Фаўст
Ёган Вольфганг Гётэ
Выдавец: Юнацтва
Памер: 398с.
Мінск 1996
АЛЕНА
Ці маю права я караць правіны, Якім сама прычынай?
Гора мне!
Навошта мне прадвыракла планіда — Бянтэжыць самых годнейшых мужчын? Прымусам, зманам, хітрасцю, палонам Багі, героі, дэманы, паўбогі
Мяне паўсюль вадзілі за сабой. Я ў першым твары нарабіла ліха, Пасля ў другім падвоіла бяду, Памножыла і ў трэцім, і ў чацвёртым,— He, права пакарання я не маю.
Раскуй няшчаснага! Нявінны той, Каго багі раптоўна асляпілі!
ФАЎСТ
Я здзіўлены, царыца, >что і ён, Тваёй стралой пацэлены, упаў. Ты, пругкую напяўшы цеціву, О лучніца, пускаеш стрэлы трапна У сэрца мне. А колькі тых ахвяр, Калі ты ў замку сядзеш на прастол I хмары стрэл засвішчуць, запяюць, Тут будзе! Ты ўзбунтуеш цэлы двор, I воіны мае, што служаць мне, Непераможнай прынясуць прысягу. Што застанецца мне, як не аддаць Сябе і край мой пад тваю апеку?
Дазволь і мне, твайму рабу, прасіць
Цябе, каму мы ўсе цяпер належым, Быць нам царыцай і заняць прастол. ЛІНКЕЙ (са скрынкаю, на чале некалькіх мужчын з такой самай ношай) За твой спагадлівы пагляд Багач жабрачыць будзе рад, Жабрак зірне царыцы ў твар — I ўжо багаты ён, як цар.
Чым быў я? Кім паспеў я стаць? Што мне рабіць? Чаго жадаць?
Мой востры зрок? — Нашто мне ён,— Яго ж бо твой заслепіць трон.
3 усходу мы ў паход пайшлі На захад, аж на край зямлі. Усіх разбіла наша раць — Нідзе нам роўных не відаць.
Адзін загіне ў громе сеч, Другі вымае з похваў меч, За кожным паўставала сто, Забітых не лічыў ніхто.
У чадзе вогненнай жуды Знікалі вёскі, гарады — I кожны з бою браў дабро: I золата, і серабро.
Дзе ўчора я здабычу браў, Другі там сёння панам стаў: Рабуе сёлы, у палон Бярэ красунь найлепшых ён.
Як знаўца самых тонкіх спраў Я толькі рэдкаснае браў, I долі болыпае сабе Я не выгадваў пры дзяльбе.
Угледзець скарб? — Ды што лягчэй, Нішто не ўкрыецца з вачэй! — Хай у замкнутых сундуках, Хай у глыбокіх тайніках...
Найболып любіў я камяні.
Адно смарагдаў прамяні Аздобяць прыгажосць тваю — Табе смарагды аддаю.
Прымі, царыца ўсіх царыц, Жамчужных пару завушніц,— Рубін дык той паблякне ўміг Перад румянцам шчок тваіх.
Вазьмі ж увесь багаты скарб, Што йграе тысячамі фарб — Ўраджай крывавых перамог Я да тваіх прыношу ног.
Бяры каштоўныя дары;
Напоўню імі ўсе куфры.
Адно скажы мне слова ты — Палац збудую залаты.
Як толькі ты ўзышла на трон, Дык сіла, розум і закон Адразу ў гэты светлы міг Схіліліся да ног тваіх.
На хараства твайго алтар Я ўсё дабро прыношу ў дар. Раней дабро было мне ўсім, Цяпер не бачу шчасця ў ім.
Усё, што дарагім было, Панікла, як у суш быллё, Але мяне за горыч страт Узнагародзіць твой пагляд. ФАЎСТ
Нясі назад здабыты ў бітвах скарб, Бо ўсё, што ёсць у скарбніцах у нас,— Належыць ёй; адасабляць дары Нягожа нам; ідзі і занясі
Куфры свае ў агульны склеп; няхай Ва ўсім адзін парадак будзе, каб Скляпенне ззяла, быццам неба; ты ж Рай з безжыццёвага жыцця ствары! Скрозь дываны, кілімы пасцялі I кветкамі асып, нага яе
Няхай адно па мякенькім ступае, Каб акружаў царыцу бляск такі, Што не аслепіць толькі бажаство.
ЛІНКЕЙ
He бывае, пане, каб
Твой загад не споўніў раб!
Толькі ж дух і кроў сваю Ёй цяпер я аддаю.
Прад красою наша раць Болып не можа устаяць. Нам адзін яе прамень, Быццам сонца ў ясны дзень, А яе прыгожы твар
Даражэй за ўсякі дар. (Выходзіць.) АЛЕНА (Фаўсту)
Хачу пагутарыць з табою я.
