Фізічная геаграфія Пастаўскага раёна
Памер: 50с.
Віцебск 1994
Забруджванне навакольнага асяроддзя ахапіла амаль усе прыродныя сферы, усе ландшафты,
Дхова_нетрау. Адсутнасць вялікіх запасау карысных выкапняу паспрыяла адсутнясці вялікіх кар’ераў t месцау эначных па аб'ему геалагічных работ. У раене вядзецца толькі здабыча пяску, гравів, рліны9 торфу. Колькасць і памеры кар’ераў невялікія, што t складае ілюэів нарыаяьнага арацэсу. Але амаль ні адзін кар’ер пасля выпрацоўкі не бнў рэкульц!ваваны< Гэтыя кар’еры, як раны, застаДіся на тварн раена» 1х можна знайсц£ паўсвдна, дзе вялася распрацоўка. Выклікае трывогу і бескантрольнасцьs t парушэннв тэх«алогій распрацоўкі Еарераўе Сумным прыкладам гэтаму можа ыць каю’вр у лбсб xs ВоЛіпнікіо На месцы пясчанай гары ўтворана кат= львіва» днідча якоК н& 1^5=2 к ніяэй, чым узровень суседняга бааота» у ssiH у ад^ »кала?ічцув cic«s^ ввязакн гажсама і два weeps. Hast адбуджаш» аа$ш крда s балотас »о гэта пацягне за
45
сабой непапраўныя змеш ў еістэме.
AXSMUBWSto н‘ J ₽“*“• “‘ * Вмедге» * надаецца пагрэбнай увагі «ове рэльефу. Рэльеф такая ж хмггоунасць0 « ! turn кампаненты прырода, асабліва J кас, дзе захаваліся прыродмм хомплексы апошняга ледавіка. Аднах, на тэрыторм! раена ідзв нвкантралЛемы працэс выраўнівання паверхкі, раэбурэннв ярыроднвс утварэнняў, нв зауседы абгрунтаваная і патрэбная меліярацыя»
Ахова_водау. Наа край багатРна ваду, але ахова яе знаходзіцца на эусім ніэкім узроўнЬ Буйнейшыя рэчхі (.Ысна, Лучайка0 Пвяа» віца, Мядзелха, Лынтупка) а таксама некаторыя аэерн часткова забруджаны зза стокаў з палеў, фермаў, майстэрань I Г.Д., вто вядэе да частковай згубв водных І рыбных рэсурсаў.
ВажхіШ хрыніцамі забруддвання з’яўляюода прамысДовыя прадпрыенствы, камунальная гаспадарка, сельсхая гаспадарка, армія.
3 прадпрыемстваў найбольв шкоднымі для наваколля з’яўлямша Пастаўскі малахаэавод t Лянтупскі спіртзавод. Абодва маюць ачысНМЯ збудавакні, але ККД Іх невялікі. Ткм бечьш, «то сажалхіадстойніхі налахазавода разммманы всльм» ^рацйянальна, і знаходзяцца вывэй г.Паставн, I слабаачыпчаныя сцехі заносяода рачной вадой у межм горада у воз.Пастаўскае, дзе 1 назапапваюода. Паступленне у всзвра 5»ягеню« рэчываў прывяло да моцдага разрастання водных раслін t водарасцей, парушэння хіслароднага рэжнму, з яулення вясной 1 восенню моцнага паху гніення. Возера ўжо то»ць у небяспеку захворванняў.
Слабаячышчаныя вода Лынтупсхага спіртзавода моцна шкодзяць рЛйПтпда, утвараочы на дне ракі налет блак!тнаВэрага колеру. 1, жто вельмі дрэнна, Лынтупка ўпадае ў р.Страчу, якая да сення славіода чысціней і празрнстасцю сваей вада.
Эначчую шходу для водаў нясе сельсхая гаспадарка. 3за таго, пто эараз у нехатор» гаспадархах адсутнічаюць ачысныя збудаванн , мойкі тэхнікі з эамкнутых цмхлам, многія фермы і схляда размешчаш ў вэдаахоўннх эонах. эза выкарнстання мінеральннх I арганічіых угнаенняу, ядахіміхатаў, у вадаеім трапляюць роэныя « я
забруцжвавдь tx І змяняаюць рыбныя запасы. Неаднаразоза фіксавал ся заморы рыбы ў р.лучайка І Палавіца зза таго, вто ў ваду трапляў жыдкі аміях. У 1990 годзе з прычыны скіду шкодных рэчывау вайсковай часткай на воз.НавальН таксама назіряўся замор рмбы.
Крыміцамі з0рудавання з’яўлявцца розныя прадпрыемствы ка~ ЧУнальнай гаспадаркі. У прыватнасці, а пастаўскай лазні сцекі, міцуючы прымітыўныя ачысныя эбудаванні, трапляіоць у Мядзелку.’
