Беларуская вёска ў міжваенны час: шляхі і формы савецкай мадэрнізацыі (1921-1939)
Выдавец: Выдавецтва БДУ
Памер: 240с.
Мінск 2014
Публікацыі новых крыніц, пашырэнне магчымасцей працы для замежных даследчыкаў у архівах падштурхнулі найболын прафесійную іх частку да «спецыялізацыі» ці «рэгіяналізацыі». Да прыкладу, Мікаля Верт у болыпай ступені акцэнтуе ўвагу на падзеях ва ўкраінскай вёсцы. У 1990-я гг. выяўляецца цікавасць замежных даследчыкаў і да гісторыі беларускага сялянства. Найбольш плённым вынікам з’явілася праца па вывучэнні вёскі Савецкай Беларусі ў міжваенны час Дзіяны Зіберт, якая некалькі гадоў даследавала матэрыялы ў беларускіх архівах, мела дыскусіі з беларускімі вучонымі. Ужо ў 1990 г. у Кёльнскім універсітэце яна
выканала працу, прысвечаную аналізу эканомікі сельскай гаспадаркі ў польскай і савецкай частках беларускага Палесся (1921 — 1939) [217]. Кампаратыўнае вывучэнне паглыблялася на аснове гісторыка-генетычнага метаду. Даследаванне Д. Зіберт уключала гісторыю Палесся, сялянскай эканомікі да 1914 г. (прыродная тэрыторыя Палесся, сацыяльныя, нацыянальныя і царкоўныя ўзаемаадносіны, структура сельскай гаспадаркі, матэрыяльнае становішча сялян, працэсы меліярацыі і інш.). Яе даследчыцкая дзейнасць у Беларусі акрэслілася першай паловай 1990-х гг., таму Д. Зіберт адчула не толькі павелічэнне цікавасці да праблематыкі альтэрнатыўнасці гістарычнага развіцця, але і тое «гістарыяграфічнае раздарожжа», што фарміравалася ў постсавецкіх гісторыкаўу дачыненні да мінулага сваёй краіны.
У1997 г. Д. Зібертабараніладысертацыю ў Кёльнскім універсітэце. Яе дысертацыйнае даследаванне ахоплівае перыяд з 1921 па 1941 г. і прысвечана «стратэгіі» паўсядзённага сялянскага жыцця ў Беларускай ССР, разбурэнню патрыярхальнай эканомікі сям’і. Праца складаецца з шасці раздзелаў, якія ахопліваюць аспекты ад палітычнай гісторыі БССР (1917—1939) з улікам аграрнай палітыкі да дэмаграфічнай сітуацыі ў БССР і штодзённага жыцця сялян, арганізацыі працы і размеркавання яе вынікаў [218], Праз год у выдавецтве Франца Штайнераў Штутгарце ў серыі «Крыніцы і даследаванні па гісторыі Усходняй Еўропы» Дзіяна Зіберт выдала кнігу «Стратэгіі паўсядзённага жыцця ў Беларускай ССР (1921— 1941)» (т. 52) [219]. У анатацыі да выдання С. Я. Новікаў пазначае, што сярод 52 манаграфічных прац, якія былі падрыхтаваны за апошнія трыццаць гадоў у рамках дзейнасці Аб’яднання ўсходнееўрапейскіх гісторыкаў Нямеччыны, толькі кніга Зіберт прысвечана гісторыі Беларусі [219].
На сучасным этапе механізм уплыву гістарыяграфіі на сацыяльную свядомасць грамадства становіцца ўсё болып складаным, аднак ён захоўваецца, больш таго — дзякуючы новым інфармацыйным тэхналогіям і публіцыстычным формам, — узрастае. Важнейшы элемент сацыяльнай свядомасці — гістарычная памяць народа, якая забяспечвае захаванне яго традыцый і з’яўляецца адным з фактараў стабільнасці грамадства. Вывучэнне яе магчыма не толькі на аснове манаграфій і артыкулаў, але і па тых адносінах да мінулага, якія склаліся ў грамадстве. Гістарычная памяць выяўляецца ў побыце, звычках і факусіруе свядомасць аб мінулым праз сучаснасць і чакаемую будучыню. Адна са спецыфічных масавых крыніц інфармацыі сёння — інтэрнэт, уважлівае вывучэнне якога дазваляе ўбачыць калі не заканамернасці, то тэндэнцыі фарміравання грамадскай свядомасці. Звесткі, з якімі мы звяртаемся да іншых, часта змяняюцца ў залежнасці ад магчымай іх рэакцыі. Інтэрнэт праз абязлічванне інфармацыі (да прыкладу, у каментарыях) стварае асяроддзе, у якім аўтар разлічвае на больш свабодны выклад сваіхдумак наконт тых ці іншых з’яў. Такога роду «дыскусіі» па «вясковай» праблематыцы ў інтэрнэце дазваляюць гаварыць аб дэфармацыі ў масавым светапоглядзе ўяўленняў аб важнейшых працэсах развіцця нашага грамадства. Негатыўнае значэнне дадаецца словамі «калгаснікі», «вёска», што праяўляецца перш за ўсё ў асяроддзі моладзі. Прычыны такой з’явы — крытычнасць гістарыяграфіі
мяжы XX—XXI стст., пераасэнсаванне аграрнай гісторыі. Уплыў гістарыяграфіі на грамадскія працэсы выяўляеццаўтым, што, разглядаючы і ацэньваючы мінулае праз прызму цяперашняга, а цяперашняе — як вынік папярэдняга развіцця, гістарычная свядомасць успрымае будучыню як праекцыю сучасных працэсаў і тэндэнцый.
