КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Зямной гароты не люблю: Там столькі слёз, што беднага народа I чорту нават стала шкода. ГАСПОДЗЬ Ты знаеш Фаўста? МЕФІСТОФЕЛЬ Доктара? ГАСПОДЗЬ Майго слугу! МЕФІСТОФЕЛЬ 0, гэта асаблівы служка бога — He любіць харчу ён падножнага, зямнога; Ці то яго апанаваў які паморак, Ці думкі ў нетры завялі — Ён патрабуе з неба лепшых зорак I асалод найлепшых на зямлі, Ды ні зямля, ні далечы сусвету Ніяк душу не задаволяць гэту. ГАСПОДЗЬ Хай мой слуга цяпер упоцемках блукае,— Я з часам выбаўлю яго ад дробязных турбот: Садоўнік загадзя, па кветках знае, Які на дрэве выспеліцца плод. МЕФІСТОФЕЛЬ Іду ў заклад — не скажа «дзякуй богу»! Я толькі ў вас дазволу папрашу Павесці Фаўста на маю дарогу. ГАСПОДЗЬ Пакуль жыве ён, за яго душу I без майго дазволу можаш ты змагацца: Пакуль імкнецца, можа памыляцца! МЕФІСТОФЕЛЬ Я дзякую! Абрыдла мёртвымі займацца — Здаровыя, разумныя мне любы. Чым варушыць у пекле трупы, Лепш пашукаць другіх выгод, 3 жывым гуляць, як з мышкай кот. ГАСПОДЗЬ Калі да грэху ад святой крыніцы За чортам кінецца стары, Дык пашырай тады свае граніцы I ўладу поўную над ім бяры. Але на кару сам гатовы будзь, Калі свайго ты не стрымаеш слова I не патрапіш Фаўста павярнуць. МЕФІСТОФЕЛЬ Я згодзен. He пужае ўмова. Калі жаданая у рукі дасца мэта, Узнагародай будзе мне за гэта Бязмежны мой трыумф і твой давер — I ўжо тады яго прымушу я, Каб ён зямлю сырую жэр, Каб поўзаў ён, як цётухна змяя. ГАСПОДЗЬ Люблю такіх, як ты, аблуда-чорт. Калі знагодзіцца, заўжды заходзь I ведай — ад сваіх шчадрот Цябе адорыць ласкаю гасподзь. А Фаўст слабы, бо цішыню шануе, Пакорліва жыве самотніцкі ізгой. Каб раздражніць, узбунтаваць спакой, Я сябра дам яму, што ўсё руйнуе. (Да архангелаў.) А вас, сыноў сапраўдных рая, Няхай уцешыць прыгажосць святая, I вечна творчы дух нябёс Любоўнай лучнасцю няхай павяжа, А ўсё няпэўнае, няяснае, як лёс, Няхай ахопіць думка ваша. Неба зачыняецца. Архангелы разыходзяцца. МЕФІСТОФЕЛЬ (адзін) А мне ў дзядка штораз мілей! Чаго сварыцца з ім! — Стары I чорту шчодры на дары, Аж з вуснаў капае ялей! ПЕРШАЯ ЧАСТКА ТРАГЕДЫІ ноч Цесны гатычны пакой з высокім скляпеннем. На крэсле за сталом устрывожаны Ф аў cm. ФАЎСТ Я філасофію вучыў, і права, I тэалогію, і медыцыну. Здаецца, бачу ўсё яскрава, А ў галаве калі прыкіну, Дык хоць чытаў я процьму кніг, А глузду не набраўся з іх. Магістр я, доктар — а між тым Гібею ў склепе пыльным і пустым I дзесяць год наўпрост-наўскос Ваджу людзей даверлівых за нос, Хоць і падказвае мне сэрца, Што нельга да ўсяго даўмецца. Прафанаў я ў навуках абышоў: Магістраў розных, дактароў, папоў, He ведаю сумненняў я, адчаю I перад пеклам боязі не маю, А ўсё ж без радасці жыву — не знаю, Ці ключ да ісціны трымаю, Ці ў тайны вучням адчыняю дзверы, Ці далучаю іх да шчырай веры. He маю ні набыткаў я, ні грошай, I славы гэтак жа няма харошай — Сабака так не мог бы жыць! I вось пачаў я варажыць, Спадзеючыся, што адвечны дух Мне разамкне таемнасці ланцуг, Каб ведаў я, што гавару,— Ці злу служу я, ці дабру,— Каб сувязь рэчаў разгадаць I тлумачэнне думцы даць, Каб дзеянняў спазнаць асновы, I перакласці іх дакладна ў словы. О, на пакуты з вышыні, Мой месячык, хоць раз зірні: Як я над кнігамі ўсю ноч Нядрэмных не заплюшчыў воч. Зірні і сумны свой прывет Пашлі ў абрыдлы кабінет! О, каб