Недастатковая ўвага ; ддаеода ахове грунтовых t падземных водаў.^Акрамя грамадсхага водаэабору ля воз.Задзеўскае (Ііаставы), «счуе ўжо вэраг лрыватшх свідравін грунтовых t нават міжпластовых водаў. Неразумны t некантралюемы забор вада можа рэзка схараціць 'адземжя водныя рэсурсы.
Ахова_паветра. Адсутнасць буйных прадпрыемстваў і наяўнасць даволі внсокага працэнт» лясістасці ўтварае даволі неблагі фон у стане атмасферм. Аднак забруджванне ідЗе t выклікае трывогу. Асноўнымі крыніцвлі забруджвання з’яўляювда: са стацыянарных завода ў Наставах, Варапаеве, Лынтупах, Гуце, фермы, кацельні; з перасоўных аўтамабілі, трактары, камбайны, самалета, верталеты t іншая тэхніка.
Штогод стацыянарнымі крыніцамі ажыццяўляюцца выкіда у атмасферу каля 6700 тон шкодных рэчывау, у тым ліку цвердых 2338 т, газападобньк t вадкіх 2362 тон. Асноўцую частку забруджвання складаюць такія рэчывы, як сярністы ангідрвд 33«, вокіслы азоту 40%, вокіслы вугляроду 27%.
Лх2Да_£лвІ£У 3за інтэнсіўнасці сельскагаспадарчай дзейнасф на тэрыторыі раена адбыліся сур’еэныя эмены ў стане глебаў. 12,3 плошчаў сельскагаспадарчых угоддзяў , ахоплена воднай эроЗіяй. 30% маоць празмерчую кіслотноасть, 12% з’яўляюцца дэ~ фляцыйна небяспечнымі. За апошнія Ь гадоў утрыманне гумуса ў глебах павялічылася ўсяго на 0,2% t складае зараз каля2,2%. На ўзгоркавых палетках добра назіраюцца працэсы разбурэкня глебау: звычайна вяршыні такіх узгоркаў маюць чырванаваты колвр зза глшістай марэны, якая агалілася ў выніку змыву гумуса. Гзта паўсядная з’ява ў паўднезай частцы раена, асабліва на Камайшчыае.
Выклікае заклапочанасць радыяцыйны і нітратны стан глебаў, але дадзення на tx не афішыруюода.
Ajog.ajiHcoX. Лясістасць у межах раена складае каля 30%, што ўвогулв з’яўляеода нвблагім паказчыкам. Наяўнасць спелай драўнінь адзваляе весці прамысловую лесанарыхтоўву. Стан лясоў у асноўньм здавальняпчы. Рубкі вядуцца толькі па лесарубачных білетах,
47
. праун.на амаль уся выкарыстоуваецца. У нвпрыгляднж стане знаг Паставы п.г.т.Лынтупм 1 Варапаева эза
:”гех z:^^ sr ) ^эяркі, што каля р&Яцэнтра.
даюць ляс« яа урочышчах Слсноука ) зяркі,
Ахом жывел і паслпь На тэрыторш раена энаходзявда месцы. ііан*сены ў Чырвоцую хнігу Бвларусі. дзе сустракаюцца віда, якія зан сены у р
3 млЛавормячых гэта барсук, вячэрн.ца ^7«“J“ " Wa, хахуля. начніцы вял^ая 1 ^тзрэра. Да групы «°*’**™* жывел адноеяцня некаторыя «мтоуныя пр—словйя “ х абмвжаввна ^акародн алень, бабер, глутэч. янотпаласкун " шшыя) Тахсама ахоувяет» каля 4Ь відау птуяпк (арланбела.Г U™. ^. ^’ "”■ ~~ь T^Tlu KVtianaTwa, скапа 1 інпыя), 1 а»Д мародак, куліксарока, белал курапатк»,
' амЫбІЙ (жаба камышовая), 5 відау
пауэуноу (мядзянка), I від g ^„^.
рыб (вусач, сцерлядзь, смрок, фарэль, харыюс). «
mwx I від ракападобных (шыракалапы р«/.
На тэры^рыі Раена можна вызначыць ^^ ^^ Лын_ шкоднае уздзеянне на прыроду м^боль. значкае. ГэтаПастм. ын тупы, Ва^паева. Гу^. К““‘« ^^1 1 нвк•T0P^,l
Рэкрэапмя Прыродня Jow рм® стваравць магчшжсці ДДЯ ’“^кшпай тэрторы. есць ~?
v яаіх можна дсбра адпачнць. Аднаж турмсцка XZ™ ™iL р— р—»гь" ZT^X ^ля валк.х населен» пунхтау месцямі адпач^ку з яўлмад. аэепы або рэкі, гістарнчнкя мясціны. паржі.
