫХ ІДАЛАЎ
Ёлуп, Праўрыма, Стод, Трыглаў, Цар Давід.
НАЗВЫ АЗЁР, НА БЕРАГАХ ЯКІХ ЁСЦЬ ПОМНІКІАРХЕАЛОГІІ
Дзеднае, Святое, Чорнае.
НАЗВЫ КУЛЬТАВЫХ ГОРАК
Лысая Гара, Мар’іна Горка, Капавішча, Святая Горка.
52
53
7
БІБЛІЯГРАФІЯ
Покровскнй Ф. В. Археологнческая карта Гродненской губерннн. С. 103.
Р ы б а к о в Б. А. Языческое мнровоззренме русского средневековья // Вопросы нсторня. 1974. № 4. С. 20. Тарасенко В.Р. К нсторнн позднеродового обіцества на террнторнн Белорусснн // Нзвестня АН БССР. 1948. № 2. С. 129.
УСТУП
1Каханоўскі Г. А. Археалагічнае і гістарыч
нае краязнаўства XVI — першай паловы XIX ст. Мн., 1984.
С. 58.
Сведення 1873 года о городніцах м курганах // Нзвестня Археологнческой комнсснн. Вып. V. Спб., 1903.
Покровхкнй Ф. В. Археологнчсская карта Внленской губернмм // Труды Вмленского отделення Московскогопредварнтельногокомнтетапоустройствув Внльне IX Археологнческого сьезда. Вмльно, 1893; Е н ж а. Археологнческая карта Гродненской губсрннн / / Труды IX Археологнческого сьезда в Внльне. М., 1895.