Брэменскія музыкі
Браты Грым
Выдавец: Юнацтва
Памер: 302с.
Мінск 1999
— Цяпер птушачка ў маіх руках, — сказаў задаволена кравец і, выйшаўшы са схованкі, накінуў адзі-
нарогу на шыю вяроўку, пасля адсек яму сякерай рог, і, калі ўсё было зроблена чын-чынам, вывеў звера з лесу і пакіраваў да караля.
Але кароль і на гэты раз не хацеў аддаваць наабяцанага і выказаў краўцу трэцяе патрабаванне. Цяпер павінен ён быў злавіць дзікага вепра для будучага вяселля, гэты звер чыніць лесу вялікую шкоду, падкопваючы дрэвам карэнне. Дапамагчы краўцу павінны былі егеры.
— Хай будзе так, — пагадзіўся кравец, — і гэта для мяне дзіцячая пацеха!
Егераў з сабой у лес ён не ўзяў, і яны былі гэтым вельмі задаволены, бо дзік неаднойчы ганяў іх між дрэў і зноў сустракацца з ім не было ніякай ахвоты.
Калі дзік заўважыў краўца, то адразу, з пенай на лычы, кінуўся на чалавека, збіраючыся збіць яго з ног ашчэранымі ікламі. Але жвавы герой паспеў ускочыць у каплічку, што стаяла паблізу, і імгненна выскачыў з яе праз акенца, з іншага боку. Дзік таксама ўскочыў у капліцу, а кравец тым часам аббег вакол будыніны ды зачыніў дзверы, — тут люты звер і злавіўся: быў ён дужа няўклюдны, тоўсты, каб выскачыць праз акно.
Паклікаў тады кравец егераў, каб тыя ўласнымі вачыма пабачылі злоўленага звера, а сам пакіраваў да караля; і як ужо вяльможнаму не хацелася, а давялося-такі стрымаць абяцанае слова, і ён выдаў краўцу сваю дачку ў жонкі і перадаў палову каралеўства.
Ведаў бы ён, што стаіць перад ім не вялікі герой, a звычайны кравец, то зрабілася б яму дужа кепска.
Вяселле адсвяткавалі з вялікай раскошай ды малой радасцю; і вось зрабіўся кравец каралём.
Праз нейкі час пачула ноччу маладая каралева, як яе муж у сне размаўляе: «Хлапчына, пашый мне куртку ды залатай порткі, а не зробіш, адлупцую аршынам». Тут і здагадалася яна, з якога завулка родам яе суджаны; ранкам расказала пра сваё гора
бацьку і пачала слёзна прасіць яго, каб ён пазбавіў яе ад такога мужа. Пачаў кароль суцяшаць яе ды кажа:
— Гэтай ноччу ты свой пакой не запірай, мае слугі будуць стаяць ля дзвярэй, і як толькі кравец засне, яны звяжуць яго і аднясуць на карабель, які звязе самазванца ў далёкую краіну.
Каралева такім абяцаннем засталася задаволеная, але каралеўскі зброеносец, які ўсё гэта чуў, будучы верным маладому каралю, паведаміў яму пра ўсё гэта.
— Я іх не баюся, — сказаў кравец.
Вечарам ён улёгся, як звычайна, у пасцель са сваёй жонкай. Яна падумала, што ён заснуў, паднялася, адчыніла дзверы ды зноў лягла ў пасцель. А кравец зрабіў выгляд, быццам моцна спіць і пачаў, як скрозь сон, мармытаць: «Хлапчына, пашый мне куртку ды залатай порткі, а не зробіш, адлупцую аршынам! Я пабіў семярых адным махам, забіў двух веліканаў, вывеў з лесу адзінарога, злавіў дзікага вепра — ці ж мне баяцца тых, хто стаіць за дзвярыма!»
Пачулі слугі, што мармыча кравец і ахапіў іх такі страх, што яны збеглі куды вочы глядзяць. I ніхто з тае пары не адважыўся чапаць краўца.
I вось, як быў кравец каралём, так на ўсё жыццё ім і застаўся.
КАЗКА ПРА ТАГО, ХТО ХАДЗІЎ СТРАХУ ВУЧЫЦЦА
Былі ў бацькі два сыны. Старэйшы разумны ды талковы, усё ў яго ладзілася. А малодшы — дурань. Нічога нібыта не разумеў і да вучобы быў няздатны. Людзі пра яго казалі:
— 3 гэтым бацька набярэцца клопату!
Меў, праўда, і старэйшы сын адну загану: быў баязлівы. Пасылае, бывала, бацька куды-небудзь, а на вуліцы ўжо цёмна, то ён заўсёды просіцца:
— Ox, бацечка, не пайду, мне страшна!
