Матчын дар  Алесь Гарун

Матчын дар

Алесь Гарун
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 136с.
Мінск 1988
35.23 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Можа, пачуушы прэдзгонны мой сьпеу, Сьціхла-б на сьвеці вайна....
3 радасным духам-бы я палянеу
У царство кахання, відна.
я с н еі.
Эх, вясна, вясна!.. Як прыйшла яна, Прынясла сьвятла, Прынясла цяпла Наліла у лагох Сьнегавой вады, Расьцвіла у лугох. Расплела сады, Прабудзіуся лес На вясенні шум, А глыбокі сум Мне у душу улез	 Першыя гусі ужо пралянелі, Палі на рэчцэ, узгорак абселі, Гвагалі доуга, нараду сабраушы, Потым згадзіліся, дось пакрычаушы, Узляцелі высока над сосны, над елі 1 недзе прапалі у нябескім касьцелі ... Ах, каб крылля, крылля мне 1 той лет гусачы, Я прапау бы у гарыне Хто-б мяне і бачау!
Раз у-пораз, раз-у-раз, У небо-б біу крыламі.... Гусі, гусі, я да вас, Я лячу за вамі!
Дзе былі вы? Што было там? Дзе жылі вы? Над балотам? Мо ля рэчкі? Мо ля хаткі? Ля сялібы маго таткі?
о						д
Mae маткі, майго браткі, Вы ні бачылі часамі? Л сястрыцы? Н дзявіцы. Маей любы, Вы ні бачылі часамі? А у шлюбы
Hi зьбіраецца сястрыца? He? А люба, чарауніца?.-. Ці там ймгліста, Ці там ясна?
Красна? Міла?
Гусі! Шчасна?--.
6	о
Q						Q
Nokturno.
Спаткау сягоння я сваю Нядолю.
Знайшоу яе у сінінькім ляску
Брадзіу без мэты я. душа гарэла з болю, I думау: будзе мне лягчэй у халадку.
Спаткау, пазнау яе і. вось. пытаю: — Скажы ты мне, Нядоленька мая: Багата жыцця кніг яшчэ перачытаю? Калі і на якой чытанне скончу я?
Скажы ні крыйся мне, мая камратка, Дзянькі мае моркотныя чаму?
Ядзін у адзін ідуць, ва усіх адна апратка.
Як думы грэшныя, ці вінныя каму.
Чаму, яшчэ скажы, мая ядына, Люблю зямлю, вялікі жыцця ток, Як небо зорачкі, каханнем моцным сына А сам—адлучаны ад дзерауца лісток?
Яна у вочы люба мне зірнула, Узлажыла белы ручанькі на мне, Мауляу сястра мая, да сэрца прыгарнула, Часамі так цябе каханка прыгарне.
— Чакай, харошы мой, пакінь задумы! Душу сваю пытаннямі ні муч.
Зірні на гэты лес, прыслухайся у шумы, А можа знойдзеш ты жыццевы вечны ключ!
Стаіць магутны лес, ізноу убраны
У зялены ліст дагледлівай рукой, і пьець спажыуны клек, старыя гоіць раны. . Зірні: якая моц! Зірні, які спакой!
Што год уміраець ен парой асенняй, Каб зноу аджыць, убачыушы вясну.
О			О
1 гэтак усе ідзець чаргою пераменнай:
To скіне сон з вачэй, то зноу ідзець да сну. Расьцець дубочак тут, — які зялены!
Другі, стары, калодаю палег;
I сын ідзець у гару, як бацька у час мінены, Што дау жыцце яму, а сам зваліуся у мох.
Цячэць ручайка вось і ту ж ні стала!
Німа яго, схавауся у зямлі,
А недзе—тамака рака зямлю прарвала
і воды тэй ракі па лузе пацяклі.
I ты, о, любы мой! Як лес зімовы Заснуу, ляжыш, ні можучы устацьАле наступіць дзень вяселы, пекны. новы, 1 радасыдь вольнасыді павінна завітаць.
Дзянькоу маркотнасьць ты сваіх у распачы
I тэй сваей адлюднасьці ні гудзь:
Пачуту Рок табе. шчасьліваму, прызначыу, 1 удзячным за яе Вялікаму ты будзь Німа пакуты, дзе німа пазнання, Душа тагды лагчынамі паузець, А што гарчэй, скажы цяжэй перапаузання? А што страшней яшчэ, як вочмі ні глядзець.
Аб сьмерць пытаеш ты? Калі сканчыцца Жыцце твае,—міленькі, ні пытай!
Спрабуй ад думак тых, ад хворых, палячыцца, Лрыходзь у гэты лес—паветро тут глытай. Жыві, каб жыцце даць другім, малодшым, Як дуб стары, што узгадавау дубка.
А там... ручайка знік! I мы пуцем каротшым Пайдзем у зямлю за ім, каб выплысьць, як рака.
о-
* * *
Дзяучыначка-сэрцо, сябе ні трывож, Hi песьці надзеі і жалю ні множ. С табою пабрацца мне волі німа, — Дауно заручыуся я ужо са трыма: Мйчызна,—я ей у няволі жыву, Што ноч яе бачу, мауляу на яву, За ею сумую, журуся адно, Бо шчырым каханнем зьвязауся дауно.
Другая: матуля. Радзіуся калі I голас мой першы падау на зямлі, Замучэны твар усьміхнууся яе: «Сыночак мой любы>—вітала мяне.
Мб трэццяй, дзяучынка, скажу, што яна, Другоі ні знойдзеш —на сьвеці адна: За краты няволі паслала „люблю", Дык хіба-ж с табою яе падзялю?
Пакінь жа, галубка, с каханнем сваім! Шукай сабе шчасьця за кім за другім; Пяшчоты, залеты ні траць з-за дарма, Дауно заручыуся я ужо са трыма.

