Матчын дар  Алесь Гарун

Матчын дар

Алесь Гарун
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 136с.
Мінск 1988
35.23 МБ

 

Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
Вось— ненацкам скончыу Сьпеваці гуляка, Гікнуу і панесся
У даль хутчэй за птака.
6—		—	0
Q	Q
Прыпарыло. Нахмарыло, I ударыло! , —Сьвяты Ілля... Маланка ураз зьявілася, Мільгнула і звалілася, I дожджыкам аблілася Гарачая земля.
Кроплі разам, згодна, жвава, Пояць усе, што хочэ піць: Збожжо, дрэвы, кветкі, травы, Вулкі хочуць затапіць, Бьюць у стрэхі, мыюць шыбы, Мыюць хаты, мочуць сад, У рэчцэ спожыу маюнь рыбы ..
Хто у прыпар дажджу ні рад? Сьцішаецца, Зьменшаецца, Унімаецца.
—Німа!
I слонко паказалося, Мауляу, само купалося; Прыемна усьміхаецца, Блішчыць, пераліваецца, Яскрава адбіваецца На трауцы, на лісточку, У рэчцы, у роучачочку, На вулачцэ, у садочку, Зямля уздыхае поунымі, Шчасьлівымі, чароунымі Грудзямі усіма.
6				 	 о
Добрыя даеці.
Паставілі дзеці сіло. Верабья Хацелі злавіць на пацеху. Злавілі сінічку, крычаць: вой-я-я! А радасьці колькі, а сьмеху!
Імчацца да маткі:—„Сінічка, глядзі!“ — „А дзе-ж вы узялі?“ —„Злавілі, Дастань ты ей клетку, хутчэй пасадзі" — „Нідобра вы, дзеткі, зрабілі!" — „Мы будзем яе і паіць і карміць. Сьпевала-б нам птушка прыгожа". • —„Ах, дзеткі! у няволі яна замаучыць, Сьпеваць у няволі ні можэ...
Успомніце толькі, як нудна сядзець, Як с хаты мароз ні пушчае.
То-ж дзень, вам здаецца, як тыдзень ідзецьХоць я і усяк разважаю.
А птушку вы хочэце с хаткі яе Узяць, пасадзіць у чужую . . Hi мучце, пусьціце, рыбулькі мае, На волю яе залатую.“
I матчыны словы у сэрцах дзяцей Ласкавыя струны кранулі,
I добрыя дзеці—прыклад для людзей! — Сініцы свабоду вярнулі.
a
Q
Сеілеіьзейкеі.
Салавейку узялі ды з гаю Пасадзілі у клетку за краты.
У маю
Тэй страты Найцяжэйшай дазнау салауюшка.
Распусьціуся лісток на дубочку, Апранулась зямелька у краскі;
А у ночку,
А з ласкі, Hi сьпевае ніхто над рачушкай.
Ой, чаму-ж, салавейка, ты болі Чараунічых сьпявоу ні счынаеш?
Што волі
Hi маеш
1	сьпеваці ні будзеш ніколі?
Q-
Дзеу чн ці.
Цябе спаткау, і сам ні знаю, Ад сэрца шчыраго кажу, Якую, дзеуча, думку маю I сызеу аб тым які злажу.
Здаецца, нешта ускаланула У душы маей ты ніузнарок, Былога струны закранула,— Зьвіняць ледзь чутна аддалек. Ці-ж будзе час, што нам спаткацца Яшчэ раз здарыцца калі, I струны сэрца разбрымяцца У тыя песьні, што былі?
Ніхто ні скажэ! Толькі знаю
I ні утаюся ад цябе:
Ніхай цябе я ні спаткаю,— Пакінеш сьлед ты па сабе.
I у час, калі, гадзінай шарай, Сярод безлюдздзя, пустаты, Нуда абляжэць чорнай хмарай, Праменнем сонца будзеш ты!
П					_____	□
Пойдзем, каханачка, двое
У лес у густы,
Ціхі, бо скончыу свае панаванне;
Жоукне, галее, мураука у ім вяне, Чарнеюць кусты.
Пойдзем, галубка, пад дубам Прысядзем, мая.
Гэнам убачым лістоу ападанне, Шэлест іх сумны пачуем, шэптанне, 1 звоны ручья.
Будзем адны мы на сьвеці
С табою, адны
Тыя, што прыйдзем у часе сканання Беднаму лесу сказаць на жэгнанне: — «Да новай вясны!»
□		о ,
□			~D
П е с ь н 5і.
Прыказало слонцо ветру Перастаці,
Прамауляло: „Годзі, ветрэ, Бусаваці".
Прамауляло: „дай жывелам
Лдпачынку,
Перастань-жа, ветрэ, дзьмуці
Без упынку“.
I узыйшло у бліскучай шаці Залатое
I пястуець любым вокам
Усе жывое-
Hi сядзіцца ветру у хаці — Быстраходу,
Hi уцерпіу, узьняуся бурай Нд заходу.
Карагоды хмар па небі
Панясьліся.
Паліліся з неба сьлезы, Паліліся ..
Прамауляла дзеуча сэрцу—
Нінаглядзе:
„Ні хадзі ты вішні есьці
У чужым садзе.
Hi хадзі к другой у залеты
Hi удавайся,
У другія вочкі любы
Hi углядайся“.
Лугавой лялеяй дзеуча
Расквітала, Цалавала сваю уцеху—
Мілавала.
D		—і
•Q
A ніверны той удауся
За другою,—
3	млынароунай пахаджае Над ракою.
3	млынароунай жарты строіць Каля млына,
А дзяучынка сохне, вяне, Як галіна...
Ой, з-за хмарак ясно слонцо Ншчэ узыйдзе,
Да дзяучынкі-ж любы у вечар Больш ні прыйдзе.
П	—	—	n
Hi y звоны хаутурныя служка прабіу, Як хавау я дзяучыну, катору любіу. Hi на могілкі людзі кахану нясьлі, А у цэркву баяры яе павязьлі.
Hi халоднай зямлей засыпалась труна, А другому любіць прысягалась яна.