БІБАІЯГРАФІЧНЫЯ СПАСЫЛКІ
1. ЧаяновА. Местные комбннаты по первнчной переработке сельскохозяйственных продуктов // Сельское хозяйство на пугях восстановлення. М., 1925.
2. Чаянов A. В. Основные ндем н формы органнзацнн сельско-хозяйственной кооперацніі. 2-е нзд. М.: йзд-во Кннгосоюза, 1927. 383 с.
3. ЧаяновА. В. Крестьянское хозяйство : нзбр. тр. /редкол. сер. : Л. 14. Абалкнн (пред.) |н др.|. М. : Экономнка, 1989. 492 с. (Экон. наследне).
4. Кондратьев Н. Д. Рынок хлебов н его регулнрованне во время войны н революцнн / отв. ред. акад. Л. й. Абалкнн. М. : Наука, 1994. 487 с.
5. Кондратьев Н. Д. Основные проблемы экономнческой статнкн н дннамнкн: предварнтельный эскнз /авт. статей о Кондратьеве н его творчестве : Ю. Н. Давыдов, Ю. Б. Кочеврмн, В. В. Снмонов. М. : Наука, 1991.576 с.
6. Нгнатовскйіі В.. Смолйч А. Белоруссня: террнторня, населенне, экономнка. Важнейшне моменты нсторнн. Экономнческнй очерк Советской Белорусснн м ее округов. Мннск : йзд-во СНК БССР, 1925. 94 с.
7. Heitman S. Nacjonalizacija ziemi na Bialej Rusi. M.: Госнздат, 1921. 62 c.
8. Прышчэпаў Зьм. Аб Зямельным кодэксе БССР // Звязда. 1924. № 164.
9. Прйшепов Д. Меропрнятмя по восстановленню сельского хозяйства Белорусснн // Вперед. 1924. №2. С. 52-58.
10. 5онч-Осл<оловскййР.ЗемельнаяплошадьвБССРнеераспрелеленне//Сов.стр-во. 1926.№ 11.
11. Агеяў Д. Жывёлагадоўля і пэрспэктывы яе развіцьця ў калгасах БССР // Сел. і ляс. гасп-ка. 1928. №3-4. С. 22-34.
12. Агеяў Л. Прамысловыя і тэхнічныя прадпрыемствы калектыўных гаспадарак БССР // Сав. буд-ва. 1928. № 10. С. 53—60.
13. Ерохйн М. М. Что дала коммуна беднякам. М., 1925. 16 с.
14. КавалеўскіН. Ц. Пытаньні каляктывізацыі вёскі (Бешанковіцкі раён Віцебскай акругі) //Бальшавік Беларусі. 1928. № 11. С. 94—96.
15. КазА. Еврейскне колхозы в Белорусснн // На аграрном фронте. 1928. № 5. С. 115—122.
16. Клімко М. Будаўніцтва і праца комуны «Чырвоны Сыіяг» (Кароткая манаграфія) // Сел. і ляс. гасп-ка. 1928. № 3—4.
17. Кудзінаў С. Жыцьцё і праца комуны «Зьвязда». Менск, 1929. 52 с.
18. Кудзінаў С. Адзін злепшых (калгас «Камбайн» Слуцкага раёну). Менск, 1931.48 c.
19. ЛевченокФ. Первыемтогн (йзматерналов по обследованню колхозов)// Бальшавік Беларусі. 1928. № 10. С. 81-84.
20. Лук’янчык А. Увага калгаснаму будаўніцтву (Да вынікаў 2 зьезду калгасаў Менскае акругі) // Бальшавік Беларусі. 1928. № 8. С. 55—59.
21. Мядзьведзкі П. Я. Пра становішча калгасаў // Бальшавік Беларусі. 1929. № 2—3. С. 34—45.
22. Паскрэбка Ул. Трактар будзіць раньне. Менск, 1929. 68 с.