Займі на троне месца ўладара,— Займі і стань апораю маёй.
ФАЎСТ
Спачатку на каленях, гаспадыня, Дазволь падзякаваць табе! Руку Тваю — рабу пацалаваць дазволь I суправіцелем тваёй дзяржавы Мяне прызнач; прымі ў адной асобе Твайго прыхільніка, ахоўніка, слугу!
АЛЕНА
Дзівотаў розных многа бачу я. Уражана! I хочацца спытацца, Чаму прамова вернага слугі Гучала так нязвыкла і так дзіўна?— Да гука гук прыстройваўся суладна, Сугучна слова клалася да слова, Лагодна, трапна, песціла мой слых.
ФАЎСТ
Калі ты нашу мову ўпадабала. To з радасцю і нашу песню прымеш, Здаволіш слых і розум наталіш.
Я вельмі рады. Лепш, аднак, калі Табе я мовы ўрок практычна дам, Бо слова складнае чаруе, вабіць.
АЛЕНА
Мне складнасці научыцца памажы. ФАЎСТ
He цяжка, толькі б словы йшлі з душы.
Калі ад страсці ные сэрца наша, Шукаем...
АЛЕНА . ...хто ўзаемнасцю адкажа.
ФАЎСТ
Што будзе, што было — не бачыць дух, Бо толькі ж у сучасным...
АЛЕНА ...шчасце двух.
ФАЎСТ
У ім цяпер жывём і ты, і я; Зарукай лучнасці...
АЛЕНА
...рука мая!
ХОР
Хто царыцу папракне, Што зычліва так прымае Ўладцу крэпасці яна! Мы палонніцы — I ўжо не ўпершыню,— 3 часу пагібелі ганебнай Іліёна; з пачатку нашых Страшэнных бадзянняў па свеце.
Звыклыя да кахання жанчыны Ведаюць, хто чаго варты, Ды права на выбар не маюць. I пастушок кучаравы, I чорнашчаціністы фаўн,— Кожны, хто выпадак зловіць,— На цела крамянае Права аднолькава маюць.
Садзяода бліжэй, Адно аднаму Плячо да пляча, Калена ў калена, Рука ў руку
I песцяцца замілавана На тронных падушках, На мяккіх і пышных.
Манарх не адмовіцца ад Радасцей тайных
Нават пры ўсіх, На віду.
АЛЕНА
Далёка я і блізка — нейкі цуд! Ды лёгка я скажу табе: я тут! ФАЎСТ
Я сёння, нібы ў сне, я стаў нямы, Ці я жыву, ці не,— дзе ж гэта мы? АЛЕНА
Ты абнавіў мяне, ўваскрэсла я, Я ўся ў любві цяпер, я ўся твая. ФАЎСТ
3 любві вазьмі, што толькі можаш ты,— Жыццё ёсць міг — яно наш доўг святы. ФАРКІЯДА (энергічна ўмешваецца)
На абдымкі, гулі, ласкі, На любоўныя папаскі, На ўсе казані і казкі — Мушу вам сказаць — не час! He ўзварушаць гэтай пары Нават трубы і фанфары. Ды ўжо рушыла на нас У паход ліхая зграя Ваўкарэзаў Менелая — Зараз будзе тут якраз! Пераможа — вам няволя. Дэіфоба злая доля, Я мяркую — не для вас. Годзе цешыцца; а зрэшты, Мне ўсё роўна, як памрэш ты — Толькі ж ён тапор прыпас.
ФАЎСТ
Зноў непрыемнасці і перашкоды зноў! Я ў небяспецы не люблю гарачнасці. Благая вестка брыдзіць і прыгожага, А ты — ганец-брыда, ды дрэннай весткаю He ўдасца сапсаваць мне самы лепшы дзень — Пустое кажаш ты, няма пагрозы нам, Калі ж і ёсць яна,— зусім не страшна мне.
Сігналы, стрэлы з веж, барабаны, гукі рога, ваенная музыка; чуецца набліжэнне вялікага войска.
На бітву, слаўныя дружыны, Герояў непахісных раць!
Бо варты толькі той жанчыны, Хто йдзе яе абараняць!
(Да военачальнікаў, якія выходзяць з каланады і набліжаюцца да яго.) Вы — поўначы і ўсходу сіла!
Вымайце ж вострыя мячы;
На тое вас зямля ўскарміла, Каб ворага перамагчы.
Сябры, і воіны, і слугі — Раскаты чуюцца грымот.
Настаў наш час надзець кальчугі I рушыць у святы паход.
Чый, як не ваш, імпэт геройскі, Нам дапамог скарыць Пілос?
I ці не доблесныя войскі Звалілі элінскі калос?
Цяпер адкіньце Менелая
Ад нашых сцен да мора прэч — Хай там удачы ён шукае, Аматар рабаўнічых сеч.
Вам, герцагі, царыцу Спарты Даверу я і ўсе правы Даю на землі, калі варты Іх у баі адстойваць вы.
