• Газеты, часопісы і г.д.
  • Невядомы Менск. Гісторыя зьнікненьня Кніга першая Сяргей Абламейка

    Невядомы Менск. Гісторыя зьнікненьня

    Кніга першая
    Сяргей Абламейка

    Выдавец: Радыё Свабода
    Памер: 476с.
    Мінск 2021
    91.41 МБ
    кн города Ммнска под особым наблюденнем за этой работой н прн спстематйческой проверке ее на месте co стороны Высшего совета коммунального хозяйства прн ЦНК Союза СССР».
    550 Гл.: http://www.memo.ru/HISTORY/NKVD/STRU/by_year.htm
    «Согласно опйсй матерйалов no проекту планйровкй й йзысканйй no г. Мйнску Вамй подпйсанной, e архйве Гйпрогора ймеется ряд матерйалов, которые сейчас, прй разработке проекта восстановленйя йреконструкцйй города крайне необходймы. Рімевшйеся на месте все матерйалы пропалй. Поэтому Управленйе no делам архйтектуры прй СНК БССР просйт Вашйхуказанйй соответствуюіцйм отделам Гйпрогора о срочной высылке в адрес Управленйя: Мйнск, Революцйонная, 1, Управленйе no делам архйтектуры npu СНК БССР, нйжеследуюіцйх матерйалов:
    1.	Генеральная схема планйровкй — часть 1
    Градообразуюіцая й коммун. экономйка
    Белгоспроект 1940 г.
    2.	Генеральная схема планйровкй — часть 2
    1)	характерйстйка прйродныхусловйй
    2)	краткая санйтарная характерйстйка
    3)	йнженерная подготовка meppumopuu 4) энергоснабженйе
    Белгоспроект 1940 г.
    3.	Генеральная схема планйровкй — часть 3
    1)	архйтектурно-планйров. композйцйя
    2)	улйчная сеть
    3)	внутрйгородской транспорт
    4)	зеленые насажденйя
    5)	железно-дорожный транспорт Белгоспроект 1940 г.
    4.	Генплан в масштабе 1:5000
    Белгоспроект 1940 г...»551
    551 НАРБ. Ф.903. Воп.1. Спр.18. А86-86аб., ф. 903, воп. 1, спр. 18, арк. 86-86 аб.
    14	так далей, уключна зь іншымі тлумачальнымі запіскамі да праектаў водаправоду, каналізацыі, геадэзічнымі і графічнымі матэрыяламі (генплян у розных маштабах) — агулам 24 пункты. Натуральна, што гэтыя матэрыялы, якія ў камплекце і складаюць даваенны праект генэральнай пляніроўкі Менску, былі тут жа дасланыя ў Беларусь.
    Больш за тое, былі дасланыя ў Менск і некалькі тамоў арыгінальнага генпляну, выкананага ў інстытуце «Гнпрогор» у 1936 годзе, а таксама гіпрагораўскі варыянт 1939 году. Тэкставая і графічная часткі гэтага даваеннага генпляну, сабраныя ў некалькі важкіх тамоў, пасьля належных 50 гадоў сакрэтнасьці былі рассакрэчаныя ў 1986 годзе і перададзеныя з Дзяржбуду БССР у Беларускі дзяржаўны архіў навукова-тэхнічнай дакумэнтацыі, дзе і захоўваюцца ў нашы дні.
    Вось што пісалі аўтары генпляну 1936 году пра Стары горад у другім томе пад назвай «Текстовая часть»:
    «В центральной частй города — за склоном холма, на котором находнтся плоіцадь Свободы, к северу о нее расположен район Старого Мйнска — так называемая «Немыга». Район этот характерен своей беспорядочной средневековой планйровкой й йсключйтельно ветхймй строенйямй, насчйтываюіцймй срок службы до 80-тй лет. В некоторых частях улйцы сохраняют направленйе колец, окружавшйх давно разрушенные замковые стены. Чрезвычайно узкйе улйцы (до 10 м.) й полное отсутствйе благоустройства создают в этой частй города крайне антйсанйтарные условйя, что является одной йз прйчйн, дйктуюіцйх необ-
    ходймость быстрейшей коренной реконструкцйй этого района»552.
