КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Твой меч, узняты дужаю рукой, Наносіць раны, бліскаючы ўночы, I чуцен пераможны спеў яго. «Жыві, жыві!» — крычаць магілы! Глыбока грудзі дыхаюць йаветрам Свабоды, сэрца закіпае кроўю I б’ецца так, што чуе ўвесь народ. Мільён прыгнечаных, знай, гэта твой Наканаваны лёс: крычаць магілы! Пакуль аж на апошняе чало He пакладзе свой пацалунак вечнасць, Крычаць магілы... He мар пра зоры, на зямлю зірні, Таварыш мой, мой кондар, сонца брат! Ты бачыў: у няволі, у турме, Свабоды кардыльерскай смелы сын. Ты бачыў, як ён знемагаў ад болю, У роспачы пямой ускідваў крылы I аб рашотку біўся галавой I кроў цякла?.. Два чорныя цуркі 3 яго вачэй сачыліся,— ты чуеш? — 3 вачэй, што царавалі ў небе сінім, Два чорным-чорныя цуркі збягалі. I ён павесіў крылы і дрыжаў, Нібы галінка, а з вачэй — ты чуеш? — Два чорным-чорныя цуркі збягалі! Я гэта бачыў і пракляў людзей. Мне назаўжды ўвайшоў у сэрца гнеў Яго вачэй засмучаных і гордых; Тады й агаласіўся край няшчасны Цяжкой і змрочнай песняю магіл... ПЕСНЯ ЦВІКАРОЎ 3 пяці да гадзіны, з пяці да гадзіны вада цераз рыну нясецца без спыну, з пяці да гадзіны пялёхае кола, мяхі каб хадзілі, каб мы над кавадламі — хлапцы і дзяўчаты, дзядзькі і жанчыны з пяці да гадзіны духі павыматвалі. Крутнулася кола — мяхі захадзілі, і так да гадзіны, з пяці да гадзіны. А ў дзве, а ў дзве — зноў мех нам дзьме! I ўжо да васьмі — цвікі у вачах, чырвоныя, з горна, цвікі у вачах. 3 пяці да гадзіны пялёхала кола, мяхі каб хадзілі, а з дзвюх да васьмі — покуль дзень не ачах — чырвоныя, з горна, цвікі у вачах... I ў полі — няйначай мы іх высявалі — не кветкі цвітуць, а нашы цвікі, і ў небе — як быццам мы іх забівалі ва ўсе малаткі, ва ўсе малаткі — з пяці да гадзіны і з дзвюх да васьмі, каб ноччу на іх натыкацца вачмі... Я ў люстра зірнуў — галавой заківаў: як быццам сябе на кавадле каваў! Як быццам штодзень я грашыў, чорт вазьмі! — з пяці да гадзіны і з дзвюх да васьмі! 3 пяці да гадзіны, з пяці да гадзіны пялёхае кола, мяхі каб хадзілі, а з дзвюх да васыні — покуль дзень не ачах — чырвоныя, з горна, цвікі у вачах... НАША ПІСЬМО Да неба высокага ў шчырым маленні цягнуліся рукі разбуджанай песні — у гонар вялікага свята братэрства... Ды покуль маліўся — братэрства забілі, дух братняй любові ўва мне звар’яцеў і песня-малітва ў праклён абярнулася... О вы, нашай кнігі і нашага слова мужы,— куды вы, скажыце, піхнулі і нас і сябе? Народ вас праверыць усіх, як гарнушкі ганчар: калі не звініць які-небудзь, як звон, не гудзе,— значыць, не вытрымаў полымя, трэшчыпа тоіцца недзе — прэч выкідай чарапкі! Народ вас праверыці. аднойчы, як струны скрыпач: на гнеў і на боль наматае, нібы на калкі — чаму ж так лагодна пілікаеш? Чаму гэтак соладка ліжаш? Прэч, непраўдзівы смычок! Што сталася з нашым пісьмом? Што сталася з нашым словам? Дзе вы самі, мужы? Народ вас адкіне, як накіп, як вытахлае віно, як лопнутыя гарнушкі. Вы — струны без нашага голасу! Мёртвыя струны без гуку! Непатрэбныя чарапкі! Усё ўжо было прыгатоўлена да слаўнага свята братэрства, але вы пасварылі братоў — і суд непазбежны! Суд пойдзе ад мужа да мужа, бязлітасны і справядлівы. I будзе вам стукацца ў грудзі, у кожныя грудзі і сэрца. I недзе з-пад рэбраў вырвецца яго непадкупны голас: «Дзе дзелася наша пісьмо? Дзе дзелася нашае слова?» Вы будзеце змушаны загаварыць, і