КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
СЕЛЯНІН ГАВОРЫЦЬ БОГУ Мой серп зразаў твае сцябліны, мой пот паіў твой дол да ночы — ліхтарык-зорку запалі мне. Без слоў маліўся я дуброве, траве, касе, дзяжы, карове і да цябе ўздымаю вочы. Мой плуг араў тваё ўсё поле, твой перст араў мой твар пакрышку, і для цябе паклаў я лыжку. Прысядзь і павячэрай разам, увесь мой доўг вазьмі тым часам. I хай свяціцца твая воля. АПОШНІ ГОСЦЬ 0 сэрца, ты каго чакаеш марна? Бязлюдпы шлях, і на дварэ зазімак, па-над зямлёй — варон галодных хмара, душа жывая больш не пройдзе міма. Дзе ж тое ўсё, што без вагі і меры ты падавала шчодра і сумленна? Дзе свежае віно салодкай веры — чаму пе йскрыцца, пе шумуе пенай? На сценах — гола, зыяты ўсе карціпы, разбіты вокны, чашы ўсе дапіты, замест праменняў — ніткі павуціньі, сталы ўсе пылу абрусом накрыты. 0 сэрца, ты цяпер — карчма пустая: ні кроплі піва, ні скарынкі хлеба; з былых гасцей ужо не завітае ніхто сюды — нікому ты не трэба. I толькі прыйдзе госць адзін нарэшце. Калі — няведама: госць неспадзеўны; не сядзе ён, не будзе піць і есці, адно замкне ціхусенечка дзверы. Антон Ашкерц lean Цанкар ЛІЛІ HOB! ЗОРКА У небе зорка светлая міргае, і светлы морак сочыцца з палян, і толькі чорны востры цень — кажан — трывожнай згадкай паміж дрэў мільгае. Барвовым полымем зара шугае, па-над дарогай свеціцца туман, агеньчыкаў далёкіх караван, бы ў казцы, прывідна перабягае. Усё красою ззяе невымоўнай, і ўсё здаецца: для мяне адной празрыстасць музыкай звініць чароўнай. Чаму ж ва ўладзе пекнаты зямной так сэрца ёкнула ў мяне раптоўна, як быццам клікнуў хтось: «Хадзем са мной!»? ІГА ГРУДЗЕН * * -it Што ты пяеш пра любоў нам, паэт? Хіба не бачыш свой край на крыжы? Позіркаў, поўных асенняй імжы? Хіба не чуеш праклёнаў, скажы, што пра любоў нам спяваеш, паэт? Колькі ў Прымор’і дзядзькоў і кабет, колькі на Красе дзяўчат і хлапцоў, ў Істры і Бердах дачок і сыноў,— гпеву ў іх сэрцах — да самых краёў. Што? Пра любоў будзеш пець ім, паэт? Ты на радзіме даўно быў, паэт? Хай бы заглянуў у родны свой двор, хай бы паслухаў бацькоў і сясцёр: гэта ў іх вуснах — мільёнаў дакор,— ёсць у цябе для іх слова, паэт? Грымні ж мяцежную песню, паэт! Скуты кулак наш за нас уздымі, выплесні гнеў, што кіпіць з глыбіні, крыкні, ды так, каб узрушыўся свет: хто і завошта пракляў нас, паэт? Паэт, паэт... ПАВЕЛ ГОЛІА ПАНІ, Ужо кранула восень кветкі, іржой пабіты, свет зачах; крыху змарпеў ваш воблік светлы і стома свеціцца ў вачах. Туман па нівах апусцелых да лесу цёмнага плыве, і скора іней ляжа белы на косах, быццам на траве. Ну, што ж, хай снежыць ноч расстання, і хай, вітаючы жыццё, замрэ апошні крык кахання — і прэч усё! MARCHE FUNEBPE (Пахавальны марш) Калі судзіць, божа, твая воля — пойдзе у апошпюю вандроўку, пойдзе ў вечную сваю дамоўку грэшнік і бадзяга Павел Голіа,— капітан, паэт, дырэктар Драмы. Трам, там, там. Правядуць яго — хоць ён вымаў душу ім — цыліндрагаловыя буржуі, рыжа-вогненныя патрыёткі-дамы. I саюз пісьменнікаў жалобнаю гурмою пройдзе ў поўным складзе за труною. Толькі самых верных слуг дзяржавы затрымаюць справы. Трам, там, там. Як паэт пастукае ў вароты — неацэнены ў бацькоўскім краі,— не ўгнявіся, божа, на яго ты, што быць хоча ў раі — загадай, каб насцеж адчынілі! Сам падумай, чым бывае тваё зерне, хоць і прарастае з мерзлай груды ці з балотнай