Hi пяшчаны над ей вывадзілі капец, А вясельныя дружкі трымалі вянец.
I ні плакала матка, што умерла дачка,— Цалавала жанулька свайго мужалька! Hi асінавы кол я над ей забівау, А старэнькі дзячок доугалецце сьпевау...
□	□
У зб. „Новая песьня".
Мяіделіідеі.
Ой, спаліце, пяруны, Майго Янку, бо дурны! Назаляе толькі мне, А каб сватацца, дык не!
Я казала, дый ні раз: Прысылай сватоу да нас; Татка добры, ен аддасьць, У пасаг—цялушку дасьць. А той Янка, той благі, Усе сьмяецца—„гі-гі-гі!“ Да таго-ж часамі кпіць: „Ну, чаго табе карціць?"
Ой, пралійцеся дажджы, А ты, Яначка, пажджы: Учыню табе бяду За нікога ні пайду!
о	о
Двеі кахЕіпні,
У аднэй Марылі, маладой дзяучыны, Быу каханак Яська, вагнявы хлапчына. Што ні вечар прыйдзе, што ні ночка стане, А у іх у садочку аб адным шэптанне: <Да душы,—Марыля свайму Янку кажэ,— Хіба сьмерць без часу нас с табой развяжэ». — <Ні кажы ніпрауды. — малайчына вучыць — Нас ні Бог, ні людзі і ні сычерць разлучаць». I сядзяць і шэпчуць да зары-сьвітання, Былі вішні у садзе сьведкі мілавання... А настау дзянечак—да Марылі у сваты Прыляцеу панічык, шляхцючок багаты, I дзявоччо сэрцо.—ах, слабое, знана!— Перайшло ад Яся да другога пана.
Хіба-ж Ясь заплакау?—Hi с таго дзесятку! Пакахау другую, пакахау Агатку.
I цяпер, як цемязь западзе над вескай, Ен сядзіць з Агаткай пад старой бярозкай; Пралятаюць змрокі ніусьцярэжна хутка I уся ноч здаецца, як адна мінутка!
А жыла-ж Антоля,—мусіць мела долю, Ды згубіла долю у шырокаму полю. Мела двух прыгожых, мела двух каханкау, I адзін быу Янка і другі быу Янка.
(Дзьве душы ніродных у адным целі жылі 1 дзяучыну кожна паасоб любілі).
Адзін с шчырым сэрцам, а другі з ніверным, Надарылі дзеуку жалям ніпамерным.
Як адзін цалуе, нінагляду песьціць, Дык другі мяркуе, якбы абезчэсьціць. Як адзін у садочку з любай пахаджае,
О	1	о
0	о
To другі у прочкі у думцы ад'ежджае Як адзін бажыуся, абецау жаніцца, To другі у лыжцы жычыу утапіцца. I у канцыся стало, чаму было стаці: Прычытала маці над дачкой у хаці: «Ах, мая дачушка! А мая-ж рыбулька, А мая-ж ты птушка, а мая ж зязюлька! А чаму-ж ты, доню, губкі сашчаміла? А чаму-ж ты. дзеткі, вочанькі закрыла? А чаму, дачухна, міла ні усыміхнешся? А чаму, красухна, мне ні адгукнешся? Што-ж табе ні добра, што-ж было ні міла? Ці ж тваю галоуку ні сама я мыла?
Ці-ж тваю сарочку ні сама я ткала? Ці-ж тваеі сычерткі я, скажы, чэкала?»... Так было з Антоляй, што ні мела долі, Ці згубіла долю у каласістум полю.
Як жа тыя злыдні? Хоць адзін шкадуе? Э! адзін часамі, а другі ганьбуе.
Як былі-ж абодва у ядыным целі, Дык жаніуся Янка і згуляу вяселле.
б	б
ЬСазкеі.
„Што, дзеучаткі, парабочкі, Казку вам сказаці?
Ну, якую-ж проці ночкі Лепі нагадаці?...
Добра!... Слухайце уважна, Hi перабіваці!
Сядзьце чынам і паважна, Кіньце блазнаваці!
За ваконцам вецяр свішчэ, Як ваучына вые.
Ведзьмы справілі ігрышчо, Ведзьмы маладыя.
У хаці цемна, ціха, смутна, Цяжка а тужліва, Уздыхае хтось пакутна, Неяк сіратліва.
Удовай бабкі сын прыгожы Сеу каля ваконца,
Чымсь-ці хворы, спаць ні можэ, Выглядае сонца.
Ведзьмы скачуць і гуляюць, Зірк у вакно: хлапчына!
У ваконцо барабанюць: „Выйдзі, малайчына!" Выйшоу. Чуе нехта плачэ, Ціха нехта клічэ: «Сюды, сэрцо! Гэй, бурлачэ, Пакажы абліччо!»
Йдзець. На прызьбе каля хаты
Бачыць: маладзіца,
Пекнай уроды, строй багаты, Ясны, аж мігціцца.
б-
Q
■Q
Стау i словам ні азвецца, Моцна задзіулены, А яна—дык проста рвецца’ «Мілы! улюблены!»
„Сядзь-жа поруч, ні цурайся, Ды любі мяне ты.
Ты ж наблутау, ні сьпірайся. На мяне цянеты.“
Сеу хлапец нісамавіты, 3 ведзьмаю абняуся, Вецяр, злога прагавіты, Роу і ні спыняуся.
Рукі белы аплятаюць, Уюцца каля шыі;
Кроу прыціскі калатаюць...
Вецяр свішчэ, вые.
Потым палкім пацалункам
У вусны упілася...
Сэрцо смокчэ... і з рабункам
У віхры паняслася.
А дзяціна так ля дому
I сядзець застауся...
Ведзьмы вобраз маладому Доуга успамінауся.
Як успомніць—сэрцо рвецца Проста у скумацце, Да нічога ні прыткнецца, Усе сядзіць у хаце.
I канец. А ведзьма? Можэ Да другога ходзіць, Маладая ды прыгожа Жарцікі разводзіць.

