Дзевяноста другі
Сяргей Навумчык
Выдавец: Радыё Свабода
Памер: 388с.
2017
кастрычнік
групы для Вярхоўнага Савету не зьяўляюцца, Вярхоўны Савет мае права і магчымасьць адхіліць прапанову аб рэфэрэндуме ў сувязі з парушэньнямі закону і не прымаць ніякіх іншых рашэньняў па дадзенай сытуацыі».
Заблоцкі — Булахаву: «Гэта поўная непісьменнасьць»
Булахаў яшчэ ня скончыў свой выступ, а дэпутаты Апазыцыі БНФ ужо стаялі ля мікрафонаў.
Алег Трусаў (Апазыцыя БНФ): «Я хацеў бы ведаць, калі дэпутат Булахаў гаворыць ад імя камісіі, не зьбіраючы камісію, як ён часта гэта ўмее рабіць. А калі гэта ўсё ж такі рашэньне камісіі, то я патрабую, каб мы атрымалі пратаколы ўсіх пасяджэньняў камісій і Леўчыка, і Булахава, каб было ясна, ці гэта думка толькі Булахава ім узурпаваная, ці гэта рашэньне камісіі, у якім ёсьць галасаваньне. Таму што пытаньне вельмі важнае. Я ведаю, што частка дэпутатаў, якія зьяўляюцца членамі заканадаўчай камісіі, не запрашалася Булахавым на гэтую камісію».
Пытаньне сапраўды было важным — выглядала, што афіцыйнага пасяджэньня Камісіі па заканадаўстве не праводзілася, Булахаў рабіў даклад «ад сябе» — на што, канешне, меў права, але тады не павінен быў прадстаўляць свае аргумэнты як меркаваньне камісіі.
Дзьмітры Булахаў: «Што датычыцца запрашэньня на пасяджэньне камісіі. Інакш як праз аб’явы, якія робіць сакратарыят на гэтай сэсіі,
публічна зьбіраць членаў камісіі я ня маю магчымасьці. Непасрэдна падыходзіць да тых, хто ніколі не прысутнічае на пасяджэньнях камісіі, я ня толькі як чалавек, але і як старшыня камісіі не рабіў і рабіць ня буду. Ніякіх пэрсанальных запрашэньняў таксама ў нашай камісіі рабіць не прынята. Што датычыцца пасяджэньняў камісіі, дык тыя восем чалавек, якія прысутнічалі пры абмеркаваньні, знаходзяцца тут узалі. Калі ёсьць хто-небудзь, хто мае іншы пункт гледжаньня на пасяджэньне гэтай камісіі, я прасіў бы ўстаць».
Лявонцій Зданевіч (Апазыцыя БНФ): «Паважаны Дзьмітры Пятровіч, мяне вельмі ўразілі вашы словы пра канстатацыю з фальсыфікацыяй. Уразілі таму, што гэтая канстатацыя была зроблена на падставе візуальнага аналізу. Ці лічыце вы як юрыст дастатковым такі аналіз, каб рабіць такія высновы, якія вы зрабілі?»
Дзьмітры Булахаў: «Давайце мы з вамі зараз, каб далей не было гэтых спрэчак, абмяркуем такую пазыцыю. Ёсьць пытаньні па крымінальнаправавой тэматыцы, і калі мы кажам аб падробцы подпісаў, дык у крымінальным праве гэта адно. Другое — Закон аб рэфэрэндуме не акрэсьлівае нейкіх асобных патрабаваньняў для раскрыцьця паняцьця “грубае парушэньне закону». I каб адказаць на вашае пытаньне, я працытую заключэньне Цэнтральнай камісіі па рэфэрэндуме: “1. Почырказнаўчай экспэртызай, выкананай на даручэньне Цэнтральнай камісіі адпаведнай навукова-дасьледчай установай устаноўлена, што з 2372 лістоў, выбарачна перададзеных на экспэр-
кастрычнік
тызу, у 1598 лістах, якія зьмяшчаюць 6991 подпіс грамадзянаў у падтрымку рэфэрэндуму, адной і той самай асобай за іншых грамадзян учынены па два і больш подпісы у кожным з гэтых лістоў. 2. Праверкай, якая праведзена шляхам асабовага апытаньня грамадзян, устаноўлена, што ў 20 лістах, якія зьмяшчаюць 68 подпісаў, па два і больш подпісаў з гэтых лістоў зроблена таксама адной і той самай асобай за іншых грамадзян. 3. 14 грамадзян, запісаных у падпісныя лісты рэфэрэндуму, свайго подпісу наогул не паставілі. 4. 5 грамадзян, якія паставілі свае подпісы, стала пражываюць па-за межамі Рэспублікі Беларусь” і гэтак далей. Усяго 13 пунктаў заключнага акту».
