Карэльскія Курапаты 1937-1938
расстрэльныя спісы беларусаў і асуджаных у Беларусі. Рэха Гулага
Алена Кобец-Філімонава
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 180с.
Мінск 2007
Топоры и пилы... пилы и топоры...
— Давай, давай! — слышишь окрик до ночи.
...Море мыслей.
И боли гора.
Вся, как загнанная кобыла.
...Вспоминай это все,
сестра. Вспоминай,
чтоб меня не забыла.
В лесу
Неизвестная для мира поэтесса,
Я ласкаю красоту коры
Деревьев сказочного
северного леса,
Державой пущенного
под топоры.
Завтра, Дерево,
ты станешь шахтной стойкой, иль домом,
или мачтой корабля, или той самой
нашумевшей новостройкой, которой имя —
Молодость моя.
194S г. Теплая долина
Сабля
Белорусскому народу
Народ мой!
Я — твоя сабля.
Я — защита твоя и опора.
В военную грозную пору
Я — всегда на твоем бедре.
И — верна.
И — остра.
...Только б руки твои не ослабли.
1941 г. Лагпункт Элъген.
На лесоповале
Тишина
Безвременно ушедшим из жизни лагерным великомученицам — Полине Мельниковой, Ляле Кларк и Асе Гудзь
Над заснеженной долиной тишина, а на лоне этой горестной земли твои дочери, советская страна, замордованные рабством полегли. Тишина...
Но только голос не затих легендарных героинь родной земли. И немецкие овчарки рвали их, и — свои, в военной робе кобели. ...Среди ночи ворвалася в дом беда. Детский крик:
— Куда ты, мамочка, куда?!
Обещала:
— Я вернусь! —
Прошли года — мать не знала, что уходит навсегда.
Детский голос
до сих пор звучит в ушах.
Луч надежды!
Он воистину святой.
...Вот и спят они
со льдинками в очах, успокоенные
ВЕЧНОЙ МЕРЗЛОТОЙ.
(Из лагерного фольклора.
Записано Л. Белоруской.)
1943 г. Лагпункт Эльген
Символика
Бытие
железным долотом расколото. На тверди земной
царит бедлам.
Косит «Союз»
серпом народы, молотом
бьет их по головам.
1947 г. Мылга
Резюме
Своему времени, на спасение которого не теряю надежды
...Я в молодости
ранней пташкой пела:
«Как этот мир
чудесен и богат!»
То... черное,
я называиабелым, а тишиной
казался мне набат.
Я думала:
«Мир Доброты — он вечен!»
Но почему —
взять не могу я в толк —
мир так жесток
и так бесчеловечен...
«Не брату — брат,
а волку — волк».
1947г. Теплая долина
Монолог к тоске
Ты явилась ко мне
(я тебя не просила!), встала в противовес
первородная сила: это Дух, это Лес, это лес.
1941 г. Лесная командировка. Лесоповал
Памятник
Мне поставьте на родине милой простой, неотёсанный ПОМНИК — девушка с книгой в руках (и наручники под ногами!).
Подняв голову,
смотрит гордо, открытость души не тая.
...Это образ твой, милый мои город, — солнцеликая юность моя.
1947 г. Эльген.
Лесоповал «Теплая долина»
Эпитафия
Уйти в снега —
желание простое...
Останутся следы погибшей молодости.
Уж лучше умереть за правду,
стоя.
Вот он — неписаный закон
дочерней стойкости,
отмеченный — ив сердце, и в уме.
.. .Два образа
(только глупцу незримы!)
Нас — две сестры:
одна на Колыме, другая в Риме...
Откуда в жизнь плывут —
за драмой драма?!
(Словно след звериный на снегу!)
.. .Ты опекала
каменные храмы.
Я — нравственные храмы берегу.
1945 г. Таскан-РИК
k k к
Нас избирайте в лидеры, мужчины!
Мы: Сестры, Матери, -—
мы даже птушку не обидим... Век настал
(и есть тому причины!):
мы — крепче любим, крепче ненавидим, и вообще — всех крепче
на планете, —■
мы, ЖЕНЩИНЫ...
Вот вам живой пример:
«Я!» — вроде слабая, но...
во мне, в поэте, силы — в сто тысяч атмосфер!
И — по шее
сказке той,
затрещину,
что о «китах» поет,
«сверхчушь» меля...
Не на китах Земля, она —
на женщинах,
на нас,
на бабах держится Земля!
Не обязательно: «красивая»,
«прыгожая».
Она — страдалица, раба добра — в веках!
И — не случайно на Иконе — Мати Божия бессмертная, — с ребенком на руках!