Там, дзе сумна с краю бора У тры ваконцы сьвеціць хатка, I з лясной травой гаворэ Буракоу і бульбы градка;
Дзе жауцеюць тры загоны, А на кожным па дубочку, Ціха шэпчэ бор зялены I глядзіцца у ручаечку;
Дзе чутно, як сонцо грае На праменнях сьвету горда I ніколі ні зычірае Зык шчасьліваго акорда,—
У тэй хатцы, пры тым боры Асялілісь аж тры горы: Сын дауно пайшоу у жаунерку, Хоць, здаецца, меу ен льготы... Ах, згубілі Казімерку У жаунерцы тэй сухоты!
Доню мелі... Божжа воля!
Выйшла замуж, ен пьяніца...
Што падзееш? мусіць доля!. . 1 памерла белаліца.
Мелі мейсцо Хлеб трымауся, Быу рызман, хаця і зрэбны, Пан лясьнічы штосьць узлавауся: „Вы мне, кажэ, ніпатрэбны"...
Аж тры жалі, аж тры горы, Там у хатцэ, там пры' боры!
ж
о			о
У зборнік «Новая песьня'».
Г еіОрусі>ка
Габруся у жаунерку узялі.
Ад дамоуства адарвалі.
Ой, Габруська, Габруська!
Зажурыуся стары татка,
Стогне цяжка, плачэ матка: Ой, Габруська, Габруська!
Залілася сьлязьмі люба: — Hi запомні мой галубе, Мой Габруська, Габруська!
Муштравалі у войску строга, Hi давалі думаць многа.
Ой, Габруська, Габруська!
Дзяцюково сэрцо бьецца, Бацьку успомніць—скаланецца. Ой, Габруська, Габруська!
Дзяцюковы думкі уюцца.—
Матку успомніць, сьлезы льюцца. Ой, Габруська, Габруська!
Н дамовы вецяр вее.
Любу успомніць—абамлее.
Ой, Габруська, Габруська!
Захварэу Габрусь на службе, —
Ліст пісаці кажэ дружбе.
Ой, Габруська, Габруська!
«Ні чакайце мяне у хаці, Час прыйшоу мне паміраці».
Ой, Габруська, Габруська!
Ой, сканау Габрусь у чужыне, Жаль учыніу сваей радзіне.
Ой, Габруська, Габруська!
Засмуціу ен сваю любу:
— С кім пайду цяпер да шлюбу, Мой Габруська, Габруська?!
о	:	о
о			-	Q
Жэбрачка
Дайце кавалачак хлеба ей цьмянаго, Дайце пуховаго,—дзе-ж ей узяць?
Што яна возьме з жыцця безталаннаго?
Дайце, што можыне даць!
Гора памела на сьвеці убогая!
Гляньце: згрыбела, згарбела у крук. Доля занатта надалася строгая, — Выбіла шчасьце усе з рук.
Была дзяучынаю, была красуняю, Была вагонь, ні глядзі дзяцюкі!