і
6	-			б
о					
М а я л ю б ел.
У любы маеі дый косы ільняныя й вочкі нябескія, Губкі вішневыя;
I шчочкі ружовыя, шыйка і ручкі. як бель лебядзіная,— Грудкі пуховыя;
I голас у любай, як у лесі зьвінючай, бліскучай крынічанькі Сьпевы адвечныя;
fl усычешка каханай—у зяленым аксаміце луга мурожнаго Пэрлы сланэчныя;
Ідзець каралеунаю. добрай, ласкаваю, роунай паходкаю, Ціха ступаючы,
Зауседы усычіхаецца думцэ захованай, у сэрцы мілосную Песьню сьпеваючы:
Вяночкі, што вечара, у рэчку спушчаючы кажэ: .„Плывіце вы Разам з вадзіцаю!
Скажэце каханаму станем прад Богам мы параю шлюбнаЮ;
Хоцьбы з грамніцамі."
fl гэтак далекая! Так яно, зорачка захаду ранняя, Будзе і станецца.
Над нашым каханняйкам людзі ні сільныя, леты ні уластныя— Хай-жа мінаюцца.
о	6

* * *
Хто сказау: „і я з народам",
Хто з ім поплеч стау, як з братам,
Хто пайшоу з ім роуным ходам, К роуным зыскам, к роуным стратам,— С тым і я. Ніхайжа лічэ, Будзе трэба —хай паклічэ.
Хто ж сказау, а потым здрадзіу,
Хто пайшоу, а потым кінуу,
Хто у душы сумленне згладзіу, У кім апошні сорам згінуу,— Хай дрыжыць. У дзень прысуду, У страшны дзень, я сьведчыць буду!

□	
Q
-O
Ідуць сабе гады, ідуць, Бы карагод без конца, Што у небі зорачкі вядуць Ля месяцу, ля сонца.
Ідуць сабе гады, ідуць — I чалавек за імі.
Куды цябе яны вядуць, I сьцежкамі якімі?
— «Ніведама мне скуль yce i Ніведама мне сама сьцежка Ніведама мне і куды я іду. Пытання ні маю, ці што там Ніведаю жыцце, ці шчасьце, Пачалося гэта, браток, ні на
што я; мая.
знайду, ці не,— мне».
Ідуць гады, ідуць гады I з імі усе на сьвеці. Сягоння ты, а йшлі дзяды, А заутра пойдуць дзеці. Ідуць гады і ты ідзеш У здагонь за імі. з імі.
На што, скажы мне, ты жывеш I з думкамі якімі?
— „3 аднэю я думкай у сьвеці жыву, Настаунікам узяушы і лес і траву, Крыніцы і кветкі, і цемру, і сьвет, I месяц. і зоры, і сонца прывет.
Прысуджаны шлях свой рабі дарагім, Красуйся на радасьць сабе і другім.“