гнілі. Трам, там, там. Капітан заявіцца праслаўлены — з медалём за храбрасць, a то, можа, і з сваім мячом неакрываўленым — дай яму прытулак, божа! Афіцэр няшчасны, ён западта верыў помыслам тваім, каб дазволіць здзек з салдата, каб варожасць сеяць між суседзьмі і губіць твой божы мір, калі й так ліпіць ён ледзьве! Трам, там, там. Потым і дырэктар драмтэатра, што не змог зрабіць кар’еры, прыйдзе ў госці да цябе. Усе, хто верыў, што ў наш век крыкунства болей варта, чым бясшумнае пазнанне духу,— з адчуваннем перавагі й сілы падразалі яму крылы. Непрыняты густам дам дзябёлых, крытыкаў кусліва-злосных, нёс ён на сваіх плячах на кволых цяжар перашкодаў розных. Трам, там, там. Сын вяртаецца знябыты — неаднойчы біты — супачыць у тваім вечным храме. Сваё сэрца адамкні ты, яму промняў сыпані ты, хай душу спатоліць гэтым самым. Трам, там, там. Дзякуй рыжым патрыёткам-дамам, дзякуй гурту, што паэта ўважыў, дзякуй верным служнікам дзяржавы, пгго рашаюць справы,— шчасця вам і спору ў працы вашай! Ну, а фарысеям тым нягодным, што, сумленне страціўшы ў распусце, шчэрыліся на мой хлеб і гонар — бог ім зразу ўсе грахі адпусціць. Трам, там, там. M1PAH ЯРЦ КАРУСЕЛЬ To роўна над долам, то ў пеба дугою, у тэмпе вар'яцкім, што ўсё нарастае, імчацца, мільгаюць па кругу, па кругу — хлапец і дзяўчына, салдат і лайдак... На тварах — нялюдскі выраз захаплення, без слоў... толькі смех, толькі крыкі з глыбінь... Кружэнне, кружэнне, кружэыне — без спыну. У тэмпе вар’яцкім, што ўсё нарастае, імчацца, мільгаюць па кругу, па кругу — да страты прытомнасці, да забыцця... Ты толькі цяпер чалавек, вось цяпер... у дзікім экстазе гараць яго вочы, здаецца — ляціць ён у неба штосілы, а музыка — следам за ўсе небасхілы, яго абдымае і лашчыць... і ўжо няма ні зямлі, ні граніц для яго, а толькі — уперад і ўперад з раскруту, але ж гэта ўперад — па кругу, па кругу, кружэнне, кружэнне, кружэнпе і толькі — да страты прытомнасці, да забыцця... Бы ў хмельнай віхуры, ніхто ўжо не помніць, што кожны да месца свайго прыкаваны, што круг іх вяртае назад неадмепна і зноўку наперад нясе міма нас. У тэмпе вар’яцкім, што ўсё нарастае, імчацца, мільгаюць па кругу, па кругу,— о, бедныя, бедныя, толькі па кругу чароўная носіць мелодыя вас. А гаспадар пасміхаецца ўпотай, ды круціць шарманку ды ўсмак назірае сваіх незвычайных палонпікаў баль. Дзе, дзе той тытан, які б рагатнуў яму жудасна ў твар і кінуўся з круга ў прастор, як вар’ят? ТОНЕ СЯЛІШКАР ВОСЬ TAK I 3 НАМІ Ідзём, ідзём — то ў горы, то ў даліны, нацёрты плечы зброяй — ая< гараць, а ногі вязнуць па калені ў гразь, на ботах вісне па паўпуда гліны. I раптам — бой, на ўсе баі падобны, але для некага — апошні бой, і ўсе мы ў сэрцы чуем востры боль, а над магілай — ветру спеў жалобны. Кінь камень у ставок — люстэрка б’ецца, бягуць кругамі хвалі па вадзе, і ўрэшце знаку там не застаецца. Вось так і з намі: друг наш упадзе — парвецца строй і шчыльна зноў самкнецца: на месцы тым ужо другі ідзе! АНТОН ВОДНІК ПЕСНЯ АБ СМЕРЦІ Над полем хмарка стала, цень упаў на дол і ўсё прыцьміў наўкола. Цямнейшым стаў на ніве колас, цямнейшым след на сцежцы стаў, цямнейшым робіцца твой голас, прыяцелька мая. Калісь агнём была ты сярод ночы, і грэліся цяплом старыя пастухі, і каралеўскі караван спыняўся неаднойчы, і ўсе, каго вялі сюдой шляхі... Тваё пламенне біла ўсім у вочы. О, любая мая, калі ў апошні раз ты