узняцца мне да гор, Лунаць, як дух, каля пячор, Турбот няпэўнасці пазбыцца, Расой гаючаю абмыцца I вызваліць душу і рукі Ад марнасці пустой навукі! Няўжо да гэтае пары He вырвуся з глухой нары, Дзе і нябеснае святло Ледзь-ледзь прасочваецца ў шкло, Дзе стосы кніг маіх пад столь — Вучоных доследаў клады — Чарвяк стачыў, паела моль За ўсе бясплённыя гады. Сядзіць, як здань, убогі дзед, А на стале прабірак строй, Прылады складзены гарой. Такі твой свет! I гэта свет?! Пытаешся, чаму туга I роспач у душы расце, Чаму няпэўнасці смуга Бадзёрасць гасіць, дух гняце? — Твая стыхія не цяпло, Якім гасподзь сагрэў людзей, А павуціна, пыл і тло I холад нежывых касцей. Бяжы на волю! Кінь бярлог! Ці ж таямнічы Нострадам Табе парадай не памог? He стаў апораю? Ты там Спазнаеш без усіх свяціл I выверыш прыроды рух, Духоўных набярэшся сіл I будзеш з духамі, як дух. Наш чэрствы розум тых радкоў Святых не растлумачыць, не! Вы, духі, тут, з усіх бакоў! — Прашу вас, адкажыце мне! (Разгортвае кнігу і бачыць знак Макракосму.) Га! Знак чароўны раптам зноў Усімі думкамі і сэрцам авалодаў, I кроў застылая, старая кроў Юнацкіх прагне асалодаў. Той, пэўна — бог, хто склаў радкі, Што бунт унутраны таймуюць, Уцехай сэрца беднае чаруюць; Мне знакі геніяльнае рукі Па-свойму сэнс жыцця трактуюць! Ці сам я бог? Мне ж ясны да канца Аб дзейнасці прыроднай сілы словы, Я разумею праўду мудраца I споведзі ягонай сэнс суровы: «Для нас свет духаў не замкнуты, Але на розуме ў нас путы; Стань, вучань, і пунсом зары Зямныя грудзі абатры!» (Разглядвае знак.) Нішто адвольна цэласці не рве, Усё ўзаемнай еднасцю жыве! Нябеснай сілай свецяцца паўсюды Быцця крыштальныя сасуды. I сіле той няма запруды — На крылах у гармоніі чароўнай Усе часцінкі і сасуды роўны. Які спектакль! У шклянцы бура! Дзе ж я схаплю цябе, бясконцая натура? Дзе ж я знайду цябе, жыцця крыніца, Што моц дае і небу, і зямлі? Калі ж таму, хто п’е з цябе, прыпаўшы ніцма, Астудзіш вусны смяглыя, калі? (Нецярпліва перагортвае старонкі, бачыць знак Духа Зямлі.) Другая ў знэку моц відна! О Дух Зямлі! Ты мне бліжэйшы! Здаецца — сам я стаў дужэйшы, Палаю, нібы ад віна, I мужнасць маю ў свет ісці, Дзяліць і сум, і радасці, Цяпер мне стала ўсё адно — Перамагчы Ці з караблём — на дно! Гусцеюць хмары... Закрылі меряца святло... Мігае лямпа... чад... Праменні скачуць Над галавой... і дзьме Са столі жудасць на мяне, Агортвае, хапае! Я чую — Дух жаданы тут! Адкрыйся мне! А сэрца рвецца, рвецца з пут! Да адчуванняў новых Душой і сэрцам я гатовы! Я прагну адкрыцця! — З’явіся, Дух! З’явіся, Дух! Мне не шкада ні сэрца, ні жыцця! (Бярэ кнігу і вымаўляе таямнічае заклінанне Духа.) Успыхвае барвовае полымя. У полымі з’яўляецца Д у х 3 я млі. ДУХ ЗЯМЛІ Хто зваў мяне? ФАЎСТ (адварочваецца) Жахлівы твар! ДУХ ЗЯМЛІ Маіх ты прагнуў сфер, з маіх піў чар! Нашто ж благаў, нашто прасіў, Калі цяпер... ФАЎСТ О боль! Глядзець нясіл! ДУХ ЗЯМЛІ Здзівіўся я: хто так упарта кліча? Хто хоча глянуць мне ў аблічча? Дай, думаю, прыму яго капрыз. I вось я тут, а Фаўст — раскіс! Цябе, звышчалавек, скруціў мізэрны страх. Дзе кліч душы? Няўжо зачах Той свет, які за доўгія гады У сэрцы выпеставаў ты, Каб потым цешыцца заўзята, Што з духамі ты стаў запанібрата! Дзе Фаўст наш горды, чый язык Данёс душы збалелай крык? Як разумець, што раптам ты Майго агню спалохаўся і твару I ўжо не хочаш стаць са мною ў пару, А толькі, знішчаны, трасешся ад жуды, Нібы чарвяк! О гэты вечны страх! ФАЎСТ He страшна мне! Агонь мой не патух! Я — Фаўст! 