C
Q-
a ізу к a.
Казау настаунік мне (ен блізкі быу Прароку, Які жывым узьняуся у выш, у блакіт нябескіх сфэр):
«Мой сын, с пачатку мы пад‘уладны пану-Року— У гэта вер.
«Які-бы крыж табе ні выпау у жыцці гэтым: «Галеці век, чы быць царом і царскі мець пасад, «У балоце бросьнеці, чы йсьці к нізнаным мэтам,— «Яго загад.
«I вось, калі табе трываць ні хопіць змогі, «[ цяжкім здасца крыж табе, і доля вельмі злой. «Ні трэба, сын, шукаць лягчэйшае дарогі,— .
«Ідзі старой.
। «I мусіць час настаць: убачыш сьвет праменны,— «Ідзець уладар адвечны твой, яго спаткай здалек. «Узьдзеушы бітвы меч на свой паяс раменны.
«1 скажэ Рок:
«Ідзі хутчэй, слуга! Спавіты сьвет маркотай, і «У ім крыуды легіон забрау зямлі апошню чвэрць
«Нясі ж свой праудзе меч—Мой сын! ідзі з ахвотай „На чэсьць і сьмерць."
О
A д біта к.
Дзіулюся я на зьянне ясных зорау,—
I сумна-сумна так, што я ні разам з імі. Што жыць ні льос мне у вышыне нагорнай I сьцежкамі хадзіць па небі залатымі.
Сярод нізнаных мне, ні бачаных прасторау, Раунінай той, што звецца Безканечнасьць, Я летау думкаю-б і воляй ніпакорнай I можа-б там пазнау цябе, Ндвечнасьць.
Дзіулюся я на зорау ясных зьянне,
На сьцежкі іх, усе тыя-ж, як прад векам, I сумна гэтак мне, і родзіць сум пытанне: На што пачауся я ад Бога—чалавекам?
* * *
Як ліст вярбінкі маладой, Што вецяр злосны адарвау I кінуу у рэчку і з вадой У даль ніведаму пагнау,— Плыву сабе. Рака мая— жыцце, Па ей плывунь і кветкі і сьмяцце.
Я раз спытауся у вады:
Скажы, аткуль ты прыцякла?
Яна сказала:—С пад грады Каменных горау уцякла.
Куды-ж бяжыш?Цяпер бягу над спад У моро сіняе.— R вернешся назад?
—Над мной закон колазварот. Плыву я з мора у акіян I стуль зьбіраюсь у паварот, Калі узьнімецца туман
I узляжэ ноч. Лячу хутчэй тагды. Цячы ракой з-над горнае грады.
Як ліст вярбінкі маладой, Што вецяр злосны адарвау.
I я плыву сваей ракой, Жыццем якую хтосьць назвау. Нясець яна і кветкі і сьмяцце... Н ты-ж скажы, ці вернешся, жыцце?
□	с
Нісзнеіны гхюьць.
Дзіцятко малое у жыцце прыйшло. Спытауся яго я:—Н дзе-ж ты было? Скажы мне, пісклятко, у якіх гарадох? Скажы мне, дзіцятко, у далекіх краех? Скажы, анелятко, ці доуга блукау? Скажы мне, ягнятко, каго ты спаткау? Скажы мне, малое, ці быу ты у раю? Скажы. залатое, ці долю сваю У Эдэмі убачыу, спаткау, палюбіу, Ці што, ніабачны, благога зрабіу? Напрыкрыуся у небі? Ці сум сустрэчау Па іншаму жыцці, што гэтта пачау? Скажы мне, малое! Хачу я пазнаць. М дай, залатое, цікавасьць спагнаць.
I ціхай задумы заслона зыйшла С спакойнаго твару, і хмарка найшла, 3 блакітнінькіх вочак, што з неба прынес, Скаціліся сьлезкі.—дзьве пэрлінкі сьлез. Аб чым яно плачэ? аб райскіх садох?
Аб кветках праменных? анельскіх сьпявэх? Аб чыстасьці, яснасьці, сьвятасьці душ? Тварца маестатнасьці? Дзеткі, чаму ж? Дб чым ты заплакало?—Мне у адказ Скаціліся новых дзьве пэрлінкі ураз.
Яй
о	□
Матчын деір.
Як радзіла маці мяне у цемну ночку, Дык дала скрыпіцу.— На, іграй сыночку! Грай сабе на шчасыде, грай на добру долю, Грай на век даугуткі. грай навольну волю. Помню. дзіцянеткам, с тугой я ні знауся, Жыу. як тая птушка, грау і забауляуся; Дзень мне быу спакойны, у ночы сон без-
грэшны.
А цяпер застауся я на век ніуцешны.
Ой, чаму-ж. матуля, жыцце—скрыпку дала, Як іх шанаваці. дый ні навучала? Гэта-ж падзівісяя адкрыцца мушу, Што сапсуу скрыпіцу, што згубіу я душу. Здауна, сівакрыла, шчасьця я ні маю, Долі я ні бачу, радасьці ні зндю.
Граю, прауда! граю. .. А на сэрцы важка, А у сэрцы больна, аж трываці цяжка.
Тыя ні прыйходзяць песьні-весялушкі, Як пяе зямліца. як шчабечуць птушкі. Жаль з нудой заплачуць, глуха як зайграю... Маю я скрыпіцу, а душы—ні маю!
Q
м. в
Сэрцо, спаць хачу я, спаць!
Заутра рано устаць мне, устаць. Вочы сьлепіць сон мне сон У вухо шэпчэ ен мне, ен:
—Hi журыся, палажыся, адпачні. Мардаванне. сумаванне адгані.
Заутра зрана, сьвет-ні-сьвет, Выйдзеш с хаты з гэтай, з гэтт Стаць на працу мусіш, стаць. Здаць прыгоны мусіш, здаць. Hi мардуйся, ні крапуйся. адпачні, Думаванне, сумаванне адгані!
Рыбка, спаць хачу я. спань!
р	о
Літанне Адсвіноіде.
Зноу я прыходжу у часе зымеркання.