КНІГІ ОНЛАЙН

Паўстанне 1863-1864 гг. у Польшчы, Беларусі, Літве і Украіне

гісторыя і памяць

Выдавец: Беларуская навука

Памер: 427с.

Мінск 2014

120.6 МБ

чПэен
-иосТ'тэт iTazl/ATAt/"vij ru/"ulioitltht i г man/4 т'Mjntair'YT'nrli г via тит татглп vtxiv ‘nr!
j віпаоаіыл ла nujnnvvnnv у шл лвапыл	кші i avuvay
уладальнікамі мыз, памешчыкамі ці іх дваровымі ўпраўленнямі
і сельскімі тавапыствамі
		j	 на папаўненне выдаткаў казны на высылку адміністрацыйным парадva к л n о ГТ 1 тт т і т т т т т v om i т ГТ то г ттох/ n m ТУЧ /	т vox г t tt nom i т o o immn an
в X
X
3
S
2
Ł
3
і
дынарных сум і даходаў маёнткаў	|
Д 3 У
сх 03 д










ваколічная шляхта i аднад-
1 X
памешчыкі

памешчыкі i дваране

о с й *
руб-









a
руб-

100 руб-

няпэўны

штраф, узмоцнены пра-
цэнтны
збор







кантрыбуцыйны збор
штраф

кампенГ» «□ 11 L I ТЛ ŁJ Ł I
збор
*~1 (Т










2 ОС


С*
О
5
0

1863


&















сч













О'


О




Продолжение табл.
Найменне ўчынкаў, аб’екты абкладання грашовымі павіннасцямі, мэта збору
1 к £
с Е а Е
S с
Е С
Е
Е 3 О Е Р С
1 3
3 г
а с
а.
а с*
Е г
Е U
5
Е Е
г
распаўсюджванне сярод праваслаўных польскіх катэхізісаў ад 200 да 600 руб., у залежнасці ад велічыні маёнтка, з упраўляючых маёнткамі ад 100 да 200 руб., з настаўнікаў 100 руб. i арышт, з каталіцкіх ксяндзоў, што распаўсюджваюць польскую грамату ся­род сялян, 200 руб., за навучанне праваслаўных сялян польскаму катэхізісу 300 руб. i арышт, з валасных старшынь, сельскіх стараст, пісараў і іншых асобаў валаснога сельскага ўпраўлення да 100 руб., з адхіленнем іх ад займаных пасадаў за афіцыйную перапіску на польскай мове: з міравых прысутных установаў па 25 руб., з валасных, сельскіх упраўленняў, службовых
асоб па 10 руб. з вінаватых у гарадах і мястэчках губерняў за кожны дзень выкарыстання ў публічных гандлёвых рамесных установах, лаўках, крамах, харчэўнях, тракцірах, гасцініцах, аптэках і інш. польскіх надпісаў, шыльдаў і інш. па 5 руб., польскіх рахункаў, ярлыкоў і аб’яў па
2руб.
10 % збор з нерухомых маёнткаў памешчыкаў памяншаўся да 5 % чыстага прыбытка. Галоўны начальнік края меў права вызваляць ад збора асобаў рускага паходжання і якія па сваёй палітычнай добранадзейнасці заслугоўваюць «снисхождения»
Катэгорыя плацельшчыкаў
1 w
5 -	6 2 к S 2	§
a Ź '3 '5 о я я	5 3 03 Й
£ § 2 £.1 з И	2 Е	5
=	1	§	S з	5	з	□	§
1	5	5	2	£	g	g.	£ £	н	£	«	s
«S-s?Ss3c	¥-	»>	S	„	s
С	С	2	I	и	я	л	X _	S	С
О	щ	к J	J
3 ю	£
Памер акладу, руб. сер. ці%
UV7 -001
Ю	п ю	ю
Э Q.	о Q.	СЧ Q,
Від грашовага спагнання
■&	■§■■&	X о"
со	S	2	п Ю
О.	СХ	Q.	Эм
3	S	5	|з
Дата циркуляра віленскага ваеннага губернатара
І	2	“	1	Д т
"	Й	4 5 с Ł Д
о	А	Я	о . s g а. й
СЧ	1
Звесткі аб паступленні агульнай сумы ўсіх «часовых» збораў у 1863-1864 гг. у так званым Паўночна-Заходнім краі супярэчлівыя і няпэўныя. Першы «кантрыбуцыйны» збор з краю дасягаў сумы больш за 3 млн руб., у тым ліку больш за 400 тыс. руб. прыпадала на Мінскую губерню [14, с. 71]. У 1863 г. пазямельны працэнтны збор з даходаў памешчыкаў края склаў каля 2,6 млн руб. [4, с. 88; 11, с. 43].
За высылку з краю з каталіцкага духавенства было спагнана 68 тыс. руб. [11, с. 43-44]. Дваране польскага паходжання заплацілі каля 800 тыс. руб. за ўсе страты, прычыненыя паўстанцамі сялянам і іншым саслоўям, а таксама за ўтрыманне сельскай узброенай варты [11, с. 44; 12, с. 192].
Болып-менш дакладныя звесткі аб памерах усіх грашовых збораў у 1863 г., якія маюцца па Віленскай губерні, прыведзены ў табліцы 3.
Т а б л. 3. Грашовыя зборы з памешчыкаў, гарадскіх саслоўяў i шляхты за 1863 г. па Віленскай губерні
Найменне збора
Сума збора, руб. сер.
Адносны паказчык, %
Сабрана натурай
10 % збор з памешчыцкіх маёнткаў
483 762,64
64,5