Уладзімер Заблоцкі (Апазыцыя БНФ): «Паважаны Дзмітры Пятровіч! Я думаю, што тую цытату, якую вы прывялі, можна выкарыстоўваць такім чынам, што канкрэтна можна казаць толькі аб дасьледаваньні 2100 подпісаў... Пашыраць гэтую неверагодную для мяне як для матэматыка статыстыку на ўсе сабраныя подпісы недапушчальна, таму што ў гэтым выпадку можна выключыць толькі тыя парушэньні, якія зафіксаваныя, але зрабіць статыстычную выснову — гэта поўная непісьменнасьць, прабачце».
Дзьмітры Булахаў: «Цалкам з вамі згодны, можна казаць аб тым, што выяўлена, і выяўлена гэта. Аднак я задаваў пытаньне старшыні Цэнтральнай камісіі. Спрабаваў ён хаця б распаўсюдзіць такую мэтадалёгію праверкі? He, не спрабаваў — не было часу, не было сілаў, не было магчымасьцяў...».
Сяргей Навумчык (Апазыцыя БНФ): «Скажыце, калі ласка, падвяргаючы сумненьню тыя подпісы, па якіх ужо выказалася Цэнтральная камісія (і што не зьяўляецца адкрыцьцём Амэрыкі), ці падвяргаеце вы сумненьню тыя больш як 350 тысяч подпісаў грамадзянаў, якія выказалі сваю думку? Так ці не? Ці ёсьць у вас афіцыйныя (я падкрэсьліваю) юрыдычныя для гэтага падставы?»
Дзьмітры Булахаў: «Адказваю на ваша пытаньне часткай чацьвёртай артыкулу 11 Закону аб рэфэрэндуме, дзе гаворыцца, што незавераныя подпісы прызнаюцца несапраўднымі. А зараз цытата з заключнага акту Камісіі па рэфэрэндуму: “Ня лічачы, што шляхам пастаноўкі факсыміле свайго подпісу старшыня Ініцыятыўнай групы выканаў патрабаваньне ў законе аб зацьвярджэньні кожнага падпіснога ліста сваім подпісам, аднак...” Але вось калі “аднак”, то гэта я называю з пункту погляду юрыста фокусам, а не юрыспрудэнцыяй. Гэта ўжо палітыка, і мае права ставіць такую коску толькі Вярхоўны Савет, а не Цэнтральная камісія».
Далей пачалі задаваць пытаньні прадстаўнікі дэпутацкай большасьці — канешне, з мэтай падкрэсьліць няслушнасьць пазыцыі прыхільнікаў рэфэрэндуму.
Да мікрафона падышоў старшыня Сьветлагорскага гарсавету Аляксандар Якабсон, пазьней, пры Лукашэнку, пасьлядоўна — старшыня Гомельскага гарвыканкаму, старшыня Гомельскага аблвыканкаму і, нарэшце, старшыня Камітэту
кастрычнік
дзяржаўнага кантролю краіны. Кантраляваць разьмеркаваньне сродкаў і падлічваць, як вынікае з выступу, ён быў здольны ўжо тады).
Аляксандар Якабсон: «Дзьмітры Пятровіч! Вы пазначылі сваёй інфармацыяй суму матэрыяльных выдаткаў на правядзеньне рэфэрэндуму — 495 мільёнаў рублёў. Я хацеў бы ўдакладніць. Мэханізм гэтага падліку заставаўся такім самым, як і ў ранейшыя часы, калі мы праводзілі выбары, ці вы ўсё ж улічваеце, што ў сёньняшніх умовах, будзем прама казаць, на грамадзкіх пачатках, як гэта было ў ранейшыя гады, усе выбарчыя камісіі ўжо працаваць ня будуць? Па маіх падліках гэтую лічбу па меншай меры трэба патроіць».
Дзьмітры Булахаў: «Я не гатовы адказаць на пытаньне аб мэханізьме падліку. Я карыстаюся толькі канчатковай сумай па стане на 1 верасьня 1992 году, якую ў сваіх разьліках прапаноўвала Цэнтральная камісія па рэфэрэндуме».
Старшыня Апазыцыі БНФ вярнуўся да ключавога аргумэнту ў выступе Булахава.
Зянон Пазьняк: «Шаноўны дэпутат Булахаў! Вы, спасылаючыся на заключэньне, тэкст якога ў вас на руках, сказалі, што Цэнтральнай камісіяй па рэфэрэндуме выяўлены факт падробкі подпісаў. Я прашу вас зачытаць гэтае месца, дзе напісана аб факце падробкі подпісаў, заключэньне. Прашу вас зачытаць».
