Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў XVI - XIX стст.
Генадзь Каханоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 120с.
Мінск 1984
перадавая грамадскасць Беларусі нават ва ўмовах прыватнай уласнасці на зямлю, а заадно і на помнікі старажытнасці ставілі задачу аб іх ахове, аб іх рэстаўрацыі; сам працэс станаўлення і развіцця гістарычнага краязнаўства і археалогіі Беларусі ўцягваў у сферу навуковых пошукаў усё новых даследчыкаў, тым самым уплываў на фарміраванне свядомасці мясцовай інтэлігенцыі; усталёўвалася пераемнасць паміж пакаленнямі вучоных, мспавіта дзякуючы гэтай даўняй традыцыі некаторыя аспекты тагачасных адкрыццяў сталі здабыткам гістарычнай навукі; паскораны працэс станаўлення археалогіі дазволіў ёй да сярэдзіны XIX ст. вылучыцца ў самастойную галіну ведаў.
У сувязі з нераспрацаванасцю многіх праблем сённяшняй гістарыяграфіі і крыніцазнаўства гісторыі Беларусі зварот да разгледжаных аўтарам матэрыялаў можа выклікаць яшчэ не раз даследчыцкую зацікаўленасць і ў будучым. Абавязковай умовай кожнай навукі якраз і з’яўляецца ўзбагачэнне яе вопытам папярэдніх вучоных. Пры сучаснай інтэнсіўнасці раскопак, масе публікацый усё ж многае застаецца гіпатэтычным, і, напрыклад, яшчэ доўга будуць ісці дыскусіі пра паходжанне славян, у тым ліку і насельнікаў Беларусі, дб чым гаворка ішла ўжо больш за паўтара стагоддзя назад. Бясспрэчна, усё зробленае крытычна аналізавалася і будзе аналізавацца з улікам апошніх дасягненняў гістарычнай навукі. Менавіта зыходзячы з яе сённяшняга ўзроўню і можна канстатаваць, што беларускае краязнаўства і археалогія к канцу XIX ст. прайшлі важны этап свайго станаўлення і развіцця.
ЗАУВАГІ
ГІСТАРЫЯГРЛФІЯ
'ТышкевнчК. О курганах в Лнтве н Западной Русн: Археологпческое нсследованне. Внльна, 1865; Wiadomosc historyczna о zamkach, horodyszczach і okopiskach starozytnych na Litwie i Rusi Litewskiej przez. K. Tyszkiewicza.— TW, 1858.
2 Tyszkiewicz K. O kurhanach na Litwie i Rusi Zachodniej : Studium archeologiczne. Berlin, 1968.
3 Tyszkiewicz E. Opisanie powiatu Borysowskiego. Wilno, 1847; Badania archeologiczne nad zabytkami przedmiotow sztuki rzemiosl i 1. d. w dawnej Litwie i Rusi Litewskiej. Wilno, 1849.
4 Брэжга Баляслаў Рычардавіч (1887—1951) — археограф, гісторык мастацтва і славіст. Нарадзіўся пад Рэжыцай (Рэзэкне) Віцебскай губ. Скончыў Віцебскую гімназію, Маскоўскі археалагічны інстытут. Працаваў прафесарам Маскоўскага археалагічнага інстытута, у Віцебскім архіве, прафесарам Рыжскага універсітэта імя П. Стучкі.
5 Brezgo В. Ochrona zabytkow przedhistorycznych w Witebszczyznie i w Inflantach Polskich. W-wa, 1928, s. 5.
6 Brezgo B. Muzeja Witebskie. W-wa, 1926.
7 Каспяровіч M. 3 гісторыі краязнаўства (беларускага).— Наш край 1928, № 2, с. 13—19; Ен жа. Краязнаўства. Мн., 1929; Ен жа. Беларуская навука да Кастрычніка і пасля яго.— Маладняк, 1928, № 10.
8 Дубінскі С. А. Бібліяграфія па археалогіі Беларусі і сумежных краін. Мн., 1933.
9 Каспяровіч Мікалай Іванавіч (1900—1945) — краязнавец, этнограф, мовазнавец і літаратуразнавец. Нарадзіўся ў в. Ізабеліна Ігуменскага павета. У 1926—1930 гг. навуковы сакратар Цэнтралыіага бюро краязнаўства пры Інбелкульце.
10 Дубінскі Сяргей Антонавіч (1884—1937)—археолаг. Нарадзіўся ў в. Нароўкі Бельскага павета Гродзенскай губ. Скончыў Пецярбургскі універсітэт. Працаваў у Інбелкульце і ў Інстытуце гісторыі АН БССР. Даследчык і аўтар прац па культурах жалезнага веку на Беларусі.
11 Ламака М. Вывучэнне Магілёўшчыны.— Магілёўшчына, 1927, т. 1, с. 150—155.
12 Васілеўскі Д. Сталецце краязнаўчай працы на Беларусі.— ЬІаш край, 1926, № 2/3.