Узмоцнены 10 % збор з памешчыкаў,
43 373,14
5,8

прыхільных да беспарадкаў


8894
Збор з памешчыцкіх маёнткаў на ўтрыманне сельскай варты
130 943
17,4
чвэрцяў жыта
Збор з шляхецкіх ваколіцаў, якія прымалі ўдзел у паўстанні
26 229,24
3,5

1 % збор з дамоў жыхароў Вільні
43 239,67
5,8

1 % збор з дамоў у павятовых гарадах
1872,15
0,2

Збор на рамонт казацкіх коней Штрафным грошы за нашэнне жалобы,
10 100
1,3
49 коней
за неданясенне ўрадам, укрывальніцтва і харчаванне паўстанцаў
10 533
1,4

Разам
750 052,85
100

Складзена паводле: [2, с. 559].
3 гэтых даных вынікае, што асноўны цяжар грашовых спагнанняў прыпадаў на памешчыкаў, пераважна так званага польскага паходжання.
Такім чынам, адным з галоўных шляхоў да падрыву матэрыяльнага стану так званага дваранства польскага паходжання і сродкам яго эканамічнага абрабавання сталі шматлікія і разнастайныя «часовыя» грашовыя зборы і спагнанні. Гэтыя зборы і плацяжы рэпрэсіўнага характару ў адносінах да «польскага» эле­мента края, заснаваныя не на прынцыпе фінансавай справядлівасці ці эканамічнай эфектыўнасці, а на аснове палітычнай лаяльнасці расійскаму ўраду, пры абцяжарванні значнай часткі маёнткаў землеўласнікаў даўгамі і недастатковасці развіцця сродкаў пазямельнага крэдыту не садзейнічалі развіццю вытворчасці працы і прыбытковасці земляробства.
Літаратура
1.	Всеподданнейший отчет графа М. Н. Муравьева по управлению Севе­ро-Западным краем (с 1 мая 1863 по 17 апреля 1865 г.) И Рус. старина. 1902. Т. ПО,-№6.-С. 487-510.
2.	Дакументы i матэрыялы па гісторыі Беларусі: у 4 т. / Акад, навук БССР, Ін-т гісторыі; пад рэд. Н. М. Нікольскага [і інш.]. Мінск: Выд-ва Акад, навук БССР, 1940. Т. 2: (1772-1903 гг.). 938 с.
3.	Комзолова, А. А. Политика самодержавия в Северо-Западном крае в эпоху Великих реформ / А. А. Комзолова. М.: Наука, 2005. 383 с.
4.	Мосолов, А. Н. Виленские очерки 1863-1865 гг. (Муравьевское время) / А. Н. Мосолов. СПб.: Тип. А. С. Суворина, 1898. VII, 253, IV с.
5.	Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі (далей НГАБ). Фонд 295. Bon. 1.-Спр. 1521.
6.	НГАБ. Фонд 333. Воп. 4. Спр. 3493.
7.	НГАБ. Фонд 1430. Bon. 1. Спр. 32022.
8.	НГАБ. Фонд 1430. Bon. 1. Спр. 32913.
9.	НГАБ). Фонд 1430. Bon. 1. Спр. 52320.
10.	НГАБ. Фонд 2003. Воп. 2. Спр. 103.
11.	Орлов, Н. А. Усмирение польского восстания в 1831 и 1863 г. / Н. А. Ор­лов. М.: Тип. рус. тов-ва, 1912. 49 с.
12.	Письма М. Н. Муравьева к А. А. Зеленому / сооб. Н. Шатиловым, пред, и ред. В. И. Семевского II Голос минувшего. 1913. № 10. С. 181-207.
13.	Самбук, С. М. Политика царизма в Белоруссии во второй половине XIX века / С. М. Самбук. Минск: Наука и техника, 1980. 224 с.
14.	1863 г. на Міншчыне. Материалы отдела III отделения собственной е. и. в. канцелярии / Инбелкульт. Польский отдел. Историческая комиссия: собр. и обраб. Я. Витковский, О. Яневич, Л. Лех. Минск: Инбелкульт, 1927. Вып. 1. -216 с.
15.	Цылов, Н Сборник распоряжений графа Михаила Николаевича Муравье­ва по усмирению польского мятежа в Северо-западных губерниях 1863-1864 гг. / сост. Н. Цылов. Вильна: Тип. А. Киркора и братьев Роммов, 1866.-383 с.
Резюме
А. В. ЕРОШЕВИЧ
ВОССТАНИЕ 1863-1864 гг. И «ВРЕМЕННЫЕ» ДЕНЕЖНЫЕ СБОРЫ НА ТЕРРИТОРИИ БЕЛАРУСИ: ПОСТАНОВКА ПРОБЛЕМЫ
