Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
ДУХОВНАЯ. пісаны дакумант аб распарадку маетнасьці на прыпадак сьмерці; запавечная, запавечная грамата, запавгчываць, запавечыў—чыла, адказаў—зала; тэстамант, тэстатар, тэстаманталны. Апошні тэр.мін звыклы для актовай мовы, але гэта лацінізм, які прышоў да нас праз польскія ўплывы, народ яго не ўжывгіе,' народная мова знае два тэрміны: адказаў і запавечыў; першае ужываецца на ўсім абшары Беларусі, другое вядома з запісі з пад Сенны (Магілеўшчына).
ДУША ж. выводнае ад—ду х; бязсьмяротная духовая істота абдараная розумам і воляй;чалавечае цела пасьля сваей сьмерці; душа, душка,. душы.
ДУШЕВНЫЙ, духовы. Духова хворы чалавек.
ДУШЕВНО ср. духовл, сардэчна. Сардэчна прыняў. Сардэчныя адносіны.
ДУШНСТЫЙ, пахучы, павохны, гіахмяны
ДУШЕГРІіНКА ж. кароткая жаночая вопратка, рожнага крою; катянка.
ДУШЕСПАСНТЕЛЬНЫЙ, душазбяўчы.
ДУШЕПНТАТЕЛЬНЫЙ, душасытны. ДУШЕПОЛЕЗНЫЙ, душапажытны.
ДУШЕПРНКАЗЧНКЦА. той хто выпаўняе апошнюю волю нябошчыка, па яго просьбе; душапавернік.
ДУШЕРАСТЛНТЕЛЬНЫЙ, душару/йлівы.
ДЎШЕУБІЙСТВО, душабойства.
ДУШЕЦ'БЛЕБНЫЙ, душагойны.
ДУШ м. франц. абліваньне сыцодзйнай вадой; прыш, прышн/ца.
ДУЭЛЬ jl франц. бой адзін на адзін; двубой.
ДУЭТ м. франц. двосьпёў.
ДШ.ЕР, ДШ.РІ ж. црк. дачка, дачкг; донька, доня.
ДЫМ м. агульн. слав. дым, дым/ць, дымна, дымаваты, дымакур; сопат, сомар, сомарна, сапорыць; адгэтуль названьне сажы-сапуха і еосу які зьбіраецца ў люльцы сопар, аб пагодзе кажуць: засапорылася зн. захмарылася; сапоры, цёмнага колеру, буры. Вэнозную кроў называюць сапоркай у адрожненьне ад артэрыядьнай-д/гычкг. Артэрыіжылы; вэнысапоры. Сапорная кроў. Сапорнан жыла, зн. вэна ў якойцёмная, задымленая, кроў.
ДЫМОПРОХОД, ж. дымаход, дымавалок.
ДЫНЯ ж. Cucumis Melo мэл£н.
ДЫРЯ ж. дзірл, дз/рка, дзіравіна. дзфыць, дзірявы, дзіравлты, дзірчясты, дзіравЛО прымета ад дзеяць; спрява, спраўка спрдўца, спрлўнік, спраўшчык спрлвіць, спраў-
ляцца. He мая гэпіа справа. Гэтл ўжо яго спраўка. Справа судовая. Ен спраўцаўсеіі гэтаіі спра. вы. Спраўнік, які вядзе еправы ў канцалярыірэгістратар, „дЬловод".
Д'БТН ср. агульн слав. дзеці, дзяценак, дзяцё, дзіцянё, дзіцячы, дзетаваць, дзяц/нства, дзяц/ок, дзгтніца анат. тое што м а т к а.
Д'ЬТЙНА м. дзяцюк, дзяцюкоўскі.
ДЮЖННА ж. лац. ням. дванадцаць або шэсьць пар; тгзін, тузіновы, тузінковы, тузінавлць; двошасьцень, двошасны, дваштак. Даўней у нас лічылі не на дзясяткі і сотні, а на шастакі і к оп ы. Зам. цяперашняга дзясатка лічэбнай адзінкай была капа, якая дзялілася на паўкопкі, паўкопак меў пяць шасьнёў, шостак, шаспіакоў', шастак дзяліўся на два траякі.
ДЮЙМ м. ням. цаля, цалёўка, цалятць.
ДЮНЫ ж. ням. прыморскія сыпучыя пяскі; качагоры.
ДЯДЯ, м. брат, бацькі, дзядьзка, дзядзенька; жонка бацькавага брата дзядзіна, маткі сястра— цётка.
ДЯТЕЛ м. птах. Picus, дзяцел. Дзяцел доўганосы. Хто-б аб дзятлу ведаў, каб не яго даўгі нос.
Е.
ЕВА, хроснае імя; Еўга, Еўка, Еўця, Яўціся.
