Хлопчык-зорка
Браты Грым, Шарль Пэро, Эрнст Тэадор Амадэй Гофман, Ханс Крысціян Андэрсен, Аскар Уайльд
Для малодшага школьнага ўзросту
Выдавец: Юнацтва
Памер: 303с.
Мінск 1996
— Ну,— кажа ён бацьку і маці,— бачу я, не пракарміць вам мяне. Дайце мне жалезную булаву, ды такую моцную, каб яе аб калена зламаць я не мбг. I пайду я з ёй па свеце вандраваць.
Пайшоў бацька ў кузню і заказаў там жалезную булаву.
Выкаваў каваль булаву, ды такую доўгую і цяжкую, што яе двое коней ледзь прывезлі.
Узяў яе велікан за абодва канцы, упёрся ў сярэдзіну каленам — булава трэснула і зламалася.
Тады бацька запрог дзве пары коней і паехаў у кузню па новую булаву.
Яшчэ таўсцейшая была новая булава, яшчэ цяжэйшая.
Але велікан і яе зламаў аб калена.
Запрог тады бацька чатыры пары коней. Ледзь дацягнулі яны дамоў трэцюю булаву.
А сын узяў яе, зламаў аб калена і кажа:
— Бачу, бацька, не здабыць табе для мяне добрай булавы. Прыйдзецца мне без булавы вандраваць.
Развітаўся ён з бацькамі і пайшоў з дому.
Ішоў дзень, ішоў другі, а на трэці дзень дабраўся да адной вёскі, дзе стаяла вялікая кузня.
Гаспадар гэтай кузні быў багаты і скупы каваль.
Зайшоў малады велікан у кузню і кажа:
Ці не патрэбны, гаспадар, табе работнік?
— Работнік мне патрэбны,— кажа каваль,— а ці многа ты за работу просіш?
— He,— адказвае малады велікан.— Мне грошы зусім не патрэбны, я дарма буду працаваць. Толькі кожныя два тыдні буду табе па два выспяткі даваць. Згодзен?
Абрадаваўся скупы каваль. Думае: «Выспятак не бяда, былі б грошы цэлыя».
— Згодзен,— кажа,— заставайся ў мяне.
Выцягнуў каваль з горна распаленую паласу жалеза, а малады велікан як стукне па ёй молатам — жалеза, нібы шкло, рассыпалася, а кавадла ў зямлю ўвайшло.
Разгневаўся каваль.
— Што гэта ты,— гаворыць,— разбойнік, робіш? Хіба можна так рабіць? Кажы, колькі хочаш за гэты ўдар атрымаць, ды ідзі адсюль хутчэй.
— Грошы твае мне не патрэбны,— гаворыць малады велікан.— Расплачвайся, як абяцаў.
Даў ён гаспадару выспятка, і паляцеў той, як пёрка,— праз чатыры стагі сена пераляцеў.
А малады велікан знайшоў сабе ў кузні тоўстую жалезную булаву і пайшоў далей.
Ішоў ён, ішоў і прыйшоў нарэшце да варот багатай сядзібы.
На шырокім двары стаяў сам памешчык.
Малады велікан пакланіўся яму і кажа:
Ці не патрэбны табе работнік?
— Работнік мне патрэбны,— адказвае памешчык,— але ці шмат ты за год грошай хочаш?
— Грошы мне не патрэбны,— кажа малады велікан.— Вось папрацую я ў цябе год і дам табе тры выспяткі, не болей.
А памешчык скупы быў, яшчэ скупейшы за каваля. Абрадаваўся ён, што грошай работніку плаціць не прыйдзецца, і кажа:
— Я згодзен.
На другі дзень паслаў памешчык усіх сваіх работнікаў у лес па дровы.
Сабраліся работнікі, запраглі коней, а малады велікан яшчэ спіць.
Упраўляючы падышоў да яго і крычыць на самае вуха:
— Уставай хутчэй! Усе ўжо ў лес паехалі!
— Ну і няхай едуць,— кажа малады велікан.— А я пасплю ўволю, бо ўсё роўна раней за ўсіх работу закончу.
Пайшоў упраўляючы да памешчыка і пачаў яму скардзіцца:
— Спіць велікан і на працу ісці не хоча. Што з ім рабіць?
Тут памешчык сам пайшоў будзіць велікана.
— Ты чаго валяешся, гультай, уставай хутчэй!
— Добра,— адказвае малады велікан.— Зараз устану!
Устаў ён, апрануўся не спяшаючыся. Прынёс два мяшкі гароху, зварыў сабе вялікі чыгун кашы, з’еў усю кашу, а потым запрог коней і паціху паехаў у лес.
Прыехаў у лес, вйрваў з зямлі два вялізныя дрэвы, кінуў іх на воз і павярнуў коней дамоў.