схілішся ў пяшчоце нада мной — хай валасы твае тады запахнуць першай кветкай веснавой з далёкай матчынай грады, а ўсмешка хай абернецца ў прамень, каб ты была такой, як цёплы, сіні майскі дзень... Калі засііу я пры табе,— нячутны і лёгкі, як пахучы дым на ветры веснавым,— ты не будзі мяне... хан прьшдзе месяц з сярэбраным ключом да весніц і ціха адамкне — тады мы ўстанем і, святлом аблітыя, як залатыя цені, пройдзем пад аркай з ясных зор — у новыя сады, да новае вады, дзе ўжо ірвуцца ветразі ў прастор. СРЭЧКА КОСАВЕЛ СОСНЫ Сосны, сосны ў ціхім жаху, у нямым, бязмоўным ataxy, у трымценні безгалосым. Сосны, сосны пад гарою, як на варце вартавыя, па-над полем камяністым сумна-жаласна шапочуць. Калі яснай ноччу сэрца забаліць нясцерпным болем, чую шэпт іх таямнічы і заснуць я ўжо не ў сілах. «Адкажыце вы мне, соспы, ці браты мае пры смерці, ці матуля памірае, ці дадому бацька кліча?» Без адказу застаюся, бы ў разбітым сне пакутным, калі маці памірае, калі бацька хворы кліча, калі ўсе браты пры смерці. БАЧУ: ТЫ КРОЧЫШ, МАЦІ... Бачу: ты крочыш, маці, на ўзгорак (У цёмнай званіцы ранак гудве),— Спяць яшчэ хаты і нівы, і толькі Свеціць акенца тваё ў цемнаце. Ах, любая маці, я ўкленчыў бы, маці (Звон льецца і льецца ў світальнай цішы),— Я б стаў прад табою, няшчасны бадзяга, I выліў бы ў споведзь аповесць душы. Сумная гэта аповесць, о маці (Звон льецца і льецца ў світальнай цішы),— Вяртаюся, маці, вяртаюся, маці, У родную хату — і ўжо назаўжды. Бачу: ты крочыш, маці, па ўзгорак (У цёмнай званіцы рапак гудзе),— Спяць яшчэ хаты і нівы, і толькі Свеціць акенца тваё ў цемнаце. ПЕСНЯ У кусце птыпшыны салоўка запеў, ад песні яго белы цвет скрывавеў Між чыстага поля — той куст-успамін; як кроплі крыві, даспяваюць плады; на белыя крушні краскіх раўнін — вернешся ты. СІВАЯ БАБУЛЯ ЗА ВЁСКАЙ Дзеці галодныя спяць на сене; вецер, не знаючы ўпыну, лезе праз шчыліпы, ходзіць па хаце; ноч ахінула раўніну. Меншаму сніцца: бульбінка, не адна, а поўная міска... Блукае ціха бяда-бабуля за цёмнаю вёскай блізка. Другому: бульбінка ў шалупайках змерзлыя ручаняты грэе. Ходзіць сівая за хатамі, смех ледзяністы сее. Трэці, чацвёрты і пяты і ўсе — тысячы іх — ці ж магу я спаць? Гол як сакол я, ды гэтым дзецям усё, о, усё я гатоў аддаць! СТОМА Хай будзе што ні будзе — хай дзён ланцуг звініць, хай боль сцінае грудзі, хай сэрца крывяніць. Хай згіну ў чыстым полі, хай выссе кроў турма, хай прагну шчасця-долі,— усё дарма, дарма. Жылі і паміралі мы ў неспагадны час: жыццю наўперак сталі — яно і сцёрла нас. ЯК НАРАСТАННЕ Як парастанне глухіх галасоў, гулам ішло, паўставала з глыбінь, як перазвоны нябачных званоў, звала мяне з родных краскіх далін. Рушыў на кліч і ў натоўпе згубіўся, сэрца параніў не раз між людзей, падаў, зрываўся, пакуль не прабіўся к ціхаму храму чакаігняў-надзей. Тыя чаканні — над святамі свята, хоць іх і душыць тыран-капітал, хоць і драпежьгць няпраўда заўзята — кроў чырваней за чырвоны карал, доля ў аковах, о будзь ты праклята, зрошаны кроўю, паўстане наш край! Драгацін Кеттэ Ёсіп Мурн ЧУЮ Чую гудкі параходаў ля прыстані, чую там кранаў натужнае скрыпанне, чую цяжкое машын грукатанне, чую пад гэтым усім уздыханне: — Куды нас аддало, куды нас аддало, роднае сяло? Ды яшчэ горшае чую з пагоркаў: — Нам паміраць без дзяцей сваіх горка, цяжка бясплодныя скібы варочаць: толькі камепны хлеб яны родзяць.