Поговорка
Сроднились
с некоторых пор
в Кремле -—
Икона и Топор.
(Из лагерного фольклора.
Записано Л. Белоруской.)
1939 г. Элъген.
Отчизна
...Пройдет вражда племен.
Исчезнут — ложь и гнусь...
Сергей Есенин
К братанью всех народов
я стремлюся.
Уродов нравственных
повергну в прах.
...Меня на родине
пытали белорусы,
А латыши
спасали в лагерях.
...Суд был суров.
Сначала была «вышка».
Но дни прошли, и нынче мир такой:
Мы — сестры,
белоруска и латышка, И в сердце —
благодарность и покой.
Бессонница
Мучаюсь, в воспоминаньях роясь.
Спасали и губили мы страну.
Приляг со мной в постель, подруга Совесть!
.. .Быть может, хоть часочек я сосну.
1939 г. Лагпункт Эльген
Раздумье
Совет да любовь вам, милые, совет да любовь!
Вот задача — главной темы: закрыть невежеству пасть.
Все реки впадают в Неман, а Неман — в Советскую власть. Советовались старейшины
на тайных вечерях, шлифуя жизни закон.
СОВЕТЫ — это древняя Вера, и Вера грядущих времен.
1946 г. Эльген
Боль
Душевная боль —
как навязчивый друг.
А память — как утро свежа.
Тревожный вздох
тревожит слух...
Это стонет душа.
1947 г. Больница «Левый берег»
* * к
Я родному краю присягаю, Честью верной дочери клянусь: Умираю, тихо умираю...
Умираю, только — не сдаюсь.
1947 г. Больница «Левый берег»
Раздумье
Я — не нытик, не раб безверья, Нет преград на моем пути.
Но... лучше уйти, хлопнув дверью,
В страшных болях, с улыбкой уйти.
Мне — телегу тянуть, чтоб трещали постромки и в землю
врезалось бы колесо?..
Нет! Я буду примером для вас, потомки,
Я сорву
с своей шеи лассо!
1947г. Эльген, Теплая долина
к к к
Умереть боюсь...
На кого ж я оставлю
родные
города и веси, мою матулечку Беларусь?!.
МІХАСЬ ЧАРОТ
Вядомы беларускі пісьменнік Міхась Чарот (Міхаіл Сямёнавіч Кудзелька) нарадзіўсяў 1896 г. усялянскайсям’і. Паэт, празаік, драматург. Аўтар сцэнарыя першага каляровага мастацкага фільма «Лясная быль», п’есы «Мікітаўлапаць» і шэрагу паэтычных зборнікаў.
Рэпрэсаваны ў 1937 г. невядома за што і ў тым жа годзе расстраляны ў Мінску. Рэабілітаваны ў 1956 г.
Верш «Прысяга» ён напісаўу турме перад расстрэлам.
Присяга
Я вам не здрадзіў,
Нс зманіў, Бо славіў наш Савецкі будзень. Свой верш сардэчнай чысціні Ахвяраваў я родным людзям. Я не чакаў I не гадаў, Бо жыў з адкрытаю душою, Што стрэне лютая бяда, Падружыць з допытам, 3 турмою.
Драпежных здрайцаў ліхвяры Мяне заціснулі за краты.
Я присягаю вам, сябры,
Мае палі,
Мае бары, —
Кажу вам — я не вінаваты.
Паверце — я не вінаваты!
УЛАДЗІМІР ДУБОУКА
Вядомы беларускі паэт Уладзімір Мікалаевіч Дубоўка нарадзіўся ў 1900 г. у сялянскай сям’і. Аўтар шматлікіх кніг для дарослых і дзяцей. У 1930 рэпрэсаваны за ўдзел улітаратурнай трупе не існаваўшага Саюза вызвалення Беларусі і кіраўніцтва яго Маскоўскім філіялам. 27 гадоўадлакутаваў у сібірскіх лагерах і ссылцы.
Рэабілатаваны ў 1957 г. Жыўу Маскве.
Памёр у 1976 г.
* * *
Забраны ў няволю з Забранага Краю, Узяты за краты з спустошаных хат... Для нас пачалася часіна ліхая, Мой родны, мой бедны пакрыўджаны брат. Жыве наш народ, як гарох пры дарозе, Прасьвету ня бачыць у гэтым жыцці: Учора на працы, сягоння ў вастрозе, А заўтра за працу ў выгнаньне ісці...
Няхай ленш сумуюць прадажныя душы, Адплаты чакаюць за здраду сваю;
Няхай іх сумленьне, тых юдаў, падушыць, Загоніць жывымі ў сырую зямлю.
