КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Як гора вас звяло, як гора вас звяло — бы вымерла сяло. ЭДВАРД КОЦБЕК ХТО Я? Я кожны раз не той, хто— думаюць— я ёсць. Зласліўцы лічаць мяне паследнікам прэстола, прыяцелі ўпэўнены: я — замаскаваны дыякан, а жартаўнікі жартуюць, што я дагніваю ў дзённіку патопленага флота, які шукаў повую зямлю. Я ж апоўдні сярод пустыні стаю на каленях і пішу на пяску дыктант цішыні, пад вечар скрыгачу зубамі у трэшчынах вавілонскага слупа, апоўначы пакорна ляжу паміж залатых мечаў на Гамлетавай тэрасе. I толькі пад раніцу з размаху саджуся ў сядло асветленых месяцам даляў і мчуся вярхом насустрач шчодра ўзбуялай ружы, гатовай выбухнуць цветам,— аднойчы яна паглядзіць ганарліваму веку ў твар, і твар веку пачырванее. МІЛЕ КЛОПЧЫЧ ТРЫ ЖАДАННІ ДЗІЦЯЦІ У таты на руцэ — тры мазалі. 0, калі б з іх тры цуды стаць маглі! Адзін — каб зрабіўся цзкінам, каб мог я садок купіць, дзе б стомлены тата ўвечар прысаджваўся адпачыць. Другі — каб зрабіўся кветкай і ў нашым садку зацвіў, каб тату, як прыйдзе з працы, сваёю красою здзівіў. А трэці — няхай бы ўсмешкай зрабіўся хвілінай той, каб мог я хоць раз убачыць, як тата смяецца мой. БОЖА ВАДУШАК СПРАВЯДЛІВАСЦЬ 0 справядлівасць, вось твой існы вобраз: ты — сгатуя з павязкай на вачах, твой суд і кара — у цябе ў руках: у левай — вагі, меч — у правай востры. У гэтым вобразе, якім зайздросна ты ў зман людзей уводзіш дзень пры дні, нягледзячы на выверты хлусні, агіднай праўды твар разгледзець проста: пакуль прыкідваешся ты вахабна застуввіцай пакрыўджаных — тым часам дужэйшы мекшыць слабаму бакі; чакаеш моўчкі ты, калі на вагах ад кулака талерка ўніз падаеца і вераможца вырве меч з рукі. ЯК ПРАМЕТЭЯ РОД НЯЎРЫМСНЫ Як Праметэя род пяўрымсны і мы ў багоў агонь укралі, і самі ўспыхнулі ад іскры, яго пламеннем запылалі. Ад груд зямлі да зор высокіх — бяскопцы свет — нібы ў пажары; агонь ва ўсім, што бачыць вока: і ў падарунку, і ў ахвяры. Шугае з каменя, з паветра, з усюль знутры дьгмяць вулканы, клакочуць лавай лісцяў петры, у цішы спяць агню ўраганы. I ў кожным з нас — ад першых крыкаў, якімі мы жыццё вітасм, і да апошніх стогнаў-хрыпаў, калі дзень ноччу вечнай стане; і ў крыл Ікаравых гудзенні, і ў етромах вежаў вавілопскіх, і ў паэтычным летуценні, і ў гекатомбах фараонскіх,— ва ўсім агонь — той дух магутны, які ніхто не зануздае, той боль пякучы, жар пакутны, што паліць нас і спапяляе. Любы, любы ў агпі тым гіне; і хоць ён часам толькі тлее — піколі вогнішча пе стыне і жорсткі бляск яго пе цынее. ЁЖЭ УДОВІЧ АПОШНЯЯ ХВІЛІНА «Стрэльбы мне ў твар глядзяць... Ранак усходзіць, апошні мой райак вясновы, звоп далятае трывожны ў зацішак сасновы. Стрэльбы мне ў твар глядзяць... Выйдзі ж ты, сонца, скарэй з-за зялёнага грэбня — хай у астатні раз промень мяне абагрэс! Стрэльбы мне ў твар глядзяць... Бачу і ўсё разумею: віна мая ў сэрцы. Ведаю: жыць буду доўга яшчэ і па смерці. Стрэльбы мне ў твар глядзяць... Любы мне свет з яго кожнай травіпкаю-зёлкай, воч незасмучаных позірк, што ззяў мпе вясёлкай. Стрэльбы мне ў твар глядзяць... Дзе яна зараз, дзяўчынка мая дарагая? Рукі раскінуўшы, спіць і нічога не знае. Стрэльбы мне ў твар глядзяць... Зараз па дол упаду, і ў вачах застануцца кветкі жывыя, што самі ў вянок мне віюцца. Стрэльбы мне ў твар глядзяць... Чорпую, цеспую ўжо мне нясуць дамавіну. Воч не вяжыце! Хай родную