Дзьмітры Булахаў: «Шаноўны дэпутат Пазьняк, на жаль, нічога новага ў сваім пытаньні вы не паднялі. Я цытаваў першы пункт заключэньня
Цэнтральнай камісіі па рэфэрэндуме. Гэта мой адказ».
Іншым адказ быць і ня мог — слова «фальсыфікацыя» ў заключэньні ЦВК не было.
Старшыня ЦВК: У нас сумленьне чыстае, a рашэньне — за вамі
Потым слова было дадзена старшыні Цэнтральнай выбарчай камісіі Аляксандру Абрамовічу. Ён зрабіў прапанову з улікам таго, што Вярхоўны Савет зацягнуў разгляд пытаньня аб рэфэрэндуме і на правядзеньне выбараў увосень 1992 году, як прапаноўвалася ініцыятарамі, часу не заставалася.
Аляксандар Абрамовіч: «На вялікі жаль, я сёньня не магу канстатаваць, што тая фармулёўка пытаньня, якая была вынесена на рэфэрэндум, поўнасьцю адпавядае патрабаваньням часткі 4 артыкулу 10 Закону аб рэфэрэндуме, дзе гаворыцца, што пытаньне павінна быць сфармулявана Ініцыятыўнай групай дакладна і ясна, каб на яго быў магчымы адназначны адказ. Тым ня менш пытаньне было пастаўлена, і сёньня трэба шукаць рашэньне, каб атрымаць гэты адназначны адказ, калі рэфэрэндум усё ж ці будзе прызначаны ці не, бо гэта справа Вярхоўнага Савету.
Тэкст праекту рашэньня мог бы быць наступны: “Прыняць закон аб выбарах, прапанаваны БНФ, і правесьці чарговыя выбары ў Вярхоўны Савет 7 траўня 1993 году». Гэта той мінімальны тэрмін, які можа наступіць, калі будзе дадзены, скажам,
кастрычнік
станоўчы адказ на пытаньне рэфэрэндуму. Канешне, прымаць законы шляхам рэфэрэндуму, не абмеркаваўшы іх у парлямэнце, справа, мякка кажучы, ня зь лепшых. Але аб гэтым, паважаныя народныя дэпутаты, трэба было думаць, прымаючы Закон аб рэфэрэндуме, які не забараняе такі шлях прыняцьця законаў. Другое. Адносна пастаўленага пытаньня — яго адпаведнасьць патрабаваньням Канстытуцыі. Згодна з артыкулам 172 зьмяненьне Канстытуцыі праводзіцца рашэньнем Вярхоўнага Савету. Але з Закону аб рэфэрэндуме вынікае, што на рэфэрэндум могуць выносіцца і разглядацца пытаньні, прымацца рашэньні аб прыняцьці і зьмяненьні Канстытуцыі (артыкул 36, частка трэцяя), якія і лічацца прынятымі, калі за такія зьмяненьні прагаласавала больш за дзьве трэці грамадзян, унесеных у сьпісы для галасаваньня (ня тых, што прынялі ўдзел, падкрэсьліваю, а ўнесеных у сьпісы), што мае месца і ў нашым выпадку. Такім чынам, у наяўнасьці была калізія нормаў Канстытуцыі і Закону аб рэфэрэндуме, аб чым паведаміла ў сваім заключэньні Камісія па заканадаўстве і па пытаньнях работы саветаў Цэнтральнай камісіі па рэфэрэндуме.
Было зарэгістравана, зыходзячы з артыкулу 2 Канстытуцыі аб паўнаўладзьдзі народу і зыходзячы з таго, што найбольш важныя пытаньні выносяцца на ўсенароднае галасаваньне — рэфэрэндум...
Таму мне сёньня крыху дзіўна бачыць праект пастановы, у якой прызнаецца неабходным не
УАвальнай залі.
прызначаць правядзеньне рэфэрэндуму. Чаму? Калі было вынесена канстытуцыйнае пытаньне, якое, на думку паважаных пастаянных камісій і іх прадстаўнікоў, нельга было выносіць на рэфэрэндум, то чаму, калі не пачаўся яшчэ збор подпісаў, не было адменена гэтае рашэньне Цэнтральнай камісіі? Фактычна не адмяніўшы гэтагарашэньня Цэнтральнай камісіі, якое вынікала з калізій нормаў фактычна двух законаў, тым самым было санкцыянавана дадзенае рашэньне і нададзеная яму роля крыніцы права.
.. .У працэсе збору подпісаў узьнік цэлы шэраг праблем, якія як і папярэднія, у многім узьнікалі з прычыны недакладнасьці і супярэчнасьцяў тых або іншых нормаў Закону аб рэфэрэндуме.
КНІГІ ОНЛАЙН