Пачнуць вечарам ля агню расказваць усялякія небыліцы, аж мароз па скуры бегае, зноў старэйшы брат уздыхае:
— Ах, як страшна!
Малодшы брат кожны раз дзівіўся:
— А мне вось анічуць не страшна.
Аднойчы бацька і кажа яму:
— Паслухай, сын, ты ўжо вунь які вялікі ды моцны вырас, трэба самому вучыцца хлеб зарабляць. Бачыш, як брат твой стараецца.
— Эх, бацечка, — адказаў малодшы сын, — я б ахвотна чаму-небудзь навучыўся. Але найперш хачу навучыцца, каб мне было страшна.
Пачуў гэта старэйшы брат і заўсміхаўся, падумаў: «Божа, які ўсё-такі мой брат дурань. 3 яго ніколі нічога не атрымаецца».
Уздыхнуў бацька і кажа малодшаму сыну:
— Чаму-чаму, а страху ты павінен навучыцца. Толькі на хлеб наўрад ці гэтым заробіш.
Неўзабаве зайшоў да іх у госці дзяк. Пачаў бацька пра сваю бяду яму жаліцца, расказваў пра малодшага сына.
— Калі так, — адказаў дзяк, — страху ён мог бы ў мяне навучыцца. Прышліце сына да мяне.
Бацька задаволены: «Вось хлопца і прыладкую куды-небудзь».
Стаў жыць яго малодшы сын у дзякавай хаце. I даручыў яму гаспадар званіць у званы. Аднойчы будзіць ён свайго работніка апоўначы і загадвае падняцца на званіцу ды біць у званы.
«Цяпер ты навучышся страху», — падумаў дзяк. Потайкам ён прабраўся на званіцу, стаў насупраць вакна ўвесь у белым. Званар, як толькі ўзяўся за вяроўку, убачыў прывід і крыкнуў:
— Хто гэта?
Постаць у белым не адгукнулася, не здрыганулася.
— Адказвай, альбо згінь, табе тут няма чаго рабіць! — закрычаў хлопец.
Але дзяк прадаўжаў стаяць.
— Што табе трэба? — зноў закрычаў званар. Калі не адкажаш, то скіну ўніз з лесвіцы.
Дзяк думаў, што да гэтага справа не дойдзе, і стаяў моўчкі. А пасля трэцяга вокрыку, хлопец падбег і скінуў прывід з лесвіцы ўніз.
Адзваніў работнік у званы. Вярнуўся дамоў і моўчкі лёг спаць. Доўга чакала дзячыха свайго мужа, а ён усё не вяртаўся. Урэшце зрабілася ёй страшна. Яна разбудзіла хлопца і давай распытваць:
— Ці не ведаеш ты, куды гэта мой муж дзеўся? Ён жа на званіцу падняўся раней за цябе.
— He ведаю, — адказаў хлопец, — але бачыў я, нехта стаяў на лесвіцы ўвесь у белым. Адмоўчваўся на мае запытанні і не хацеў пакідаць званіцу. Я палічыў, што ён злодзей, і скінуў уніз. Схадзіце ды зірніце на яго.
Кінулася дзячыха да званіцы і знайшла там свайго мужа. Ён ляжаў у куце ды стагнаў, зламаў сабе нагу.
Прынесла жонка мужа дадому, кінулася з плачам да хлопцавага бацькі.
— Ваш сын, — сказала дзячыха, — вялікую бяду ўчыніў, скінуў майго мужа з лесвіцы, і той зламаў nary. Забірайце ад нас свайго шалапута.
Напалохаўся бацька, пабег да дзяка і давай лаяць сына. Як той ні апраўдваўся, а бацька сваё:
— Эх, мне з табой адно гора. Ідзі-тка ты куды-небудзь, каб вочы мае цябе не бачылі.
— Добра, бацечка, ахвотна пакіну вас. Пайду страху вучыцца, каб гэта рамясло мяне карміць магло.
— Вучыся чаму хочаш, — махнуў бацька рукой. — Вось табе пяцьдзесят талераў, ідзі з імі куды хочаш. Ды толькі не кажы нікому чый ты, бо мне за цябе сорамна будзе.
— Добра, бацечка, выканаю ўсё, як просіце.
Раніцай юнак укінуў у кішэню бацькавы грошы і выйшаў на вялікую дарогу. Ідзе і сам сабе паўтарае: «Ах, каб мне стала страшна! Ах, каб мне стала страшна!»
Пачуў гэту просьбу адзін падарожнік, далучыўся да юнака. Нейкі час яны ішлі разам. Убачылі шыбеніцу, падарожнік дый кажа:
— Бачыш, вунь стаіць дрэва, а на ім вісяць сем чалавек. Вяселле згулялі, а цяпер лётаць вучацца. Садзіся пад тым дрэвам, а як ноч наступіць, то страху і навучышся.