бачаць краіну! Стрэльбы мне ў твар глядзяць... Велічпай смерці такой хіба варты я? Дзіўна, што аж дванаццаць іх цэліцца — змог і адзін бы...» Ён перад стрэльбамі ўпаў нежывы, жаўранкі ў неба ўзляцелі з травы, ветрык панёс, падхапіўшы, апошні уздых, і, бласлаўлёны радзімай, навек ён заціх. ЛЮСТЭРКА СНУ Люстэрка сну кідае ў ноч свой промень. Здзіўленая, акунула яна у месячную раку свае доўгія косы, і цяпер іх сушыць у чужым садзе. Ружы яе не пазнаюць, ноч яе не пазнае, прывід-вартаўнік не пазнае таксама і пе адпускае, пакуль не прызнаецца: хто і адкуль. Маўчыць яна, не гаворыць, што з сэрца майго прыйшла. He хоча вяртацца! Белая птушка выцягвае з яе тонкіх пальцаў вострыя церні. Пазбаўленая пакут і тугі, ніколі болей яна пе ўспомніць пра шыпшыну у маім сэрцы. МАЦЕЙ БОР БЕЛАЯ ЦІША Наш барак замяло, я — тут, а ты — недзе там... Паміж намі — белая ціша. Hi сцежкі, ні весткі — нічога няма, толькі доўгая белая ціша. Любая, любая, хто скажа мне, дзе ты і што з табой? Сёпня апоўначы бачыў я ў сне цябе пежывой... Hi весткі, ні сцежкі, ні следу нідзе — усё замяла крутаверць. Праз белую, белую далеч ідзе адзіпы кур’ер — смерць. ЧОРНЫЯ ЛЮДЗІ — Што трэба ім, мама, нядобрым такім дзядзькам гэтым чорным? Што трэба тут ім? — Па Сіўку прыйшлі яны ўночы здалёк. He плач, мой малепькі, не бойся, сынок. — Навошта ж і нас забіраюць, скажы? Ой, страшна мне, мама, баюся чужых. — Ты ведаеш, Сіўцы ў дарозе адной без нас будзе кепска — дык пойдзем за ёй. — А потым мы Сіўку назад прывядзём? Чаго ж мы звярнулі? Куды мы ідзём? — Тут косіць татулька мурог па pace. Ён Сіўцы галоднай яго занясе. — Ах, мама, ды ён жа не косіць, пабач: ён яму капае! Нашто, растлумач? — Мы дрэўца пасадзім, хай дрэўца расце — чырвонымі кветкамі ў маі цвіце. — Як буду я, мама, вялікі зусім — ці многа тады будзе кветак на ім? — Ды многа, сыночак... Цяпер пакладзі галоўку вось так і заспі... не глядзі... — А ты? А татулька? — Усе мы заснём між кветак чырвоных пяклікавым сном. — He спіцца мне. Вочкі не плюшчацца... Ой! Што робяць мужчыпы ў чорпым з табой? Навошта наставілі стрэльбы на нас? — He бойся, сыпочак... Нядоўгі ўжо час... I стане нам добра траім... I тады ніхто нам не зробіць ніякай бяды... Як месяц крывавы ўсплыў з-за скалы — ужо пе баяўся пічога малы. Мужчынаў у чорным відаць не было. Спавітае цішай, маўчала сяло. БАГАМІЛ ФАТУР КРОЎ Кроў — на травы, на пясок, кроў прасторы залівае, кроў сляпая, кроў густая, нібы вішань спелы сок. Крушні зносячы ў бяздонне, кроў лавінаю цячэ, як агонь, як жар, пячэ, поччу свеціць, як паходня. На штыку — дзіцячы крык. Іншых мерак час не знае: нашу вернасць вымярае толькі рэкамі крыві. Кроў гудзе, як у званіцы звон магутпы, кроў не спіць: кроў сабою хоча змыць след пагапы чужаніцы! Першы з шэрагу сяброў поччу дол абняў рукамі — на дарогу перад памі пацякла, ліпула кроў. I атрад за ёй ідзе, як за сцягам за чырвоным, што ў прасцяг, насустрач волі, непахісна нас вядзе. ЦЭНЕ ВЫПОТНІК РАНАК САМОТНАГА РЫБАКА Ноч у заліве топіць сны свае, сплываюць цені, што былі застылі; блакітна-шызы ранак усгае над водамі пустымі. Туга надзьмула паруса крыло, зазіхацела ветраная роўнядзь, бліскучым невадам расходзіцца святло, аб борт усплёскі срэбра звоняць. Ад берага да берага — наўсцяж духмяны водар міртаў ціха льецца, як сам не свой іду я, а ў грудзях — боль рыбінай аб бераг б’ецца. Яна не прыйдзе болып у