Толькі ўехаў у вароты — насустрач яму памешчык.
Глядзіць на яго сярдзіта і кажа:
— Ты чаму так хутка вярнуўся, гультай?
Малады велікан узяў дрэва адной рукой і лёгка падняў яго.
— Чаго ты,— кажа,— дарэмна лаешся? Тут з аднаго дрэва гара дроў будзе.
Памешчык яму нічога не адказаў, а дома жонцы пахваліўся:
— Добры нам работнік папаўся. Хоць і спіць болып за ўсіх, ды затое і працуе лепш за ўсіх.
Цэлы год пражыў малады велікан у памешчыка, а потым прыйшоў да гаспадара і кажа:
— Ну, гаспадар, плаці за работу — атрымДівай тры выспяткі.
Спалохаўся памешчык, пачаў прасіць велікана:
— He давай ты мне выспяткаў, лепш стань замест мяне памешчыкам, а я буду работнікам тваім.
— He,— адказвае малады велікан.— Як дамовіліся, так і расплачвайся. Атрымлівай выспяткі.
Пачаў яго памешчык угаворваць:
— Пажыві ў мяне, калі ласка, яшчэ два тыдні. Папрацуй яшчэ трошкі.
— Ну, два тыдні — тэрмін невялікі,— кажа малады велікан.— Так і быць, пажыву.
А памешчык сабраў усіх сваіх суседзяў-памешчыкаў, і пачалі яны ўсе разам думаць, як загубіць маладога велікана. Думалі яны, думалі і прыдумалі:
— Загадай,— кажуць,— маладому велікану калодзеж вычысціць. А як спусціцца ён туды, мы на яго зверху жорны скінем і заб’ём яго.
Так і зрабілі.
Палез малады велікан у калодзеж, а памешчыкі на яго самыя цяжкія, млынавыя, жорны скінулі.
♦ Ну,— думаюць памешчыкі,— цяпер мы ўжо забілі
велікана, цяпер ужо мы ад яго пазбавіліся!»
А малады велікан крычыць з калодзежа:
— Гэй, вы, адганіце курэй ад калодзежа, a то яны там грабуцца, і на мяне пясочак сыплецца.
Закончыў велікан работу і вылез з жорнамі на шыі. — Глядзіце,— кажа,— якія ў мяне каралі!
Зняў ён жорны і падышоў да памешчыка.
— Ану,— кажа,— гаспадар, плаці спаўна, атрымлівай выспяткі.
Стукнуў ён яго разок — і ўзляцеў памешчык пад самыя аблокі.
А велікан пайшоў да памешчыкавай жонкі.
— Дай,— кажа,— я і табе заадно выспятка дам, каб мужу твайму аднаму сумна не было.
Памешчыца ад выспятка яшчэ вышэй за памешчыка ўзляцела, бо трохі лягчэйшая за яго была. Вось лятаюць жонка і муж пад аблокамі.
Муж кажа:
— Жонка, апускайся да мяне.
А жонка адказвае:
— He, муж, ты да мяне падымайся.
Муж кажа:
— He, ты апусціся, я не магу да цябе падняцца.
А жонка адказвае:
— He, ты падыміся, я не магу да цябе апусціцца. Так яны і да гэтага часу лятаюць ды спрачаюцца. А велікан узяў сваю жалезную булаву і пайшоў далей хадзіць па свеце.
КАРАЛЕВІЧ, ЯКІ НІЧОГА HE БАЯЎСЯ
Жыў-быў аднойчы каралевіч, не хацелася яму больш заставацца дома ў свайго бацькі, а калі ён нічога не баяўся, то падумаў: «Пайду я па белым свеце вандраваць, і не сумна мне будзе, ды і нагляджуся на розныя дзіўныя рэчы». Развітаўся ён са сваімі бацькамі і пайшоў ад іх, і ішоў усё напрасткі з раніцы да самага вечара, і было яму ўсё роўна, куды дарога вядзе. Здарылася так, што падышоў каралевіч да дома аднаго велікана; здарожыўся ён і сеў каля дзвярэй адпачыць. Пачаў каралевіч па баках паглядваць і раптам заўважыў на двары ў велікана цацку: былі гэта два
вялізныя шары і кеглі з чалавечы рост. Захацелася яму пагуляць у тыя кеглі, ён расставіў іх, пачаў збіваць іх шарамі, і калі кеглі падалі, то гучна крычаў, таму што было яму весела. Пачуў велікан шум, высунуў галаву ў акно і ўбачыў чалавека; і быў той ростам, як усе людзі, але аднак жа гуляў у яго кеглі.
— Гэй ты, казяўка! — крыкнуў велікан.— Што гэта ты ў мае кеглі гуляепі? Адкуль у цябе такая сіла?