    Але ня толькі «хаатычнасьць» пляніроўкі закідалі ў 1936 годзе Старому гораду. He падабалася і звычайная для старых гарадоў шчыльнасьць забудовы:
    «Кроме того, вследствйе нйзменного своего положенйя, “Немыга” почтй целйком затопляется, что ведет к сйстематйческому разрушенйю находяшйхся збесь строенйй. Зеленых насажденіш этот район совершенно не ймеет. В найболее йнтенсйвно застроенном районе города — Центральном, кварталы “Немыгй” отлйчаются максймальной плотностью застройкн. В кварталах, расположенных в этой частй города, процент застройкй, в среднем, больше сорока, прйчем абсолютное большйнство кварталов (17 йз 22) ймеют еіце более высокую, совершенно недопустймую с точкйзренйя санйтарно-гйгйенйческйх требованйй, плотность застройкй, достйгаюіцую no отдельным кварталам 79-81%. Мз 8-мй кварталов города, ймеюіцйх процент застройкй большйй 70-тй, четыре прйходятся на долю “Немыгй”. Десять кварталов Немыгй застроены более чем на 50-60%»w.
    Як бачым, аўтары генпляну 1951 году былі няшчырыя, калі пісалі, што генплян 1936 году загінуў. Працытаваны фрагмэнт у троху зьмененым выглядзе прысутнічае ў генпляне 1946 году, а ўжо адтуль у нязьмененым варыянце 1946-га году перакачаваў і ў праект 1951-га.
    552 БДАНТД, ф. 6, воп. 2, спр. 19, арк. 142.
    553 Тамсама.
    Увагі заслугоўвае і няправільная назва раёну — «Немыга», што сьведчыць аб пагардлівай няўвазе ленінградзкіх камгасаўцаў да менскіх рэаліяў і беларускай мовы.
    У трэцім томе генпляну 1936 году пад назвай «Генеральная схема планмровкн Мннска» гэты самы фрагмэнт сустракаецца зноў, але ён «узбагачаны» згадкай пра «ручей Немнга» — сьведчаньне таго, што запазычылі пасьляваенныя пляніроўшчыкі яго менавіта адсюль:
    «Через эту часть города протекает ручей “Немйга”. Разлйваясь во время сйльных дождей, этот ручей залйвал подвалы й наносйл много вреда населенйю этого района. Ручей этот служйл также каналйзацйонной канавой района. С 1927 года он заключен в железо-бетонную трубу на протяженіш от Еврейской улйцы до его устья р. Свйслочй»554.
    Іншыя месцы гэтага кавалка згадваюць і пра «пойменную тэрасу», і пра паводкі Сьвіслачы. Фактычна, аўтары генпляну 1946 году сьпісалі яго цалкам з тэксту 1936 году.
    Шмат месца ў трэцім томе нададзена і характарыстыцы агульнага архітэктурнага аблічча Менску:
    «Современный Мйнск не ймеет четко выраженного архйтектурного лйца... Колйчественно преобладает тйп 2-3 этажных кйрпйчных жйлых домов, найболее распространенный в старых губернскнх городах. Спецйфйческйм для старой частй города является очень нйзкое строчтельное качество старых домов, в большей своей частй полуразрушенных, т. к. онй стройлйсь без учета естественных
    554 БДАНТД, ф. 6, воп. 2, спр. 20, арк. 59 аб.
    условйй meppumopuu (рельефа, уровня грунтовых вод, максймальных горйзонтов р. Свйслочь й т. д.). Особенно показателен в этом отношеный так называемыйрайон “Немйга”. Незначйтельное колйчество многоэтажных (4-6-тй) зданйй конца ХІХ-го й начала XX вв. повторяет обычные прйемы архйтектуры доходных домов. Зданйя этй обладают найболее высокймй стройтельнымй качествамй й лучшйм оборудованйем... Обіцественные зданйя дореволюцйонного перйода й зданйя культа архйтектурной ценностй не представляют. Найболее йнтереснымы являются лйшь б. Ратуша (Верховный суд БССР) й польскйй костел (XVI-XVII вв.) на плоіцадй Свободы»555.
    Далей аўтары генпляну 1936 году бяруцца разважаць пра стылістычную «неадпаведнасьць» дарэвалюцыйных менскіх будынкаў савецкім навабудам і асуджаюць на знос нават Чырвоны касьцёл:
    «Новый польскйй костел (XX в.), неудачно прйспособленный под польскйй театр, несмотря на очень высокое качество работы, должен быть в будуіцем (возможно за пределамй расчетного перйода) снесен ввйду его полного несоответствйя с соседнйм Домом Правйтельства. Годы суіцествованйя Советской властй в БССР обогатйлй Мйнск рядом новых крупных обьектов. Грандйозный Дом Правйтельства, комплекс зданйй Унйверсйтетского городка, Дом Красной Армйй, АкадемйяНаукБССР, Дворец Пйонеров, Дом Печатй, Полйтехнйческйй РІн-т, Госбанк, новый театр Оперы й Балета, ряд крупных жйлых домов, новые корпуса крупнейшйх
    предпрйятйй — знаменуют собой перйодрадйкальной реконструкцйй Мннска...»556
    Абсалютна дзікая фамулёўка «обіцественные здання дореволюцнонного пернода н зданмя культа архнтектурной ценностн не представляют», якая адносіцца да двух бэрнардынскіх, трох базыльянскіх, дамініканскага, францішканскага і бэнэдыктынскага кляштараў і касьцёлаў, а таксама Дому дваранскага сходу на вуліцы Энгельса і іншых выдатных помнікаў менскай архітэктуры, сьведчыць пра барбарскі характар савецкай рэканструкцыі, якую зазнаў Менск у XX стагодзьдзі.