гэты кут — дарма ў чаканні ветразь мой трапеча: самотнікам я застаюся тут, самотны дзень сплыве ў самотны вечар. ФРАНЦЭ ФІЛІПІЧ РАКА, ЯКОЙ УЖО НЯМА Была рака. Цяпер мёртвае рэчышча ляжыць, гвалтоўна аголенае — з каменнымі грудзямі, з ілістым жыватом, вецер-сатыр танцуе над ёю і свішча ў дуду пустога воблака. Што з табою зрабілі, рака? Укралі ўсе твае хвалі, укралі твае нябёсы, зялёнай вады крыштальны палац, адбіткі людзей і зорак і смех вясла — усё, усё, што тысячагоддзі стварала у смелым, свабодным разгоне, сплятаючы гожы вянок на чало высокага лета. Была рака. Нейкай ноччу, аднак, вада сюды вернецца, прыйдзе нячутна, каб людзі не падсцераглі (толькі на час успамінаў візіт гэты будзе), парусам месячнага святла ахінуўшыся, маўкліва яна пераступіць бераг, над белым каменнем схіліцца, нібы ў калыску, у рэчышча пакладзе галаву шчасліва, і рэчышча зноў забруіцца — нейкай ноччу, на час успамінаў, для цябе, калі будзеш стаяць там, адзінокі, на высахлым дне, дрыжучы ад начнога холаду, на выступе горкай самоты, з сэрцам, поўным замоўклага шуму украдзеных хваль. ФРАНЦЭКАСМАЧ ВЯСНА Скрозь дробны дождж смяецца нам вясна. Грыміць паток і ўніз са скал злятае, а з берага нас прымула вітае, што кветкаю надзей завуць здаўна. Сям-там на стромах — снегу астравок. А лес ажыў, загаманіў, забулькаў; у набрынялым, цяжкім голлі букаў, як маладая кроў, пульсуе сок. Пад дожджыкам атрад юнацкі ў маршы. 3 ім, па дарогах гразкіх, па вадзе, вяснова-сонечная ўсмешка йдзе: нібы дзяўчына-камісар — на етрашны, на пераможны бой вядзе яна. Скрозь дробны дождж смяецца нам вясна. КАРЭЛ ДЗЯСТОУНІК-КАЮХ СЛАВЕНСКАЯ ПЕСНЯ Мільён нас усяго, мільён жывых, што сярод трупаў мруць, чыю жывую кроў прыблуды п’юць, адзін мільён, што мукі церпіць у няволі, і ўсё ж не будзе знішчаііы ніколі! Ніколі і нікім! Бо мы не кволыя былінкі — град не саб’е на звод. Мы — не дзесяткі, не адзінкі, мы — народ! Халопы толькі жаласпа скуголяць, нібы псы, і плачуцца: маўляў, нас мала, каб наша крыўда помстай стала... Калі б ды не было людзей між нас, якім чужая прыхамаць — не ўказ,— лавінай зпесены былі б мы ўраз! Ды мы жывём, жывём! I хоць нас усяго мільён — мы пройдзем шлях пакутпы свой з узнятай горда галавой! МАТЦЫ ЗАБІТАГА ПАРТЫЗАНА Калі ўпершыпю ручаняты прасцёр — трывожна і радасна ты трапятала: каб толькі, каб толькі сынок не памёр! Калі ля грудзей тваіх спаў хлапчуком — пяшчотна, скрозь слёзы, яму ты шаптала: «0, скора ты станеш зусім дзецюком!» I стаў дзецюком ён, ды *ў часе нягоды, і рушыў бясстрашна на покліч свабоды. Ты рукі яму працягнула без сіл, і тлела надзея: «Ты вернешся, еын!..» Цяпер яго словы разносіць вятрыска, прыслухайся чуйна — пачуеш дзесь блізка: «Цудоўна, цудоўна жыць, мама, на свеце, за тое ж, за што я памёр, я хацеў бы яшчэ раз памерці!» Orан Жупанчыч Алойз Граднік ПЕТАР ЛЕВЕЦ ПАСЛЯ ПАХОДУ У гарах цяпер мы дома. Пад аховай каравула хлопцаў д’ябальская стома агарнула — ціха спяць. Сонца долу льецца шчодра, заліло ўвесь край наш горны, і на сонных тварах промні так пяшчотна зіхацяць. У раўку ручай спявае, птушка ціўкае на хвоі, небам хмарка праплывае — хоць бы што ім: хлопцы спяць. Заўтра зпоў у пекла бітвы, можа, шчасця лёс не судзіць... Хай жа сон нішто не спудзіць — толькі піхты шалясцяць. ІВАН МІНАЦЦІ 3 ТОЙ ПАРЫ, ЯК ВЕДАЮ ЯЕ 3 той пары, як ведаю яе — дні мпе свецяць еінімі вачамі, мора — колерам яе сукенкі.