13 Ннкольскнй Н. М. Проблемы древней нсторпн Белорусснн.— Вестн. древней нсторнн, 1938, № 1, с. 164—175.
14 П н ч е т a В. Очередные вопросы белорусской нсторнографіін.— Вестн. нар. комнссарната просветення ССРБ, 1922, № 11/12, с. 30/32.
15 Перцаў У. М. Гістарычная думка ў Беларусі ў XVI—пачатку XX стагоддзя.— ВАНБ, 1957, № 2, с. 15—27.
10 Бандарчык В. К. Гісторыя беларускай этнаграфіі XIX ст. Мн., 1964; Ен жа. Основные этапы н тенденцнн в развптпн дореволюцнонной белорусской этнографнн. М„ 1964.
17 П н л н п е н к о М. Ф. Этнографня Белорусснн. Мн., 1981, с. 13—46.
18 Очеркн нсторнн нсторнческой наукн в СССР. М., 1955, т. 1, с.. 523—535.
19 Формозов A. А. Очеркн по нсторня русской археологнпп. М., 1961, с. 7—8.
20 Ф о р м о з о в A. А. Некоторые птопі н задачн нсследованнй в областп псторпіі аРхеологіпі.— СА, 1975, № 4, с. 7.
21 Формозов A. А. Некоторые нтогн н задачн псследованнй в областп нсторіш археологпн.— СА, 1975, № 4, с. 7.
22 Ф о р м о з о в A. А. Очеркп по нсторпп русской археологнн, с. 67—69.
23 А л е к с е е в Л. В. Очеркн нсторіш белорусской дореволюцнонной археологпп п нсторпческого краеведенпя до 60-х годов XIX в.— СА, 1967, № 4, с. 149—463; Ен жа. Белорусская археологпя н псторпческое краеведенпе во второй половнне XIX, — на-
чале XX в.— СА, 1968, № 3, с. 85—100; Ен жа. Вяртаючы народу мінулыя стагоддзі.— Полымя, 1969, № 12, с. 189—200.
24 Будько В. Д. п Мптрофанов A. Т. Археологня Белорусснн за советскпй пернод,—СА, 1967, № 4, с. 123—145.
25 Гісторыя Беларускай ССР, Мн., 1972, т. 1, с. 5.
26 Там жа, с. 12.
27 П я т к е в і ч А. Сцежкамі роднага краю.— У зб.: Наднёманскія былі. Мн., 1968.
28 КалеснікУ. Зорны спеў. Мн., 1975.
29 МальдзісА. Астравеччына, край дарагі... Мн., 1977.
30 Kostszewski J. Dzieje polskich badan przedhistorycznych. Poznan, 1949.
31 Abramowicz A. Wiek archeologii. Problemy polskiej archeologii dziewgtnastowiecznej. W-wa, 1967; Dalecy i bliscy.— Acta archeologica Lodziensia. Lodz, 1974, N 23; Urny i ceraunie. Lodz, 1979.
32 Abramowicz A. Dalecy i bliscy..., s. 65.
PAHHI ЭТАП ГІСТАРЫЧНАГА КРАЯЗНАУСТВА
1 ПВЛ. M., 1950, 4. 1, c. 207.
2 Там жа, c. 209.
3 Там жа.
4 Там жа, с. 207.
5 Там жа, с. 210.
с Там жа, с. 215.
7 Очеркп по археологнп Белорусснп. Мн„ 1972, ч. II, с. 72—149.
8 ПВЛ, ч. 1, с. 159.
9 Чамярыцкі В. А. Беларускія летапісы як помнікі літаратуры. Мн., 1969, с. 6.
10 Там жа.
11 ПСРЛ. М„ 1975, т. 32.
12 Сборннк летопіісей, относяіцпхся к нсторнн ІОжной н Западной Русп. Кпев„ 1888; ПСРЛ, т. 32. ' '
13 ПСРЛ, т. 32, с. 174—175.
14 Там жа, с. 174.
15 Там жа, с. 175.
16 Гісторыя беларускай дакастрычніцкай літаратуры. Мн., 1968, т„ 1, с. 1267.
17 Хронпка Быховца. М., 1966; ПСРЛ, т. 32, с. 128—173.
18 ПСРЛ, т. 32, с. 38—39.
19 Stryjkowski М. Kronika Polska, Zmodzka і wszystkiej Rusi. W-wa, 1846.
20 Стрыйкоўскі Мацей (каля 1547—каля 1586)—гісторык; паэт. Пасля вучобы ў Кракаўскай акадэміі жыў на Бсларусі. У чаіс падарожжа па краі збіраў гістарычныя матэрыялы. Дзякуючы яму дайшлі да нас рэдкія звесткі аб мінулым Беларусі.
21 Рогов A. Н. Русско-польскне культурные связп в эпоху Возрожденпя. М., 1966, с. 177; Археографнческнй сборннк документов, относяіцііхся к нсторнн Северо-Западной Русн. Внльна, 1870, т. IX, с. 53—55.