    Чытаючы такія радкі, дзівісься, як гэта цэхавыя майстры здолелі пабудаваць у іншых гарадах (напрыклад, у Вільні або Горадні) дамы, што стаяць і дагэтуль. I як гэта частка старой Нямігі дажыла да 1972 году? Урэшце, як жа ў Менску дастаялі да нашых дзён некаторыя дамы XVII-XVIII стагодзьдзяў, у іх жа таксама не было прыбіральняў і ўжытыя будаўнічыя прыёмы не адрозьніваліся ад аналягічных у іншых «губэрнскіх гарадах»?
    Насамрэч, шматлікія захаваныя здымкі сьведчаць пра даволі высокі ўзровень насьценнай плястыкі на будынках пэрыяду рэтраспактыўных стыляў і эклектыкі, пра выдатныя ўзоры кавальскага мастацтва на гаўбцах і брамах, ня кажучы ўжо пра тое, што у пачатку кнігі было акрэсьлена, як шараговае гарадзкое асяродзьдзе больш раньняга часу — з вузкімі праходамі паміж дамамі, з дубовымі брамамі, частымі аконнымі рамамі, чарапіцай, кантрафорсамі і г. д.
    А вось як генплян 1936 году характарызаваў старажытныя менскія вуліцы, якія шмат каго ў Беларусі захаплялі сваім сярэднявечным выглядам яшчэ ў 10-20-я гады XX стагодзьдзя і якія, у выпадку іх захаваньня, маглі стаць цэнтрам прыцягненьня для менчукоў і турыстаў у нашы дні:
    «Суіцествуюіцйе улйцы города Мйнска в значйтельной своеіі частй отлйчаются чрезвычайной узкостью в отдельных случаях не допускаюіцйх грузового двйженйя, часть узкйх улйц к тому же йскрйвлены. Обіцая длйна улйц, проездов й набережных города составляет 214 клм., йз нйх замоіцено 95 клм. йлй 45%. Обіцая плоіцадь no роду покрытйя следуюіцая: Булыжная мостовая — 656 тыс. кв. мт.; Брусчатая— 13 тыс. кв. мт.; Клйнкерная — 21 тыс. кв. мт... Суіцествуюіцая шйрйна улйц с йнтенсйвным двііженйем городского коммунального транспорта й пешеходов в центральной частй города (Советская, Энгельса, Ленйна, Комсомольская й др.) не обеспечйвает нормального двйженйя в настояіцее время й требует реконструкцйй й расшйренйя. ,.»557
    I далей, пра будучую сетку вуліц:
    «.Такйм образом, проектная схемаулйчной сетп построена в полном соответствйй с прйнцйпйальной схемой магйстралей, вытекаюіцей йз проектного расселенйя й органйзацйй внутрйгородского механйческого транспорта. Вся сеть представляет собой радйально-кольцевую схему, ймеюіцую 12 paduycoe й 3 кольца..,»558
    557 БДАНТД, ф. 6, воп. 2, спр. 18, а. 188 аб; ф. 6, воп. 2, спр. 18, арк. 188 аб.
    558 Тамсама, арк. 190 аб.
    Ну і, натуральна, не забыліся аўтары генпляну 1936 году і пра плошчы.
    «Город Мйнск, ймеюіцйй довольноразвйтую сеть, хотя й узкйхулйц, почтй не ймеет хорошо развйтых й благоустроенных плоіцадей. Суіцествуюіцйе плоіцадй — плоіцадь Свободы, плоіц. Парйжской Коммуны, в некоторой степенй благоустроены, остальные, как напрймер — Прйвокзальная плоіцадь, плогцадь у выходов на Борйсовскйй й Логойскйй тракты, плоіцадь у Дома Правйтельства й др. мелкйе, совершенно не благоустроены й неудовлетворяют транспортным требованйям. Прй реконструкцййулйчной сетй необходймо предусмотреть расшйренйе й созданйе новых транспортных й городскйх плоіцадей»559.