На основе архивных документов, опубликованных материалов и научноисследовательской литературы, показывается процесс формирования системы «временных» денежных сборов на территории Беларуси, возникших в связи с восстанием 1863-1864 гг., выделяются их основные группы и виды, показы­ваются характерные черты, делается попытка определения общей суммы по­ступлений.
Многочисленные и разнообразные денежные сборы, взыскания и платежи, которые возникли на территории Беларуси и Литвы в связи с восстанием 1863— 1864 гг., группируются в различные типы и виды (в зависимости от различных классификационных признаков). Эти денежные сборы и платежи репрессивного характера в отношении «польского» элемента края, которые основывались не на принципе финансовой справедливости или экономической эффективности, а ис­ходили из политической лояльности российскому правительству, не содейство­вали развитию производительности труда и прибыльности земледелия.
Summary
A. EROSHEVICH
THE REVOLT 1863-1864 AND «TIME» MONETARY GATHERING IN TERRITORY OF BELARUS: PROBLEM STATEMENT
In article on the basis of the archival documents, the published materials and the research literature process of formation of system of «time» monetary gathering in territory of Belarus, arisen in connection with revolt 1863-1864 is shown, their basic groups and kinds are allocated, especial lines are shown, attempt of definition of a total sum of receipts is made.
Numerous and various monetary gathering, collectings and payments which 1863-1864 have arisen in territory of Belarus and Lithuania in connection with revolt, it is possible to group in various types and kinds (depending on various classification signs). These monetary gathering and payments of repressive character concerning «the Polish» element of edge which were based not on a principle of financial justice or economic efficiency, and started with political loyalty to the Russian government, did not promote development of labour productivity and profitableness of agriculture.
Паступіў у рэдакцыю 11.12.2013
УДК 94 (= 161.3)
Т. П. ИВАНОВА
ВОССТАНИЕ 1863-1864 гг. В ВИТЕБСКОЙ ГУБЕРНИИ: РЕГИОНАЛЬНАЯ СПЕЦИФИКА
В белорусской историографии начало изучения региональ­ного аспекта восстания 1863-1864 гг. было положено в 1920-е гг. Наличие региональных особенностей восстания подчеркивали В. Игнатовский, Я. Витковский, И. Цвикевич. Сбор документов о восстании на местах входил в планы Инбелкульта. Так, поль­ский отдел на 1926-1929 гг. поставил задачу сбора материалов по трем губерниям, в том числе и по Витебской [22, с. 59].
В 1940 г. 8 документов, касающихся восстания на территории Витебской губернии, были опубликованы во втором томе изда­ния «Дакументы i матэрыялы па гісторыі Беларусі». В 1965 г. в сборнике «Восстание 1863 г. в Литве и Беларуси: сборник до­кументов» опубликованы 13 архивных документов по данному региону [22, с. 12-19]. Важную роль в исследовании событий восстания 1863-1864 гг. на территории Витебской губернии внесли краеведы В. А. Ермаленок, К. А. Кожан, А. В. Крачков­ский, В. К. Лесковский, Л. А. Мателенок, А. М. Подлипский, К. С. Шидловский, В. П. Шимук [3; 5; 16-20].