23. СамохйнФ. Колхозы Оршаншнны//Сов. стр-во. 1926. № 10. С. 277—286; Сймховйч А., Чйж М. Сельскохозяйственные коллектмвы БССР (колхозы, коммуны, артелн н товарншества по обшественной обработке землн) // Сов. стр-во. 1927. № 6. С. 49—55.
24. Цейтлйн М. С. Стронтельство колхозов // Сов. стр-во. 1928. № 12. С. 89—90.
25. Бйценко A. A. К вопросам теорнн н нсторнн коллектнвнзацйн сельского хозяйства в СССР. М. : йзд-во Кннгосоюза, 1929. 165 с.
26. Конюков Н. Я. Коллектавное земледелйе: йз йтогов аграрной революцйй. 3-е нзд. М.: Новая деревня, 1927. 238 с.
27. Мйтрофанов A. X. Колхозное двнженйе (его прошлое, современные задачй й значеняе). М. ; Л., 1929. 143 с.
28. Макараў М. П. Спроба вывучэньня эфектыўнасьці форм землекарыстаньня ў БССР. Менск, 1929. 112с.
29. Маргелаў С. Супраць беларускай кандрацьеўшчыны // Бальшавік Беларусі. 1929. № 10—12.
30. Бондар Г. Кулацкая палітыка прышчэпаўшчыны // Шляхі калектывізацыі. 1930. № 15—16; Ганйн А. Подрывная работа кондратьевцев в БССР// На аграрном фронте. 1930. № 10.
31. Сталйн П. В. Крестьянскйй вопрос : (Статья й речй). |Текст]. 2-е йзд. М. ; Л. : Госйздат. 72 с.
32. Погудйн В. Н. Путь советского крестьянства к соцналнзму: йсторяографйческйй очерк. М., 1975.
33. Кйрйленко Г. А. Сталйнская полйтйка коллектйвйзацйй сельского хозяйтсва н ее значенйе в деле укрепленйя оборонятельной мошй СССР : автореф. дйс.... канд. йст. наук. Мйнск, 1953. 58 с.
34. Конюков Pi. А. Очеркя о первых этапах развнтня колеектйвного земледелйя (1917—1925). М., 1949.
35. Kpaee М. Победа колхозного строя в БССР. М., 1954 ; Соцналмстнческое народное хозяйство Белорусской ССР. Мннск, 1949 ; Йсторйя БССР. Мйнск, 1953.
36. Нгнатенко, 11. М. Борьбазавосстановленйесельскогохозяйства Гомельской губернйй (1921— 1925): автореф. дйс. ... канд. йст. наук. Мйнск, 1953.
37. Скопцов С. Г. Крестьянскйе комйтеты обшественной взанмопомоідн БССР в восстановйтельный перйод (1921 — 1925): автореф. дйс.... канд. йст. наук. Мйнск, 1953.
38. Стральцоў М. Е. Некаторыя пытанні палатковай палітыкі беларускай вёскі ў 1921—1925 гг. // Весці акад. навук Беларусі. Сер. грамад. навук. 1963. № 1.
39. Очеркй нсторнн коллектйвйзацйй сельского хозяйства в союзных республйках. М., 1963.
40. Основные проблемы нсторнн коллектмвйзацйй сельского хозяйства в современной советской нсторнческой лятературе |Текст]: Матернал для обсужденйя на Сессйй по нсторнн советского крестьянства й колхозного стронтельства в СССР / М. Л. Богденко, й. Е. Зеленйн ; йн-т йсторйй Акад. наук СССР. Науч. совет по проблеме «Йсторйя соц. й ком. стройтельства в СССР». М.: [б. й.], 1961.
41. Неделько В. A. К вопросуобособенностяхсоцйально-экономйческойструктурыбелорусской доколхозной деревня //Тез. докл. й сообш. XIV сессйй межреспублйканского сммпозйума по аграрной ясторйй Вост. Европы. Мйнск — Гродно, 25—29 сент. 1972 г.). М., 1972. Вып. 11.
42. Мйлованов В. А. Зарожденйе й развятйе коллектйвного земледелейя в Белоруссйй в первые годы советской властн // йз йсторйй борьбы белорусского народа за Советскую власть н победу соцналйзма : сб. ст. Мйнск : йзд-во АН БССР. 1957.
43. Мілаванаў, В. А. Першыя крокі калгаснага руху ў Беларусі (кастрыч. 1917—1920 гг.). Мінск : Дзяржвыд. БССР, 1958. 135 с.
44. Мйлованов В. А. Дннамйка колхозного двйженйя в Белорусснн в восстановйтельный перйод (1921 — 1925) Ц йз йсторйй соцйалйстйческого стройтельства Советской Белоруссйй : сб. ст. Мйнск : йзд-воАН БССР, 1959.