Звярыная злосьць не заслоніць нам неба I нашу зямельку усю не гимне.
Мы знаем — за волю змагацца нам трэба, Мы знаем — змаганьне наш край не міне!
Ніколі й нідзе Беларусь не загіне, Ніколі й нідзе Беларусь не памрэ. Hi ў тундрах, ні ў клятай паўночнай краіне, Hi ў дзікім прыгоне — маскальскім ярме!
* * *
...Забыўся ты. Схіліўся на далоні... Язда... шляхі — і водбліскі пагоні... Забыўся ты — галубіш сьвет шырокі, Ня чуеш варты няснынянай крокі... Забыўся ты... Табе ўсё воля сьніцца... Мой брат! Ці ж сьвет увесь — вязьніца?
& ★ *
Завязьлі на мукі, завязьлі на рогат, завязьлі на зьдзек чыноў вяльможных... Павязалі рукі, павязалі ногі, павязалі цела, — дух зьвязаць ня можна.
Здраднікам
Вы, што звыклі поўзаць ракам і на задніх танчыць лапках перад кожным небаракам, што трымае з маслам «папку», вы, прасякнутыя брудам, ад пяты да самай шыі, звыклі біць тых, хто пад спудам, ліць на бліжняга памыі, — дзе ваш сорам чалавечы, дзе павага да людзіны?
Як ад вас нам асьцярэгчы гонар нашае краіны?
Месца ваша ў ніцалозьзі, ганьба вам наканавана, бо пры вашай дапамозе Бацькаўшчына ўкрыжавана...
ПАВЕЛ ПРУДНІКАЎ
Вядомы беларускі паэт Павел Іванавіч Пруднікаў нарадзіўсяў 1911 г. у сялянскай сям’і. У1937 г. быўрэпрэсаваныза антысавецкую агітацыю (артыкул 58, пункт 10 Крымінальнага кодэксу РСФСР). Сасланы на Югодусібірскі ППЛ. Рэабілітаваны ў 1956 г. Памёр у 2000 г.
Тэме ГУЛАГа прысвечаны дзве кнігі: «Крыніцы» (вершы, 1991) і «За калючым дротам» (проза, 1993).
Нарыльск — Талнах (урывак з паэмы «Таймыр»)
Мчыць цягнік у глыб тундры суровай!.. Зноў блукаю па дальніх гадах...
Думкі кружацца, кружацца роем...
Як раней, паўстаюць у вачах Першы насып і першыя рэйкі...
Toe ўсё, што правее на плячах 3 невядомай трываласцю нейкай.
Па баках — неабдымны абсцяг, Не заўсёды даступны — таемны.
Зноў я еду па брацкіх касцях, I са мной едзе боль неад’емны.
Зноў я чую і скаргі, і стон, I малітвы, і просьбу нямую... Тут ляжаць яны шчыльным пластом Замест шпал і па волі сумуюць...
А загнаў іх усіх у нябыт
Той, хто быў для нас «геніем чыстым», Хто цяпер напалову забыт, Хто лічыў сябе першым марксістам.
Ён мільёны паеў, канібал.
I мільёны скалечыў навечна...
Чалавека лічыў за раба «Правадыр наш і сябар сардэчны».
Адлучыў ад зямлі назаўжды Хлебароба, хто жыў з ёю вечна. Выдумляў за «уздымам» «уздым», Аб’яўляў за «сустрэчным» «сустрэчны».
Ён прыносіў і голад, і мор (Не забудзецца нам трыццаць трэці).
Апускаў нам на шыю тапор — Частаваў нас бязлітаснай смерцю.
Ён размахваў нябачным мячом, Ад якога ніхто не ўратуе.
Прыкрываўся ж заўжды Ільічом, I натуру знішчаў, і культуру.
Разам нішчыў і творцаў яе
Ці марыў у такіх вось Нарыльсках. Прапаноўваў «ідэі» свае, Што з навукай не зналіся блізка.
Пэўна, хопіць варочаць той труп, Ад якога нясе нам смуродам.
Ён ляжыць, дагнівае, як слуп, Ён — закляты уласным народам!
АЛЕСЬ ЗВОНАК
Вядомы беларускі паэт Алесь (Пётр Барысавіч) Звонак нарадзіўсяў 1907 г. усям’і рабочага.
Пасля аспірантуры Акадэміі мастацтвазнаўства ў Ленінградзе (1934) працаваўуАН БССР. Выдаў шмат зборнікаў паэтычных, працаваўу галіне драматургіі і крытыкі.
КНІГІ ОНЛАЙН
