Беларускі габелен. Белорусский гобелен. Tapestry in Belarus.
Выдавец: Беларусь
Памер: 163с.
Мінск 2015
ваць шпалерамі... У Pacii ў навуковай літаратуры прыняты тэрмін «шпалера», у той час як у шырокім ужытку часцей за ўсё выкарыстоўваецца слова «габелен»» (Вікіпедзія). Toe ж характэрна i для беларускай гісторыі габелена, таму і мы ў далейшым дазволім сабе карыстацца гэтай сталай «тэрміналагічнай памылкай».
Сёння пры ўсёй разнастайнасці формаў і жанраў сучаснага тэкстылю цяжка вылучыць яго ў выключна чыстым выглядзе. Мы адважымся дэтэрмінаваць габелен як твор мастацкага тэкстылю, выкананы ў тэхніцы габеленавага ткацтва, а менавіта бязворсавым (гладкім) перакрыжаваным перапляценнем, якое дае аднабаковае адлюстраванне матыву або сюжэту ў адвольнай асіметрычнай кампазіцыі. Неабходна адзначыць, што гэтыя асноўныя прыкметы класічнага габелена ў сучасным разуменні могуць спалучацца з цэлым шэрагам тэхналагічных і пластычных новаўвядзенняў, а менавіта:
1) аснова неабавязкова захоўвае плоскую прамавугольную форму; яна можа згінацца, умацоўваючыся дадатковым каркасам, а габелен можа прымаць складаныя аб’ёмна-прасторавыя формы;
2) ва ўток можа быць закладзена не толькі традыцыйная нітка (воўнавая, шаўковая), але і самыя розныя матэрыялы: ад тканін і скуры да паперы і раслін;
3) магчыма таксама ўключэнне цвёрдых, аб’ёмных элементаў з «іншародных» матэрыялаў у выглядзе калажу;
4) пры захаванні габеленавага ткацтва кампазіцыйнае рашэнне арыентавана на рэльеф, прастору; тым самым габелену надаецца гучанне скульптуры.
in the napless (smooth) crossweaving technique giving a oneside motif or scene illustration in a free asymmetrical composition. It should be mentioned that these basic features of a classic tapestry may now combine with a whole range of technological and plastic innovations, namely:
1) a work does not necessarily keep a flat rectangular form; it may be bent and strengthened with an additional frame so a tapestry may be shaped in complex threedimensional forms;
2) a loom may be threaded not only with traditional threads (wool, silk) but with different materials from fabrics and leather to paper and plants;
3) it is also possible to include solid and voluminous elements of “alien” materials as a collage;
4) while preserving tapestry weaving, a composition is oriented to relief and space, thus tapestry moves closer to sculpture.
We may also offer a tapestry classification not by the size and situation but by the plastic and stylistic qualities: 1) plot and figure tapestry; 2) abstract and decorative tapestry; 3) walled smooth tapestry; 4) walled relief tapestry; 5) three-dimensional tapestry separately placed in space.
In the middle of the twentieth century, there was made an attempt to create a series of works in the sphere of smooth classic plot and figure tapestry in Belarus. According to contemporaries, it became a significant event in the national art. Feliks Shuneiko stood at its origins in the 1950s. He was an expert and guardian of the folk weaving traditions. Obviously, characters and plots at that time corresponded to the aesthetics and ideology of the period (portraits of Lenin and other leaders of the Communist Party).
Таксами рызыкнём прапанаваць класіфікацыю габелена не па памеры і месцы яго знаходжання, а па пластичных і стылістычных дадзеных: 1) сюжэтна-фігуратыўны; 2) абстрактна-дэкаратыўны; 3) насценнагладкі; 4) насценна-рэльефны; 5) аб’ёмны, «які сам стаіць» у рэальнай прасторы.
