Даведнік па літаратурнай праўцы
Пятро Жаўняровіч
Выдавец: Адукацыя і выхаванне
Памер: 448с.
Мінск 2017
/ 1. Гэта вельмі перспектыўны вектару^ [XXI] стагоддзі. 2. Што тварылізнашым народам у X [XVIII] і У9 [XIX] стагоддзях — гэта жах. 3. Летапіс расказвае, як на самым пачатку XPVee [XIV] стагоддзя спыніўся тут князь Гедымін, зачараваны маляўнічым выглядам ваколіц.
7. Парадкавыя лічэбнікі, аформленыя арабскімі лічбамі, для палягчэння іх чытання могуць выкарыстоўвацца з нарошчанымі склонавымі канчаткамі. Адналітарны канчатак пішацца ў назоўным (і вінавальным пры неадушаўлёным назоўніку) склоне: \ы, 1я, 1е; 2і, 2я, 2е; 3і, 3я, 3е\ Аы, 4я, 4е і г. д., а таксама ва ўскосных склонах, калі апошняй літары лічэбніка папярэднічае галосны гук: другім — 2м, пятую — 5ю, дзявятых — 9х. Двухлітарны канчатак пішацца ва ўскосных склонах, калі апошняй літары лічэбніка папярэднічае зычны: трэцяга — 3га, восьмаму — 8му, дзясятымі — ІОкі.
^ Гэтыраз поезд спазніўся:па дарозе недзе, здаецца, на 105мраз'ездзе, ён прастаяў колькі часу, чакаючы сустрэчны таварняк, які выбіўся з графіка (I. Чыгрынаў); Быўгод 1382і (А. Бензярук); Угэтым выпадку u0 = A/h, дзе u0— чырвоная мяжа фотаэфекту (2ізакон) (В. Бондар, Ч. Федаркоў); Пэўны кансерватызм і інерцыя традыцый прывялі да таго, што асартымент вырабаў і многія віды дэкору Урэцкай і Налібоцкай мануфактур захоўваліся побач з новым асартыментам на працягуамаль 50гадоў—з 1780га па 1830ы (М. Яніцкая); Якбы там нібыло, але ўсе летапісныя крыніцы з большай ці меншай ступенню храналагічнай дакладнасці фіксуюць гэтую падзею 7090мігг. XIII cm. (А. Цітоў).
Z 1. 7 красавіка 2002 г. цэнтр перафарміраваны ў 202^і галоўны вылічальны цэнтр Узброеных Сіл. 2. Падобныя мундзіры апраналі ў самым пачатку стварэння службы.у 5060Мя гады мінулага стагоддзя. 3. Практычнаўсе чытачыдаследнікі беспамылкова заўважылі вандроўку рубрык «Надвор'е», «Сёння», «Дзве даты», «Свет і сусвет» з апошняй на 2ўю старонку газеты. 4. Напрыклад, у Бераставіцкім раёне гэты паказчык склаўусяго 44 працэнты да аб'ёмаў 90[г]а года. 5.2лістапада 1991 годаўЛунінцы прайшлолітаратурнаесвята, прысвечанае вО^й гадавіне знаходжання Якуба Коласа ў гэтым горадзе.
8. Нарошчванне склонавага канчатка можа залежаць ад парадку слоў у сказе. He нарошчваюцца канчаткі лічэбнікаў, якія стаяць пасля слоў, да якіх адносяцца: акт 1,раздзел 19, кніга 2, частка 1, табл. 3, мал. 17 і пад. Пры адваротным парадку рэкамендуецца выкарыстоўваць нарошчаны канчатак:у 1м акце, 19мраздзелам, 2й кнігі, 1я частка... Параўн. таксама:
422
Частка шостая. ПРАЎКА НА ТЭХНІЧНЫМ УЗРОЎНІ
у 2015 годзе, года 2015га. У іншых выпадках, калі ўзнікае сумненне ў правільнасці ўспрымання лічэбніка чытачом, лепш канчатак нарасціць.
^ 1. Пра якую дасканаласць тэхнікі назірання можа ісці гаворка ў 2030[я] гады.
2. Дырэктар адзначыў, што настаўнік сам прыняў рашэнне аб звальненні адразу пасля паражэння ад сталічных дынамаўцаў (0:5) 30 мая ў матчы 10[га] тура чэмпіянату Беларусі. 3. Найбольшую распаўсюджанасць у папуляцыі атрымалі пакуль вірусы 1[га] і 2[га] тыпаў. Вірус 1[га] тыпу звычайна заяўляе аб сабе непрыемнымі высыпкамі на вуснах, слізістай ротавай поласці, 2[га\ тыпу — паражае мочапалавую сістэму і, адпаведна, праяўляецца высыпкамі на геніталіях. 4. У гэтым месяцы будзе завершана рэканструкцыя 2[й] платформы і пачнецца рэканструкцыя 3[й] і4[й] платформаў. 5. Паводле даных аддзялення інфармацыі і грамадскіх сувязяў рэгіянальнага УУС, аварыя адбылася ўчора каля X [чатырох] гадзін раніцы на 451[м] км трасы Масква — Мінск.