ЕВАНГЕЛІЕ, навука Хрыста або Новы Закон; Эвднгельля.
ЕВНУХ м. тур. скапец, старж у гарэме; кастранец.
ЕВРЕЙ, найме сэміцкай народнасьці; габрсй, габряйскі, габраі; юд, юдка, юдзька; жыд—оўка, жыдоўскі. Габрай, габрайскі слова кніжнае; юд, юдка, вядомы з песень:
Гэй, карчмарачка юдка, дай гарэлачкі хутка. Абыдзённае і паўсюднае найме у нас: ж ы д, жыдоўскі, якое слова занесена з франціі (па французку: Guide).
ЕВХАРЙСТІЯ ж. грэцк. таемства прычасьця; прычдсьця у правасл.; камунія—у каталікаў.
ЕГЕРЬ м. ням. лавец, стралгц. Е г е р с к і.— Спіралсцкі полк.
ЕГО заіі.че, яго, ягоны, ейны, Гэта м а ё гэна тваё, а тое яю, Ягоны хлеб ягона і честь. Е й ная спраўка гэта.
ЕГОВА жыд. Бог.
ЕГО ЙТЬ, ёрзаць, ёрзала, ярзун або непаседа.
ЕДВА прысл. ледзь, ледзьве, чу»ць. Ледзь не зваліўся. Ледзь дацягнуўся да дому. Ледзьве дагнаў. Чуць не прагаварыўся. Чуць, чуць справіўся.
ЕДННЕНІЕ яднлньне, задночаньне.
ЕДНННЦА ж. лічэбны знак 1; кождая рэч асобна, сама па сабе ўзятая: адз/нка, адзгньі, адзі h^u, адз/нства, адз/нны, адз/ннасьць, адна стлйны, аднаякі, адзінокі, адзінота, адзін/ць, з’адзінгць.
ЕДННОБОРЕЦ м. аднаборац, аднаборнік.
ЕДННОБОЖІЕ ер, аднабожжа, аднабожнік.
ЕДРІНОБРАЧІЕ ср. аднажэнства.
ЕДРІНОВНДНЫЙ м. аднастлйны, аднастлйнасьць.
ЕДННОВЛАСТІЕ ср. аднаўллдзтва.
ЕДІІНОВО РАСТНЫЙ, аднаростак. ЕДЙНОВРЕМЕННЫЙ, адначясны. ЕДМНОВЬРНЫЙ, аднаверны.
ЕДННОГЛАСІЕ, аднагалосьсе, аднагалосны
ЕДННОДЕРЖАВІЕ, самаўллдзтва.
ЕДННОДУШНЫЙ, аднаду'шны, аднадумны.
ЕДЙНОД-БЙСТВЕННЫЙ, аднадзрйны. аднадзейчы.
ЕДЙНОЖЙТЕЛЬНЫЙ. аднажмтны,
ЕДЙНОЗВУЧІЕ ср. адназпчча, адназпчны. ЕДЙНОКЛЯТВЕННЫЙ, аднашл/обны.
ЕДЙНОКРОВНЫЙ, аднакроўны, аднакроўнік ЕДЙНОЛ'БТНІЙ, адналгтны, адналггак.
ЕДЙНОМАТЕРНІЙ, аднамлтны, аднамлтнік.
ЕДЙНОМОШНЫЙ, аднас/льны.
ЕДЙНОМЫШЛЕННЙК v.-ЦАж., аднадгмнік ніца.
ЕДйНОНАЧАЛІЕ аднаўл<ідзства. адназьвгрхнасьць, адназьверхнік.
ЕДЙНОНАЧАЛІЕ адзін пачатпк, адзінапач<гтнасьць, пачлтны
ЕДЙНОРАВНЫЙ, аднароўны, аднароўнік.
ЕДйНООБРАЗІЕ, аднастггйнасьць, аднастаііны.
ЕДННОПРАВНЫЙ, аднапр<;ўны.
ЕДННООКІЙ, аднавокі,
ЕДйНОПЛЕМЕННЫЙ, аднаплгмны, аднапл/>м нік.
ЕДН НОП РЕДЬЛ ЬНЫЙ, аднамгжны.
ЕДННОПРЕСТОЛЬНЫЙ. аднапаслдны,
ЕДННОРОЖДЕННЫЙ. аднародны, аднаро джаны.
ЕДННОСЛСВНЫЙ. аднаслоўны.
ЕДПНОСОВ'БТІЕ ер. аднаряднасьць.
ЕДННОТЕРПЕЦ, м. аднагаротнік, аднацярпл/вец.
ЕДННОСУІЦНЫЙ, адна/сты, адна/стасьць, неразьдзгльны.
ЕДННОУТРОБНЫЙ, аднамлтны, адналонны.