У галіне гладкага класічнага сюжэтна-фігуратыўнага габелена Беларусі ў сярэдзіне XX ст. была зроблена спроба стварыць шэраг прац. I гэта стала, паводле сведчання сучаснікаў, значнай падзеяй у айчынным мастацтве. Каля вытокаў гэтага ў 1950-я гг. стаяў Фелікс Шунейка — знаўца і захавальнік традыцый народнага ткацтва. Натуральна, героі і сюжэты тады былі выбраны ў адпаведнасці з эстэтыкай і ідэалогіяй свайго часу і месца (партрэты Леніна і іншых кіраўнікоў камуністычнай партыі).
Як ні дзіўна, першыя спробы былі арыентаваныя на інтэр’ер (Анісовіч А. Эскіз габелена «Беларусь святкуе». 1952. 1,4 х 1,7). У 1950—1960-я гг. беларускі габелен быў вельмі блізкі да старых беларускіх шпалераў і ўвабраў у сябе элементы тэхнікі народнага пераборнага ткацтва (ручное ткацтва Л. Сіваковай, А. Бельцюковай) (Трызна Д.С. Беларускія дываны і габелены. С. 106). У іх захавалася нейкая першасная «станковасць», г.зн. прынцыпы і спосабы жывапісу, перанесеныя ў габелен даволі механічна. Гэтую станковасць ні ў якім выпадку нельга блытаць са станковасцю сучаснага габелена, напрыклад, 1990-х гг. Тут яна выявілася ў псіхалагічным і філасофскім напаўненні змястоўнага матыву і адвольнай абагульненай пластычнай мове.
Пачатак беларускага савецкага прафесійнага габелена, як,
Также рискнем предложить классификацию гобелена не по размеру и месту его нахождения, а по его пластическим и стилистическим данным: 1) сюжетно-фигуративный; 2) абстрактно-декоративный; 3) настенногладкий; 4) настенно-рельефный; 5) объемный, «самостоящий» в реальном пространстве.
В области гладкого классического сюжетно-фигуративного гобелена Беларуси в середине XX в. была сделана попытка создать ряд работ. И это стало, по свидетельству современников, значительным событием в отечественном искусстве. У истоков этого в 1950-е гг. стоял Феликс Шунейко — знаток и хранитель традиций народного ткачества. Естественно, герои и сюжеты тогда были выбраны соответственно эстетике и идеологии своего времени и места (портреты Ленина и других руководителей коммунистической партии).
Как ни странно, первые опыты были ориентированы на интерьер (Анисович А. Эскиз гобелена «Беларусь празднует». 1952. 1,4 х 1,7). В 1950—1960-е гг. белорусский гобелен был очень близок к старым белорусским шпалерам и вобрал в себя элементы техники народного переборного ткачества (ручное ткачество Л. Сиваковой, А. Бельтюковой) (Тризна Д.С. Беларускія дываны і габелены. С. 106). В них сохранялась некая первичная «станковость», т.е. принципы и приемы живописи, перенесенные в гобелен достаточно механически. Эту станковость ни в коем случае не надо путать со станковостью современного гобелена, например, 1990-х гг. Здесь она проявилась в психологическом и философском наполнении содержательного мотива и свободном обобщенном пластическом языке.
Curiously enough, first examples were oriented to interiors (Anisovich. A. Tapestry sketch “Belarus Celebrates”. 1952. 1,4 x 1,7). In the 1950s—1960s, Belarusian tapestry was very close to old Belarusian tapestries and imbibed elements of folk hand weaving (hand weaving of L. Sivakova, A. Beltyukova) (Trizna D.S. “Belarusian Carpets and Tapestries”). They preserved some features of easel painting, i.e. principles and techniques of painting were transferred to tapestry in a rather mechanic way. That resemblance between painting and tapestry should be by no means confused with the same resemblance of modern tapestry of the 1990s, for instance. In this case, it manifests itself in psychological and philosophical interpretation of a plot motif and in a free generalized plastic language.