9. Склонавы канчатак можа нарошчвацца ў складаным прыметніку, які ўтвораны лічэбнікам у выглядзе арабскай лічбы і часткі працэнтны (адсоткавы), замененай знакам %: 25працэнтнага раствору, 25%га раствору, часта ў навуковай літаратуры — 25%нага раствору. Параўн.: Пракуратура Мінскай вобласці ўзбудзіла крымінальную справу ў дачыненні да аднаго з кіраўнікоў Мінскага фарфоравага завода за вымагальніцтва і атрыманне ад камерсантаў 10%га «адкату».
S На машынным двары СВК «Суботнікі» ніводнага трактара — 400% [ 100%ны] выхаду поле.
10. Калі ў сказе сутыкаюцца два парадкавыя лічэбнікі, аформленыя лічбамі, пасля кожнай з іх нарошчваецца канчатак; калі сутыкаюцца тры і больш — толькі пасля апошняй: для 5га, 6га разрадаў; у 2, 3, 5х класах.
11. Калі аформлены арабскай лічбай лічэбнік з’яўляецца часткай складанага назоўніка ці прыметніка, то слова пішацца праз злучок: 100годдзе, 20тонны, мода2013.
✓ У 1бгадовым веку Руцкі накіроўваецца за мяжу, каб прадоўжыць навучанне (I. Саверчанка); На добрым узроўні праведзены 1125годдзе Полацка і асабліва юбілейная навуковая канферэнцыя, дзе ўпершыню былі абнародаваны найцікавейшыя матэрыялы пра Еўфрасінню Полацкую (прысвечаны ёй спеўны цыкл XII cm.), а таксама 300годдзе фарнай аптэкіў Гродне (А. Мальдзіс); Windows 3.1 мае два рэжымы: стандартны і 386пашыраны (А. Кучынскі); У якасці першых заданняўразвяжыцеяго [Віктара Шульгі] галаваломкі на 64клетачнай дошцы.
^ Сапёры, што прыехалі на месца, выявілі, што ў скрыні знаходзіліся шэсць 76 мм [76міліметровых] снарадаў.
He пішацца арабская лічба ў назоўніках, утвораных ад адпаведнага лічэбніка пры дапамозе суфіксальнага элемента к: тройка, дзясятксг, нельга: 3ка, 10ка.
Частка шостая. ПРАЎКА НА ТЭХНІЧНЫМ УЗРОЎНІ
423
✓ У сёмым класе зноў былі спаборніцтвы па бегу на лыжах, у якіх я адмовіўся ўдзельнічаць, і мне па фізкультуры паставілі тройку (В. Шніп); Шэраговы ранішні канфлікт аўтааматараў прывёў да вялікай трагедыі — вадзіцель «дзявяткі» выхапіў пісталеткулямёт і адкрыў агонь па «пяцёрцы»; Безумоўна, у вялікай краме — дзясяткі таварных пазіцый, і цанавую сітуацыю на рынку па кожнай з іх прасачыць цяжка, у чым загадчыцы крамы павінен дапамагаць апарат ААТ «Прадсэрвіс».
S Адтуль, з +5кі [пятнаццаткі] фіналістаў, Б'янкаразам з Максімам Сапацьковым і пайшла ў іншы стэп — прыняла прапанову Сяргея Пархоменкі, або проста Сярогі, супрацоўнічаць з яго праектам.
12. Калі выкарыстоўваюцца два лічэбнікі (у форме арабскай лічбы або слова) з аднолькавай наступнай часткай, то пасля першай часткі ставіцца злучок («падвешаны дэфіс»), як і пры афармленні іншых падобных часцін мовы.
*/ У абодвух гарадах трымала прыватнае вучылішча: спярша — двухкласнае, затым — трох і чатырохкласнае (А. Бачыла); Дзевятнаццаці, дваццацігадовая дзяўчына ў сям'і бацькоў ужо лічылася пераросткам, і калі такое здаралася, бацька быў гатовы аддаць дачку «хоць за каго, абы не засталася стараю дзеваю» (У. Сысоў); Напэўна, менавіта ў такіх з'явах варта шукаць ключык да разумення сярздне і доўгатэрміновых прыкмет (М. Ляснічы, К. Севярынец); У вынікуядры асяроддзя становяцца няўстойлівымі і выпускаюць а, /3, упрамяні (В. Бондар, Ч. Федаркоў).
13. Дзесяцігоддзі ў выданнях мастацкай літаратуры ўказваюцца пропісам (у сямідзясятыя гады мінулага стагоддзя), у іншых выданнях — у лічбавай форме з нарошчваннем склонавага канчатка: 20я гг. XIX cm., пасля 6070х гг. XXстагоддзя, 1860я гады, 1990я гг.,у 19201930я гг., 20002010я гг.