„., rw». пчж Г.Р6.Г». «PT! P.*»'”' Г £Азяокі Белае. Дубок, Загачча, Споры; дяя лынтупч
ралавудау шыжоуны парк п.ПржеэДзецкага на беразе р.Заража
пікаяага I пазнавальнага адпачынку. Сады ВД датных для цікаяага і чаг«ваўся складаны ле
:=~2ж== "=
рэкрэяцві
прмгранічнай палапе з Летув^й.
ЙУ?ІМ патэнцыяльньы рэкрэацыйным рэгіенам на Лыктупгчнне э'яуляюцца ваколіцы в.в. Пешкауцы 1 Вайшкуны, побач з якімі знаходэіода заказнік "Блакітныя азеры" э цудоўнымі берагамі, азерамі t струменістай рэчкаГ Страчай. Паблізу еець яурганмія маНльHtKt.
Вяліжі комплеяс для адпачынку ўяўляе сабой тэругорыя на поўдзень ад Паставаў. Тут знаходзіода шэраг маляўнічнх азераў, ■то мапць добрыя depart : даволі багатыя на рыбу. Акрамя таго, эахаваліся помнікі часоў першай сусветнай вайны. Цікавыя масціны знаходэяода ля ж.Манькавічы: рэштжі парку, млына, вадасховішча, капліца, прыгожы змешаны лес.
Маляўнічыя масціны есць таксама ў ваколіцах азерау Лучай, Ліоіцкае, Ваб’е; у трохкутніку в.Дунілавічч в.Норыца воз. Баравое; на берагах невялікіх азераў Груздаускай лясной Дачы; у ваколіцах в.в. Казлоўшчына Навадруцк Асінагарадок CapoKi Ляхаўшчына.
Нават просты пералік назваў сведчыць пра аялікі рэкрэацыйны патэнцыял Пастаўскага раена.
ЛІТАРАТУРА
I. Атлас Белорусской СФ. ГУГК СССР, 1990
2. Геаграфія Беларусі. Мн.: Беларуская энцыклапедая, 1992.
3. Гурскі Б.М. "Як збудаваны і чым багатыя нетры Беларусі"! Мн.: Народная асвета, 1992.
4. Збор помнікаў гісторыі 1 культуры Беларусі. Мн.: БелСЭ,І98Ь.
Ь. Кісялеў В.Н. Неўміручая песня лясоў. Мн.: Народная асвета,І992
6. Лавдш^ты Белоруссйй (Г.Н.Марцйнкевйч, Н.К.Клмцунова, Т.Г.Хараннчева н др.) Мн.: Уняверслтетское, 1989.
7. Ляўкоу З.А. Маўклівыя сведкі «іцуўшчыны. Мн.: Навука t тэхні
8. Матввев А.В. йсторйя формйрованйя рельефа Белорусйй. Мн • Навука і тэхніка, 1990.
9. Матвеев А.В., І^рСкйй В.Н., Левйцкая Р.й. Рельеф Белорусснй.йн.: Унйверсйтетскоес 1988.
10. Озэра Белоруссйй (ОЛ.Якушжо, Й.А.Мыслйвац, А.Н.Рачев^й Мн. ?Урадаай, 1988. ' ..
49
П. ПашггнйкЯ прйрода Белоруесжа (ВЛ.Бельжо»о Н.В.Козлокхая Т.С.Мох^ч м др.) Мн.: УрадааЯ» 1986.
12. Пржрода Белоруссжя. Популярмая мцймопедая.> Мнл БелСЭ, 1986.
13. Терехнн С.Ф. Охота а Белоруссяй Мнл Полммяе 1986.
14. Шхляр А.Х. Кыецмрь прмрода БелоруесЯіі. Мн.: ВыюЯаая
■жола; 1979.
SC
3 H E C T
I. Геаграфчньв становіяча ........................ I
. Тэктоніка .................................... 2
3. Геалагічная гістормя ......................... 4
4. Рмьеф....................................... 13
5. Карысшя выкалні ..............................24
6. XitMaf ..................................... 27
7. Водн...................................... 29
8. Гмбы..........................................36
9. Раслінпасць ..................................37
10. Жаввяьнн свет ...............................39
II. Лаедпіфпі....................................40
12. Axosa прарода ! рэкрэацмя.................. 42
13. lixapaTypa ................................ 46
Падяісаав к яе*®«й ' ’Мг.Зекав 539Ткрах 150 эк».
.Л2!!^®^**Л2£''С 0 ®«*‘$р*®*'в ™сч»я.
Sirens ?«.■«« ка ро'гапряяте "7УС,ВкФебсч,ул.‘7рар8а,!?4
КНІГІ ОНЛАЙН