— Калі так хутка я навучуся страху, — адказаў хлопец, — то прыходзь да мяне раніцай і атрымаеш ад мяне пяцьдзесят талераў.
Усеўся дурань пад дрэвам, на якім былі падвешаны людзі, і пачаў змроку чакаць. Пахаладала, і ён распаліў касцёр. А ноччу ўзняўся калючы вецер, што нават касцёр не саграваў. Зірнуў ён уверх, а там павешаныя гайдаюцца. Падумаў хлопец: «Я ля кастра зябну, а яны ўверсе зусім адубеюць». Ад прыроды ён быў жаласлівы, таму прыставіў лесвіцу да дрэва і палез адвязваць мерцвякоў. Сцягнуў усіх уніз, пасадзіў іх ля кастра. Ды і сам сцішыўся, прыгрэўся. Раптам бачыць, гарыць адзежа ў мерцвякоў. Ён крычыць ім:
— Эй, будзьце з агнём асцярожныя, а то я вас зноў зацягну на шыбеніцу.
Ды хто ж яго пачуе, калі вакол кастра адны нябожчыкі. Раззалаўся хлопец і зноў падвесіў іх на дрэва. Стаміўся ад такой працы, прысеў ля агню і моцна заснуў.
Раніцай прыходзіць знаёмы падарожнік па грошы і кажа:
— Ну, цяпер ты даведаўся, што такое страх?
— He, — адказаў хлопец, — адкуль мне яго ведаць? Тыя, што наверсе, і рота за ноч не адкрылі ды такія дурні, ледзь не спалілі свае старыя лахманы.
2* Зак. 737
41
Зразумеў прахожы, што не атрымае абяцаных грошай, сказаў пры развітанні:
— Такога, як ты, яшчэ ні разу не сустракаў.
Пайшоў хлопец далей сваёй дарогай. Ідзе і зноў мармыча:
— Ах, каб мне стала страшна!
Пачуў гэта адзін возчык, цікавіцца:
— Хто ты такі?
— He ведаю, — адказаў дурань.
— А ты адкуль?
— He ведаю.
— Хто твой бацька?
— Гэтага мне расказваць не дазволена.
— А што ты ўсё пра сябе мармычаш?
— Э-э, — адказаў хлопец, — хачу, каб мне стала страшна, а мяне ніхто гэтаму не навучыць.
— Ідзі за мной, — сказаў возчык, — я дапамагу табе.
Пад вечар яны прыпыніліся ў карчме, вырашылі там пераначаваць.
Гаспадар карчмы, як толькі даведаўся, чаго жадае малады хлопец, сказаў яму:
— Калі табе хочацца навучыцца страху, то выпадак для гэтага ёсць.
Гаспадар расказаў яму, што непадалёк ад карчмы стаіць заварожаны замак. Варта там правесці тры ночы запар, і страху можна навучыцца.
— Няўжо?!
— Слухай, хлопча, — таямніча паведаміў карчмар, — кароль таго замка абяцае смельчаку аддаць у жонкі сваю дачку-прыгажуню. Там ёсць вялікія скарбы, але яны зачараваныя. Хто прагоніць ад іх злыя духі, той стане багатым. Было, на жаль, ужо багата ахвотнікаў пабываць у тым замку, але ніхто не вярнуўся назад.
Як толькі развіднела, пайшоў хлопец да караля і кажа:
42
— Калі будзе дазволена, то я хацеў бы правесці тры ночы ў вашым зачараваным замку.
Каралю спадабаўся адчайны юнак, ён і прапанаваў:
— Прасі ў мяне тры рэчы, можаш іх узяць з сабой у замак.
Хлопец адказаў:
— Дайце мне агню, сталярны станок і такарны разам з разцом.
Кароль загадаў удзень занесці ўсё гэта ў замак. A ноччу хлопец-смяльчак пайшоў туды. У адным з пакояў расклаў агонь, паставіў побач сталярны станок, а на такарны сам усеўся, зноў пачаў мармытаць:
— Ах, каб мне стала страшна!
Апоўначы чуе дзіўныя галасы:
— Мяў-мяў! Як нам холадна!
— Эй, вы, дурні, — крыкнуў хлопец. — Калі вам холадна, то падсаджвайцеся да агню ды грэйцеся.
I толькі ён так сказаў, як да яго скокнулі дзве вялізарныя чорныя кошкі. Селі па баках, вочы агнямі гараць. Крыху сагрэліся і прапануюць:
— Прыяцель, а давай у карты згуляем.
КНІГІ ОНЛАЙН