^ Аповесць пісалася ў пачатку дваццатых гадоў нашага веку (Я. Маўр); Правільна было б так: з прычыны нізкага ўзроўню развіцця капіталістычных адносін у 60— 70я гады XIX стагоддзя народнікі не бачылі ў Расіі ні капіталізму, ні пралетарыяту і менавіта на гэтай падставе разлічвалі, што Расія зможа перайсці да сацыялізму, абмінуўшы капіталізм, на базе сялянскай абшчыны (В. Грыцкевіч); Тэрмін «эма» ўзнік у сярэдзіне 80х гадоў ад англійскага слова «emotion».
14. Карэктару і рэдактару трэба ўважліва ставіцца да графічных вылучэнняў, якія афармляюць аўтарскую ацэначнасць. Замест вялікіх літар, якія могуць асацыявацца з рымскімі лічбамі I, X, С і інш., лепш выкарыстоўваць тоўстае або курсіўнае шрыфтавое вылучэнне.
^ Для чаго вам гэта расказваю? Няхай серада будзе загружана «ад і да» праблемамілюдзей, але гэта будзе IX [іх] дзень.
424
Частка шостая. ПРАЎКА НА ТЭХНІЧНЫМ УЗРОЎНІ
§ 106. Афармленне скарачэнняў
1. Пры неабходнасці словы ў тэксце могуць скарачацца, пры гэтым трэба кіравацца наступнымі патрабаваннямі:
• нельга скарачаць адну літару;
• нельга скарачаць на галосны, на ь, й, ў;
• пры збегу зычных скарачэнне робіцца на апошнюю літару: нескл. назоўнік;
• пры спалучэнні аднолькавых зычных скарачэнне робіцца на першую літару: насен. фонд',
• калі імя або імя па бацьку пачынаецца з дыграфаДз, то ініцыялам выступае толькі літара Д: Дзяніс Дзяменцьевіч Каспяровіч —Д. Д. Каспяровіч.
2. He патрабуюць спецыяльнага тлумачэння наступныя агульнапрынятыя скарачэнні: акад. (акадэмік), б. (былы), бухг. (бухгалтар, бухгалтэрыя, бухгалтарскі), в. (вёска), в. а. (выканаўца абавязкаў), ваў (востраў), вобл. (вобласць), воз. (возера), г. (год), г. (горад), гг. (гады), а зн. (гэта значыць), гл. (глядзі), гр. (грамадзянін), дац. (дацэнт), заг. (загадчык), зб. (зборнік), і г. д. (і гэтак далей), і да т. п. (і да таго падобнае), і інш. (і іншае), і пад. (і падобнае), нам. (намеснік), напр. (напрыклад), н. cm. (новы стыль), н. э. (наша эра), параўн. (параўнай), паў (паўвостраў), праф. (прафесар),^. (рака),рн (раён),^уб. (рубель), с. (старонка), с.г. (сельскагаспадарчы), с/с (сельскі савет), cm. (стагоддзе), стст. (стагоддзі), cm. cm. (стары стыль), т. (том), тав. (таварыш), тва (таварыства), т. зв. (так званы). Актуалізавалася ў апошні час скарачэнне сп. (спадар, спадарыня).
✓ Каля 10711072 гг. абодва браты былі кананізаваны праваслаўнай царквой (А. Цітоў); Нарадзіўся ён [Юрка Віцьбіч] 15 чэрвеня 1905 г. у г. Веліж у сям'і папа (Б. Сачанка); На кафедры славістыкі, якой кіруепраф. ЮліяДудашава, лектарат беларускай мовы функцыянуе з 1996 г. (В. Ляшук); Хведар паспрабаваў з уласцівай яму грунтоўнасцю дабіцца «праўды»: збіраў нейкія паперкі, ездзіў па раённым і абласным начальстве, у рэдакцыі і г. д. (Л. Рублеўская); У першай частцы даюцца рэкамендацыі па піратэхнічным афармленні феерверкаў з нагоды розных урачыстасцяў і святаў (каранацый, перамог, вяселляў, нараджэнняў і да т. п.) (А. Бельскі, М. Ткачоў); Побач з аўтарскім перакладам стаіць аўтарызаваны пераклад твора на іншую мову, г. зн. пераклад, прагледжаны і ўхвалены аўтарам (Н. Дзянісава); Гэта, на думкусп. Кляймёнавай, прывядзе да паляпшэння працэсу выдачы віз.
^ Вось і за 5 месяцаў аа [гэтага года] лясгасам зароблена 3 млрд 600 млн [3,6 млрд] рублёў — ttrt [г. зн.] забяспечаны ўзровень адпаведнага мінулагодняга паказчыка.
КНІГІ ОНЛАЙН