ўжо без хлусні і фалыпу... А сёння... А сёння наш горкі лёс падобен на лёс Адысея, што некалі з цяжкіх паходаў-баёў вярнуўся ў сваю дарагую Ітаку і засумаваў на радзіме... У доме бацькоўскім, на вотчыне ўласнай, сядзеў ён, зняважаны і занядбаны... Пазбаўлены слова, глытаў свой гнеў і ледзьве стрымліваў лютыя мышцы, а недзе глыбока ў грудзях у яго параненым зверам рычала сэрца... Так, гэта і нам засталося, браты: усімі сэрцамі сёння, усімі сумленнымі сэрцамі, усімі збалелымі сэрцамі рычыце, рычыце й рычыце, пакуль не вернуць нам наша пісьмо, не вернуць нам нашае слова! МУЖНАСЦЬ Ты яшчэ, брат, малады, яшчэ ўсё паправіць можна: філасофію — на крук, дратву і смалу — у рукі! АБАВЯЗАК СВОЙ ВЕДАЕШ, ПАЭТ? Абавязак свой ведаеш, паэт? Дзе ж твой голас-звон? Песню кінь у свет! Песню пра жахі разбою; мы падхопім усе за табою. Я ад гневу змоўк, ад пакут — знямеў. Хай прарвецца гнеў — буду выць, як воўк, па гарах буду гойсаць нястомна, скрыгітаць і хрыпець ла стромах. Я з Мажаклі ўдаль песню-кліч пушчу, гул каб Блегаш чуў, рэхам Крым аддаў; даручу вятрам, каб данеслі да Пахор’я напеў маёй песні. Поле, горы, лес — бедны родны край, ты са мной спявай, каб гучала лепш. Праўду ў змрок прапяём, правыем, выйдзем з нетраў зімы жывыя. Будзем зноў вітаць весніх зор вянкі, будуць зноў ваўкі лоўчым глоткі рваць. Кліч, ляці праз Саву і Драву: Зуб за зуб, смерць за смерць — па праву! 5 Зак. 2903 65 РЭКВІЗІЦЫЯ Апоўначы трое з цемры загрукалі стрэльбамі ў дзверы: «У імя бога-айца — закаліце для нас кабанца, у імя бога-сына — хоць колькі галовак сыра, у імя духа святога — напячыце хлеба ржанога!» Што незнаёмцы сказалі — ім паслухмяна далі. Яшчэ да світання, рана, было ўсё падрыхтавана. Але гаспадар — ні слова: як бы аднялася мова. «А цяпер у імя святой тройцы — выводзь каня на аброці, у воз яго запрагай, на воз правіянт складай, ды як мага паганяй — на Чорны грэбень, дзе лес шуміць: гэй, хлопцам нашым гам годзе пасціць!» Зірнуў на іх гаспадар: / «Дьік вось каму гэты дар!» I кінуўся к жонцы хутчэй: «У імя ўсіх д’яблаў-чарцей — кладзі ім і грэцкі пірог, а ў дадатак — кожнаму з трох: У адпу руку — каплуна, У другую — барылку віна!» Як гнаў свой воз па сяле — гучала яшчэ весялей: «Гэй, Чорны грэбень, дзе лес шуміць! Гэй, годзе вам, хлопцы, годзе пасціць!» НА ПОМНІК ЗАЛОЖНІКАМ Спыніся, падарожнік: белы свет тут абрываецца, тут змыты след крывёй ахвяр; успомні страшны дзень — і з каменя чырвоны ўзыдзе квет. ЁСІП МУРН КУПАЛЬСКАЙ НОЧЧУ У небе зорак ззяюць вугалькі, між чорных дрэў мільгаюць светлякі купальскай ноччу. Крыніца ціха булькае-журчыць і папаратнік, як у сне, шуршыць купальскай ноччу. Чароўных кветак і насеныя час, з усіх застрэшкаў траў пукі тырчаць купальскай ноччу. I мне варожыць добры лёс трава, сам Ян святы спыніўся ля двара купальскай ноччу. Сам Яп святы спыніўся, ідучы, да ранку свята бласлаўляючы купальскай ночы! ЛЕДЗЬ ПАЧНЕ Ў ГАЯХ ЦЯМНЕЦЬ Ледзь пачне ў гаях цямпець — зноў я чую голас ціхі, чую сэрцаў скаргі-ўздыхі, што не могуць болып цярпець. Ахіне спакой зямлю, толькі мне з ім не спазнацца: сном салодкім, сном юнацтва я душу не атулю. Час паўночнае глушы, ззяпне зор у вечнай стыні. Крык самотніка ў пустыні — лямант-плач маёй душы! Разгуляйся ж, смерч-віхор, разбушуйся, навалыііца, грымні, жыхні бліскавіцай, каб у сэрцы плач замёр! Каб заняўся дзень хутчэй — ярка, бурна, неадольна! Ціха, ціха