ЕДННОТРАПЕЗННК м. анастрлўнік. аднастольнік.
ЕДННОЧАДНЫЙ. аднадзгтны, аднародны. ЕДННОЧНСЛЕННЫЙ, адналічзбны.
ЕДННОЯЗЫЧНЫЙ, аднамоўны,
ЕЖЕЛН з.іуч, кал/, што, асьлі, ачкал/, ашці.
ЕЖЕВЕШНІН, штов/’сны, штовгсьнік.
ЕЖЕВРЕМЕІІНЫЙ, шточлсны.
ЕЖЕГОДНЫЙ, івтогрдны, штогоднік.
ЕЖЕДНЕВНЫЙ, штодзрнны, штодзтнік, абы дзгнны.
ЕЖЕМ"БСЯЧНЫН. шгом^сячны, штомгсячнік.
ЕЖЕНЕДБЛЬНЫЙ. штонядзгльны, штонядзгльнік.
ЕЖЕНОЧНЫЙ, штоночны
ЕЖЕВНКА расц. Rubus fnuticosuS', аж/яна, ажыннік, ажмнаўка, гарэлька на ажынс.
ЕЖ м. зьяярок. Erinaceus\ вожык, вожысты, важавагы.
ЕЖРІТЬСЯ. вожыцца, навожаны; насторшынца, насторшыўся, насторшаны.
ЕЗ, частакол, або нераплот пяпярок ракі, каб не даць рыбе ходу ў верх: яз, язіць, язовы, язм, язовішча.
ЕКЛЕСІАРХ м. грэцк. ключ«р, кляічнік.
ЕЛЕ прысл. ледзь, лгдзьве ЛеЬзьве прыніоў. Ледзь глінуў. Ледзь ня леі)зь Оабрыў.
ЕЛЕЙ ,ч. црк. расьцінны. аліўкавы тлуніч; ал/'в\ глей. Р.тірожнююць ялсП і аліва: алінай вазыв;)юць аліўкавы тлуіііч: а л е я м, тлуіііч ві>пііскананы з калапень, маку ні ільнянага семя.
ЕЛНКІЙ црк. сколькі, сколікі
ЕЛОП ж. дурань, балв«н, пабойня
ЕЛЬ. іг.іяста <)рзла I’imts ubies, ель, яловы, яльнін^, глка, Ельня—абшяр які яаросшы ельнікям
ЕПАНЧА ж. безруканы нлапіч; апанчо, бгрка.
ЕПАРХІЯ ж. грзцк. наагул краіі, к[>\і.іколіна ііад хладаіі E1JAPXA м. кіраўніка; цчяер. край які
знаходзіцца ў стравах рэлігійных пад кіраўніцтвам архірэя ці біскупа; эпархія.
ЕПМСКОП м. грэцк. зьверхнік эпархіі: б/скуп, біскупія, біскупскі, біскупства. У творах Кірылы тураўскага, ў граматах Полацка, Вітабска і Смаленска да XIII ст. і ў многіх рукапісах XIV—XVII ст., пісалася ў нас не епіскоп, a— біскуп, біскупль, піскоп, піскопскі. 3 гэтага відаць, што і цяпер нам німа патрэбы гэтага тэрміну зьмяняць на грэцка-боўгарскае напісаньне. Слова біскуп, сьведчыць, што крыўскія землі мелі даўней крэпкія зьвязі з заходам і пераймалі іх ўплывы. Лепш сваю старыну аднаўляць, як чужыя навіны ўводзіць.
ЕРАЛАШ. м. бязсэнсіца, нісянгціца, безлядзіца.
ЕРАНЬ ж. расьціна Geranium; юранія.
ЕРЕПЕНЙТСЯ, стабурыцца, настабурыўся, настыряцца.
ЕРЕСЬ ж. разыходжаньне у поглядах на догматы веры; гарэзія, гарэза, гарэзьнік; адшчапенец.
ЕРЗАТЬ, соўгацца, поўзаць, ^рзаць.
ЕРйК, нізіна ў якую заліваецца вясной вада і астаецца рыба, баер.
ЕРМОЛКА ж. лёгкая. шапачка, без аколка; ярмолка, шаламейка, шаломка.
ЕРОШЫТЬ што, комкаць, блутаць: кудлдць.
ЕРОШЫТЬСЯ аб валасах, падымацца дыбам: ст<іршыцца, насторшаны; чапурыцца. Начапурыўся як калакут (індык). Насторшыўся як вожык. Калі сабака злы, то ў яго сторшыцца поўсьць на хрыбце.
ЕРШ рыба, ёрш, яршовы, ярша/сты; язьдзір (Аўгуст. п.).
КНІГІ ОНЛАЙН