The start of Belarusian professional tapestry, as well as all other kinds of professional decorative and applied arts (ceramics, porcelain, glass) was connected with the opening of the specialization “artistic decoration of fabrics” at the Art Faculty in the Belarusian State Theatre and Art Institute in 1961. Experienced professors of Lviv Decorative and Applied Arts Institute were invited on purpose to teach at a newly formed department. Among them was tapestry artist A. Beltyukova.
Prominent and interesting future textile artists appeared among first students. T. Gavrilova-Khmyznikova, N. Pilyuzina, V. Krivosheeva, A. Fomina and others became first Belarusian tapestry artists. Some of the graduates are grateful for their professional experience to A. Beltyukova, a graduate of Moscow Textile Institute and lecturer of Lviv Decorative and
дарэчы, i іншых відаў прафесійнага дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва (кераміка, фарфор, шкло), звязаны з адкрыццём у 1961 г. у Беларускім дзяржаўным тэатральна-мастацкім інстытуце на мастацкім факультэце спецыяльнасці «мастацкае афармленне тканін». Першымі выкладчыкамі сталі спецыяльна запрошаныя вопытныя педагог! Львоўскага інстытута дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Сярод іх была і мастак габелена А. Бельцюкова.
У першых наборах студэнтаў былі моцныя і цікавыя будучыя мастакі тэкстылю, якія сталі і першымі беларускімі прафесійнымі майстрамі габелена. Гэта Т. Гаўрылава-Хмызнікава, Н. Пілюзіна, В. Крывашэева, А. Фаміна і інш. Нехта з выпускнікоў з удзячнасцю ўзгадвае свай прафесійны багаж, атрыманы ад А. Бельцюковай, выпускніцы Маскоўскага тэкстыльнага інстытута, выкладчыцы Львоўскага інстытута дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Нехта лічыць своім мастацкім хросным бацькам жывапісца і мастацтвазнаўца народнага мастака Беларусі П. Масленікава, а нехта — спецыяліста па тэкстылю I. Утарушына. Зразумела, што студэнты першых выпускаў разам з педагогамі шмат у чым ішлі навобмацак, нешта шукалі і знаходзілі на шляху ў прафесію самі, як, напрыклад, В. Крывашэева і Н. Пілюзіна, якія аб’ехалі майстэрні дыпломнікаў тэкстыльных вышэйшых навучальных устаноў Літвы, Латвіі, Санкт-Пецярбурга, Масквы. Зараз, праз шмат гадоў, мы бачым, што першыя выпускнікі БДТМІ, якія вывелі габелен у 1970-я гг. на высокі ўзровень, сёння складаюць славу айчыннага тэкстылю. Гэта быў
Начало белорусского советского профессионального гобелена, как, впрочем, и других видов профессионального декоративно-прикладного искусства (керамика, фарфор, стекло), связано с открытием в 1961 г. в Белорусском государственном театрально-художественном институте на художественном факультете специальности «художественное оформление тканей». Первыми преподавателями стали специально приглашенные опытные педагоги Львовского института декоративно-прикладного искусства. Среди них была и художник гобелена А. Бельтюкова.
В первых наборах студентов были сильные и интересные будущие художники текстиля, которые стали и первыми белорусскими профессиональными мастерами гобелена. Это Т. Гаврилова-Хмызникова, Н. Пилюзина, В. Кривошеева, А. Фомина и др. Кто-то из выпускников с благодарностью вспоминает свой профессиональный багаж, полученный от А. Бельтюковой, выпускницы Московского текстильного института, преподавательницы Львовского института декоративно-прикладного искусства. Кто-то считает своим художественным крестным отцом живописца и искусствоведа, народного художника Беларуси П. Масленикова, а кто-то — специалиста по текстилю И. Вторушина. Понятно, что студенты первых выпусков вместе с педагогами во многом шли на ощупь, что-то искали и находили на пути в профессию сами, как, например, В. Кривошеева и Н. Пилюзина, объехавшие мастерские дипломников текстильных высших учебных заведений Литвы, Латвии, Санкт-Петербурга, Москвы. Сейчас, через много лет, мы видим, что первые выпуск-
КНІГІ ОНЛАЙН