спіць над долам ноч, не сплюшчыўшы вачэй. ЗІМОВАЯ ПЕСНЯ Белы лес, дарога, поле, беллю ўкрыла ўсю зямлю, бела лічанька ў дзяўчыны — той, адзінай, што люблю. Белы двор, і плот, і стрэхі, белы след мой, дзе ступлю, белы ручанькі ў дзяўчыны — той, адзінай, што люблю. Бела лічка, белы рукі, белы грудзі найбялей. Між снягоў зімы глыбокіх сэрца б’ецца весялей! Непрыветпы, непрытульны і глухі зімовы час,— каб ііе гэткія дзяўчаты... ды памілаваў бог нас! ПАЛЫН Давайце ў шчырай грамадзе Палын уславім песняй,— Хай зелянее і расце, Сагрэты сонцам веснім! Што нам гваздзікі, ружы цвет Ці водар маргарытак? Мы палыновы з першых лет Пілі заўжды напітак! I падраслі — дай бог другім! I лёгка, жвава ходзім... Давайце ж гэту песню-гімн Ізноў з канца падхопім! ПЕСНЯ Лепшы з лепшых — цвет жыцця, залатыя ружы. Хто б да смерці не хацеў быць здаровым, дужым? Доўга, доўга будзе тут ліцца песня вольна, песня сэрца і душы, прагі неспатольнай. Стогадовыя дзяды, выпіўшы па мерцы, ёй расчулены да слёз — цяжка ім памерці... Без кахання я жыву, без надзей у сэрцы — не шкада пакінуць све.т, лёгка мне памерці. HE ПАЙДУ Я МІЖ ПАЛЯН He пайду я між палян, між палян — імгла-туман, між палян жыве груган. 3 ім спаткацца страшна мне: чорным вокам спазірне — чорны боль душу пратне. На чужыне мне канаць, будзе вочы ён кляваць і мяне не шкадаваць. АЛОЙЗ ГРАДНІК МАЦІ 3 глыбіняў сэрца цёмпа-патаемных мяне паклікаўшы, «жыві» — сказала. I кропля ў вечнасці сасуд упала — зазіхацела зоркаю праменнай. I ўбачыў я, што шчасця ў свеце мала, і што жыццё марнуецца нікчэмна, і ад пакут тых уцякаць дарэмна, што доля-мачыха наканавала. I я спытаў: «Нашто ты нарадзіла?» I зразумеў, наіўны, што спрадвеку жаночы лёс на гэткі скроен лад: служанкай быць і выканаць загад, які дала няўрымслівая сіла, абуджаная ў періпым чалавеку. 0 ПТАХІ ДРОБНЫЯ ДУШЫ МАЁЙ 0 птахі дробныя душы маёй — Няздзейсненыя сны і летуценні, Уцехі горкія, надзей імгненні, Усплёскі-пырскі радасці скупой! Hi дома, ні ў гасцях, вы над зямлёй Між хмар і грому гінеце ў кружэнні I падаеце долу, як каменні, Навек расстаючыся з вышынёй. Вы знаеце, што толькі ў высях сініх — Без меж, без мэты, без дарог-пуцін — Свабодна, лёгка і нішто не страшна. I знаеце, што шчасце ў далячынях I што найдаражэйшае ў жыцці Найдаражэй таму, што недасяжна. НАІПА СЛОВА Адкуль крынічыш, льешся ў гуках звонкіх? 3 дуброваў Краса, з гордых етром Трыглава? 3 глыбокіх днішчаў Савы, Сочы, Дравы? Ці ты — стагоддзяў мёд з лугоў панонскіх? Ты — нашых матак малако грудное. Па ўсёй краіне льешся ручайкамі, што, паяднаўшы вёскі з гарадамі, нарэшце робяцца ракой адною. 0 кроў, о мёд матуліных грудзей! Ты ядам быў для обраў і для гунаў — для нашых еэрцаў будзь крывёй надзей. Уцеха змучаных бядой-няшчасцем, для ўсіх для нас ты будзь святым прычасцем, але — праклён таму, цябе хто сплюнуў! ТРУБАР Тады нас тапталі германцаў натоўпы, як нехрысцяў, прагнулі знішчыць усіх, і мы задыхаліся ў клешчах тугіх, у вострым ярме ад Трыглава да Кольпы. Край нашай паілі крывёй іншаверцы, бялелі палеткі ад братніх касцей, і блукалі сослепу гурмы людзей, і пават не зналі, што зваць іх славенцы. Так сотні гадоў без сяўбы, без жніва душылі зямлю тут каменні ды церні. Ды ўсё ж засвяціліся ў мораку зерні. I сейбіт з малітвай схіліўся ў цішы: «Дай сілы, зямелька, каб ніва ўзышла для слова — свянцонага хлеба душы».