3 табою роўны, Дух! ДУХ ЗЯМЛІ У бурах падзей, у жыццёвых вірах To — упаду, то — узлячу. To — назад, то — наперад імчу! Імкнуся я ўдаль! I жыццё, і смерць, I мора, і цвердзь — Як зменлівасць хваль! Так тчэцца на кроснах прыродных кругоў Жывое адзенне багоў. ФАЎСТ Ты маеш свет і тчэш адзенне бога, Які ж, Дух дзейны, блізкі я табе! ДУХ ЗЯМЛІ Ты блізкі Духу, свет якога Уразумеў! He мне!.. (Знікае.) ФАЎСТ (узрушана, з адчаем) Табе не блізкі я?.. Каму ж тады?.. Богападобны вобраз я! — Табе не блізкі, не?.. Стук у дзверы. О ліха!.. Лабарант мой — фамулюс, Прыйшоў, каб галаву мне затлуміць I ў жылы зноў атруты ўліць — Сухі праныра і падступны хлус! Уваходзіць Ва г н ер у начным каўпаку і ў шлафроку з лямпай у руцэ. Фаўст з прыкрасцю п.аварочваецца да яго. ВАГНЕР Прабачце, вы дэкламавалі нешта 3 трагедый грэчаскіх, відаць! I я не супраць у мастацтве, зрэшты, Каронаю трыумфу заўладаць. Камедыянт, хай грае вельмі ўдала. He пераплюне кардынала. ФАЎСТ Калі, канечне, non ваш не са сцэны — Такія ў нас здараюцца падмены. ВАГНЕР Ах, ці не лепш утульны кабінет! 3 яго ў акенца мы глядзім у свет. Нібы ў падзорную трубу на неба. Дык як жа нам вучыць людзей як трэба? ФАЎСТ Мастацтва без душы — не адмыслова. Калі ў яго я ўкладваю душу, To шчырым і сардэчным словам Людзям я сэрцы ўзварушу. А вы! Сядзіце, выбірайце з місак Чужыя недаедкі на булён I дзьмухайце ў даўно астылы прысак — А мо жарынкай выблісне вам ён. He дзіва, што не адрыгнецца Такая страва смачная, ані — I вы не злучыце ніколі з сэрцам сэрца Сваёй няшчырасцю і поліўкай з хлусні. ВАГНЕР Ах, толькі казань шчасце нам дае, Ды жаль, мне красамоўства не стае. ФАЎСТ А ты адразу хочаш стаць кумірам! Навошта пераймаць табе аслоў? Будзь простым, будзь заўсёды шчырым, Зрачыся звышразумных слоў. Сур’ёзнае паслухаць кожны рады, Калі яно без трэску, без бравады. А вашых фраз бліскучых — ані блізка! Ад іх аскома і настрой ліхі. Шумяць, бы ўвосень з поўначы вятрыска, Калі па лузе гоніць ліст сухі. ВАГНЕР Мой бог! Мастацтва без мяжы, без краю — Жыццё ж кароткае занадта ў нас. Вось мне, калі крытычна разважаю, Аж неяк страшна робіцца падчас. Шлях да вытокаў ісцін не кароткі — Змардуешся, пакуль сам знойдзеш сродкі, Глядзіш, прайшоў не болып як паўдарогі, Ды тут пара прыйшла выцягваць ногі. ФАЎСТ Няўжо твае пергаменты — крыніца, 3 якое можна мудрасці напіцца? Патолі не здабудзеш анідзе, Калі яна сама з душы не йдзе. ВАГНЕР А як прыемна часам у самоце Абмераць духам даўняе стагоддзе, Здаволена скептычным кінуць вокам На ўяўны розум колішніх прарокаў? ФАЎСТ О так! Удаль! Вышэй! Да зор! Мой друг, часоў былых прастор — Ёсць кніга пры сямі пячацях. А што вы духам часу завяцё,— Ёсць сам ваш дух, які жыццё Перадае ў людскіх паняццях. Як не заплакаць ад сумоты нуднай, Як не зняверыцца ў сваёй душы! — Пакажуць п’есу модную на кірмашы Сярод галечы, нэндзы і старызны бруднай — Фарс на дзяржаву, пошлыя маралькі,— Нібыта цешацца на сцэне лялькі! ВАГНЕР А дух, а сэрца, а вялікі свет — Цікава ж вывучыць такі прадмет! ФАЎСТ Ах, у пазнанні чалавек няўтольны, А сам імя дзіцяці даць няздольны. Нямногіх тых, што нешта зналі, Дарогу думкам смелым адкрывалі,— Палілі, білі іх і крыжавалі.