22 Р о г о в А. й. Русско-польскне культурные связн..., с. 151.
23 В о р о н п н Н. Н. Древнее Гродно.— МЙА. М., 1954, № 41, с. 149.
24 Рогов А. й. Русско-польскне культурные связп..., с, 136—138; ПСРЛ, т. XVII, с. 232, 245—246, 300—301, 362, 427, 479; Булкнн В. А„ Дубов II. В„ Лебедев Г. С. Археологяческне памятннкн Древней Русн IX—XI ва. Л., 1978.
25 Т а т н іц е в В. Н. Нсторня Росснйская. М., 1963, т. II, с. 123.
26 С а п у н о в А. П. Двннскне, нлн Борпсовы, камнн. Внтебск, 1890.
27 Могнлевскне губернскпе ведомостн, 1886, № 42.
28 Погоднн М. П. Древняя русская псторня до монгольского пга. М„, 1871, т. III, с. 156.
29 Т a р а н о в п ч В. П. К вопросу о древннх лаппдарных камнях — памятннках с псторпческіімп надппсямн на террпторші Белорусской ССР.— СА, 1946, VIII, с. 254—255.
30 Ермоловпч Мпкола. Раскрытпе свндетельства нсторнн.— Неман, 1982, № 1, с. 157.
31 StryjkowskiM. Kronika..., t. 1, s. 108.
32 Гваньіні Аляксандр (1538—1614)—гісторык, мемуарыст. Ураджэнец г. Вероны (Італія). Служыў у арміі С. Баторыя і Зыгмунта Ill, быў камендантам Віцебска. Карыстаючыся сваім службовым становішчам, вывучаў помнікі беларускай старажытнасці.
33 Gwagnius A. Kronika..., t. Ill, cz. 2, s. 25, 26; Алексеев Л. B. Полоцкая земля. M., 1966, c. 183.
34 Starozytna Polska przez M. Balinskiego i T. L i p i n s k i e g o. W-wa, 1846, t. Ill, s. 813.
35 Г в a н ыі н n A. Огшсанпе всей страны, подчнненной царю Московнн.— ЧОНДР. М., 1897, кн. IV, с. 122—123; [G u a g n і n і Л.] Sarmatia Euroropae descriptio guae Regnum Poloniae, Lituanim, Samogitium Russiam, Mosoviam, Prussiam, Pomeraniam, Livoniam et Moschoviae, Tartariae gue partem complectitur. Gracoviae, 1578.
36 КалеснікУладзімір. Зорны спеў. Мн., 1975, с. 96.
37 Цыт. па: Гр ы цкевіч В., Ма л ьд зі с А. Шляхі вялі праз Беларусь. Мн., 1980.
38 Там жа, с. 40; Герберштейн С. Запнскн о московнтскнх делах. СПб., 1908.
39 ГрыцкевічВ., МальдзісА. Шляхі вялі праз Беларусь, с. 46.
40 Relazione deli imperio Moscovita, 1553.
41 Аделунг. Древнейшне путешествня пностранцев по Россіш.— ЧОННДР. М., 1863, разд. III, с. 175; Алексеев Л. В. Очеркн нсторіш белорусской дореволюцнонной археолопш п нсторіш краеведеніія до 60-х годов XIX в.— СА, 1967, № 4, с. 146.
42 Ласіцкі Ян (1534—1605)—этнограф, краязнавец, асветнік, дыпламат. Выракся каталіцызму. Пакінуў сваю радзіму і 30 гадоў правёў на Беларусі пры двары Глябовічаў. Даследаваў звычаі і абрады на Беларусі і часткова ў Заходняй Украіне.
43 De Russorum. Moscovitarum et Tartarorum, Religione, sacrificii nurtiarum funerum vitu... Spirae, 1582.
44 Mitologia Jana Lasickiego polaka. O bogach Zmudzinow i innych sarmatow.— Dz. Wil., 1823, t. I, s. 248—255, 398—406; t. Ill, s. 308—314.
43 Рысінскі Саламон (1560—1625) —фалькларыст, тапаніміст. Нарадзіўся ў Рысіне пад Полацкам. Працаваў настаўнікам. Жыў спачатку ў Даляцічах, а пазней у Любчы, дзе і памёр. Даследаваў Панёманне. Больш падрабязна пра яго гл.: Порецк п й Я. Соломон Рысннсклй. Мн., 1983; Каханоўскі Г. Збіральнік народных скарбаў.— Беларусь, 1975, № 10, с. 19.
46 Proverbiorum polonicorym a Solomone Rysinio collectorym. Lubecae ad Chronym in officina Petri Blasti Kmitae. An. Dni. M. DCXIIX (1618).
47 KorotynskiW. Solomon Rysinski. Wilno, '1863.
48 K a p a т ы п c к i У. Творы. Mu., 1981, c. 105.
49 Там жа.
КНІГІ ОНЛАЙН