Паглядзеў каралевіч наверх, прыкмеціў велікана і сказаў:
— Ах ты, даўбешка гэтакая! Хіба ты думаеш, што ў цябе аднаго толькі дужыя рукі? Я магу ўсё, чаго захачу!
Спусціўся велікан уніз, пачаў са здзіўленнем глядзець на гульню ў кеглі і сказаў:
— Калі ты такі чалавек, то ідзі і прынясі мне яблык з дрэва жыцця.
— А навошта ён табе? — запытаў каралевіч.
— Гэты яблык я хачу не для сябе,— адказаў велікан.— Ёсць у мяне нявеста, гэта яна яго патрабуе. Хадзіў я, вандраваў нямала па свеце, але такога дрэва адшукаць не мог.
— Ну, я яго адшукаю,— сказаў каралевіч,— чаго б гэта ні каштавала!
Кажа велікан:
— Ты думаеш, што гэта так ужо й лёгка? Сад, у якім расце дрэва, абнесены жалезнай агароджай, і ляжаць уздоўж агароджы дзікія звяры, яны вартуюць і нікога з людзей туды не прапускаюць.
— Мяне яны прапусцяць,— сказаў каралевіч.
— Так, але калі ты і трапіш у гэты сад і ўбачыш на дрэве яблык, то гэта яшчэ не азначае, што ты яго зможаш сарваць: вісіць перад ім кольца, і той, хто захацеў бы дастаць і сарваць яблык, павінен спачатку прасунуць у яго руку, а гэта яшчэ нікому не ўдавалася.
— А мне ўдасца,— сказаў каралевіч.
Развітаўся ён з веліканам і падаўся праз горы і даліны, палі і лясы і прыйшоў, нарэшце, да чарадзейнага саду. Ляжалі вакол яго звяры, але яны апусцілі галовы ўніз і спалі. Яны не прачнуліся і тады, калі ён да іх падышоў і нават калі цераз іх пераступіў. Вось пералез каралевіч цераз агароджу і без перашкод тра піў у сад. I расло там пасярэдзіне дрэва жыцця, і ззялі на яго галінах чырвоныя яблыкі. Ён узабраўся па
ствале наверх, толькі хацеў працягнуць руку да яблыка, раптам бачыць — вісіць перад ім кольца; ён лёгка прасунуў у яго руку і сарваў яблык.
Але раптам кольца моцна сціснулася вакол рукі, і тут каралевіч адчуў, што магутная сіла пранікла ў яго жылы. Ён спусціўся з яблыкам уніз з дрэва і не захацеў пералазіць цераз агароджу, узяўся рукой за вялікія вароты,— і варта было яму толькі іх патрэсці, як яны з трэскам расчыніліся. Ён выйшаў з саду, але прачнуўся леў, які ляжаў перад агароджай, і кінуўся за каралевічам, ды не разлютаваны, а пайшоў услед за ім пакорна, як за сваім гаспадаром.
Прынёс каралевіч веліканў абяцаны яблык і сказаў:
— Вось бачыш, я здабыў яго без усякіх цяжкасцей.
Узрадаваўся велікан, што яго жаданне так хутка збылося, заспяшаўся да сваёй нявесты і даў ёй яблык, які яна патрабавала. Але дзяўчына была прыгожая і разумная, яна не ўбачыла на руцэ ў велікана кольца і сказала:
— Я табе да таго часу не паверу, што яблык здабыў ты, пакуль не ўбачу ў цябе на руцэ кольца.
Сказаў велікан:
— Для гэтага мне патрэбна вярнуцца дамоў, я яго табе прынясу,— ён думаў, што кольца будзе лёгка адабраць сілай у слабага чалавека, калі той не аддасць яго па добрай волі.
I вось запатрабаваў велікан у каралевіча кольца, але той адмовіў.
— Дзе яблык, там павінна знаходзіцца і кольца,— сказаў велікан,— не аддасі яго па добрай волі, давядзецца табе з-за яго са мною пазмагацца.
Доўга дужаліся яны, але велікан не мог нічога зрабіць з каралевічам: чарадзейная сіла кольца рабіла яго магутным. Тады велікан схітрыў і сказаў:
— Мне ад барацьбы стала горача, ды і табе, мабыць, таксама, давай пакупаемся ў рэчцы і асвяжымся, а потым пачнем зноўку.
Каралевіч, не падазраючы ніякага каварства, падышоў з веліканам да вады; але зняў ён разам з адзеннем і кольца з рукі і скокнуў у раку. Умомант схапіў велікан кольца і наўцёкі; ды леў заўважыў злодзея, кінуўся за веліканам у пагоню, вырваў у яго з рук кольца і прынёс назад свайму гаспадару. Схаваўся велікан
КНІГІ ОНЛАЙН