Карынфа берагі, затокі Германец сцеражэ няхай, А готу аддаю шырокі Ахеі вольнай горны край.
Хай возьме франк сабе Эліду, Месенію сакс возьме ў лен, Дару нарману Аргаліду, Я ж над усімі — сюзерэн.
Як толькі вораг пакарыцца, Уводзьце кожны свой закон,— Але адная ў вас царыца, Адзін у вас — Лакедэмон.
Дапамагчы яна вам рада, Вам сілы дасць для перамог. А трэба рада ці спагада — Вы да яе ўпадзіце ног. (Фаўст сыходзіць з трона.) Князі абступаюць яго, каб лепш пачуць яго загады і распараджэнні.
ХОР
Хто хоча прыгожую мець, Хай за зброю бярэцца. Калі ён узяў прыгажосць, Роўнай якой на свеце няма,— Ёю спакойна валодаць не будзе: Бо хітры праныра ўкрасці гатовы яе, А дзёрзкі разбойнік вырваць сілаю з рук,— Гэтым замахам рыхтуй адпор!
Князя за гэта хвалю я.
Князя за гэта шаную — Смела, разумна паводзіць сябе, Нават моцныя перад ім, Схіліўшы галовы, пакорна стаяць, Ловячы кожны загад на паўслове. I хай сабе за мізэрную плату, Але славу князю здабудуць I сілу памножаць яго.
Хто ж яе адбярэ
У магутнага ўладцы, Хто з рук яго вырве царыцу? Дык хай жа валодае ёю адзін,— Мы ўдвайне яго ўладу шануем, Бо ён абароніць і нас Мурам высокім і войскам магутным. ФАЎСТ
Для ўлады нашае — не страта
Такія шчодрыя дары:
Хай войска йдзе на супастата, А мы застанемся ў шатры.
Яны ўбароняць ад захопу Умацаваны царскі двор, I гэты край, і ўсю Еўропу, Спалучаныя стужкай гор.
Шчаслівы край! Усе плямёны
Тут у раі жывуць здаўна! Алены край багаславёны, Тут нарадзілася яна.
Сястру, братоў і ўсіх у родзе
Красой яна пераўзышла, Калі ў чароце на Эўроце, Як лебядзёўна, ў свет пайшла.
I краю ў яркім пышным цвеце, Табе пакорліваму зноў, Адзінаму на белым свеце Ты аддавай сваю любоў.
Няхай праменне і не вельмі грэе Крутой гары сівую галаву, Але сям-там на схілах зелянее,— I козачка паскубвае траву.
Ніжэй — цурчаць крыніцы, стужкі рэчак Іскрацца ў зелені густой травы, I тысячагаловы гурт авечак Спяшаецца на выпас лугавы.
Пасуцца быдла свойскага атары
Над прорвамі на кручах вольных гор — Хлявы ім не патрэбны і кашары, Калі навокал тысячы пячор.
Тут храм прыродны Пана, тут раздолле Гарэзам-німфам ў дзікім гушчары, Дзе дрэваў векавых густое голле Калышацца шумліва на вятры.
Адвечны дрэмле лес сівы, дрымучы! Лагодзіць сэрца мяккі халадок Дубровы водарнай на дзікай кручы; Зямных крыніц бруіць гаючы сок.
Плыве пад шатамі лясной дрымоты Малочных ручаінак сырадой...
Ніжэй — сады цяністыя, гароды Мядзвянаю прапахлі смакатой.
Народ здаровы т. , на белым свеце Няма нідзе такіх румяных шчок, Нібы ашчасціла само бяссмерце Усіх сыноў тутэйшых і дачок.
Тут чалавек, як бацька клапатлівы, Заўсёды ў дзецях вечніць сваю кроў, I я не ведаю, ці на зямлі вы, Ці, можа, вы сышлі пад райскі схоў.
I Апалон тут пасвіў коз чароды, Сам — дасканаласць ён і прыгажосць;
У харастве і чысціні прыроды Заўсёды лучнасць чыстых сэрцаў ёсць. (Садзіцца поруч з Аленай.) Багі ў адзнаку ўзнагароды Табе прывабнасць аддалі, Каб ты няшчасці і нягоды Магла нам скрашваць на зямлі.
Ганебна ў замкавым палоне
Няволіць гордую газель!
Табе — Аркадзіі улонне!
Табе — нектарная купель!
Нас клічуць вольныя паляны У край бясхмарнай пекнаты, Там у лясны шацёр лісцвяны Царыцай шчасця ўвойдзеш тыі
СЦЭНА ЗУСІМ МЯНЯЕЦЦА
Да чарады гротаў і пячор туляцца закрытыя альтанкі.
Цяністы гай прасціраецца аж да навакольных стромых скал.
Фаўста і Алены не відаць.
КНІГІ ОНЛАЙН
